Geen Nederlandse schrijver kreeg ooit de Nobelprijs voor de Literatuur, maar wist u dat er maar liefst twee Nederlanders zijn geweest die de Nobelprijs voor de Vrede hebben gekregen?

De eerste was de jurist Tobias Michel Karel Asser (1838-1913), die in 1911 werd onderscheiden voor zijn werk tijdens de eerste Haagse Vredesconferentie in 1899, waar toen het Permanent Hof van Arbitrage werd opgericht. Dat bestaat nog steeds en heeft tegenwoordig vestigingen op verschillende continenten. De tweede was Gerrit Jan van Heuven Goedhart (1901-1956), die ik als kind een keer een handje heb gegeven.

Van Heuven Goedhart was ook jurist, maar werd op zijn 29^ste al hoofdredacteur van De Telegraaf. Daar nam hij snel ontslag om verder te gaan bij het Utrechts Nieuwsblad. Hij was sterk anti-Hitler en behoorde tot de oprichters van het Comité van Waakzaamheid. In WOII kwam hij bij het illegale Parool terecht. Hij werd gezocht door de Duitsers, wist na een avontuurlijke vlucht Gibraltar te bereiken, vanwaar hij naar Engeland vloog. Zijn verhouding met Koningin Wilhelmina was enigszins getroebleerd, want hij scheen er een rijk liefdesleven op na te houden, wat Wilhelmina maar niet kon zetten. Na de oorlog werd Van Heuven Goedhart hoofdredacteur van het inmiddels legale Parool en in die hoedanigheid mocht ik hem een handje geven. Hij was ook de hoofdredacteur van mijn vader.

Lang is Van Heuven Goedhart niet bij Het Parool gebleven. Journalistiek bleek toch niet helemaal zijn roeping. Al in 1950 werd hij benoemd tot de eerste Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, standplaats Genève. Voor zijn arbeid bij de UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) ontving hij in 1954 de Nobelprijs voor de Vrede. Ik weet nog dat op die dag bij ons thuis de vlag uitging. Een jaar later overleed Van Heuven Goedhart onverwacht aan een hartaanval. Hij werd in Amsterdam begraven.

Hitler, Mussolini en Stalin werden óók genomineerd voor een Nobelprijs

De prijs voor Van Heuven Goedhart was logisch in het naoorlogse Europa en dezer dagen vragen ik mij af wat hij van het drama in Moria zou hebben gevonden. Zou hij, net als Leo Lucassen, de vluchtelingen op Lesbos hebben vergeleken met de Duitse Joden die in de jaren dertig in Nederland aanklopten en die vooral niét in de buurt van Paleis ’t Loo mochten wonen. Dat vond Wilhelmina namelijk maar niks.

Toch heeft de Nobelprijs voor de Vrede ook vreemde kostgangers gekend. In de Volkskrant herinnerde Nathalie Righton eraan dat Hitler in 1939 werd genomineerd. Dat was niet zo maar een grap. Hitler werd voorgedragen door de Zweedse politicus Erik Brandt, die juist de Britse premier Neville Chamberlain belachelijk wilde maken, omdat die Tsjecho-Slowakije aan Duitsland had uitgeleverd. Toen het cynisme van Brandt niet werd begrepen, trok hij zijn voordracht in. De prijs werd dat jaar ook niet uitgereikt. Een vreemd detail is dat Hitler het in 1937 aan Duitse staatsburgers verboden had om de Nobelprijs de accepteren. Of Hitler zelf in 1939 nog heeft gereageerd op de nominatie, heb ik niet kunnen terugvinden.

Mussolini werd overigens eerder dan Hitler voor de Nobelprijs voorgedragen, namelijk in 1935, in hetzelfde jaar nota bene dat hij Ethiopië binnenviel en de Italiaanse industrie nationaliseerde. Het schijnt dat zijn voordracht door een Duitse, in Frankrijk wonende professor is gedaan, maar het fijne ervan is nooit bekend gemaakt.

En dan hebben wij natuurlijk Stalin. De Russische dictator, goed voor zo’n 30 miljoen doden (lage schatting), werd zelfs twee maal voorgedragen – in 1945 en 1948. Uiteraard was dat vanwege zijn verdiensten aan het Oostfront, waar het Rode Leger de Wehrmacht had weerstaan.

Uit wrok dat hij dat hem de onderscheiding werd onthouden, stelde Stalin zelf een grote Vredesprijs in, die hij ook maar meteen naar zichzelf noemde: De Internationale Stalin Vredesprijs, voor het eerst uitgereikt in 1950. Castro en Allende kregen hem, maar ook Ilja Ehrenburg en Bertolt Brecht. Na de dood van Stalin begon het toch wat te schuren en veranderde Chroesjtsjov de naam in Internationale Lenin Vredesprijs. Ook altijd goed. In 1967 ging de prijs voor het eerst naar een Nederlander: de filmer Joris Ivens.

Waar een klein land toch maar groot in kan zijn!

Na de val van de muur is die hele Leninprijs opgeheven. Ook van talloze andere Leninprijzen is sindsdien weinig meer vernomen. Van de hoofdpersonen uit de Tweede Wereldoorlog kreeg Winston Churchill overigens in 1953 wel de Nobelprijs, zij het niet voor de vrede, maar voor de literatuur. Gelukkig maar, want het beeld van Churchill als verderfelijk politicus, dreigt elk moment te worden omgetrokken door de BLM-beweging. Bij de Nobelprijswinnaars Woodrow Wilson en Theodore Roosevelt is dat al gebeurd.  

Donald tegen Greta, dat wordt vermoedelijk geen fotofinish

Kortom, tijd om ons te verplaatsen naar de actualiteit. Naar Donald Trump, die nu voor de tweede keer is genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. De eerste keer vanwege zijn toenadering tot Noord-Korea, die in feite op niets uitgelopen. En nu voor de tweede keer, vanwege zijn inspanningen ten aanzien van het akkoord tussen Israël en de Verenigde Arabische Emiraten. Het is inderdaad voor het eerste in lange tijd dat zoiets gebeurt, maar veel garanties op een goede afloop zijn er nog niet. De Palestijnen zijn uiteraard boos en zullen dat nog wel enige tijd blijven.

Trump is voorgedragen door het rechts-populistische Zweedse parlementslid Christian Tybring-Gjedde. Aangezien het Nobel Comité over het algemeen nogal linksig is, lijkt het niet waarschijnlijk dat Trumps nominatie erg serieus zal worden genomen, ook al zal Leon de Winter daar wat anders over denken. Leon is trouwens niet de enige.  “Of course Donald Trump deserves the Nobel Peace Prize”, schreef The Telegraph, toch een serieuze Britse krant.

Ongetwijfeld zijn er talloze andere genomineerden, onder wie het klimaatmeisje Greta Thunberg. Zij kan de jongste laureaat ooit worden, en ze is ook nog Zweeds. Nee, Donald tegen Greta, dat wordt vermoedelijk geen fotofinish. Sterke outsiders zijn bovendien de Wit-Russische vrouwen, die het hebben opgenomen tegen dictator Loekasjenko. En ergens begint mijn water te tintelen bij Angela Merkel.

Maar als ze hem niet krijgt, bedenk dan: Gandhi kreeg hem ook niet, omdat Churchill hem ‘the naked fakir‘ noemde. Het comité sprak van “de grootste blunder uit de geschiedenis van de Nobelprijs”.

Uitreiking op 10 december 2020.