“Mijn vader was loodgieter. Toen kwam de centrale verwarming op, maar daar was hij tegen. Daar geloofde hij niet in. Dat was een eendagsvlieg, dacht hij, een rage, daar zat geen toekomst in. Dus mijn vader kreeg steeds minder klanten, want iedereen stapte over op cv. Toen zeiden wij: pa, ga toch op bijscholing! Nee, dat verdomde hij. Wij hadden thuis ook alleen maar gashaarden. Zo is mijn zusje nog overleden, door de koolmonoxide, maar goed, dat is een ander verhaal.”

Waarom vertelt u dit allemaal?

“Nou, zo ben in de journalistiek terecht gekomen! Anders was ik waarschijnlijk loodgieter geworden. Met andere woorden: je moet tijdig het roer omgooien. Wat ik nu doe, kritische, provocerende stukjes schrijven, dat kan binnenkort niet meer. Aan de ene kant heb je ChatGPT, waardoor je menselijke schrijvers eigenlijk niet meer nodig hebt, en aan de andere kant heb je de uitgevers die het in hun broek doen voor de wokebeweging. Een beetje scherpe, tegendraadse teksten, dat kan niet meer, want daar kunnen mensen aanstoot aan nemen. En als je niet meegaat, zeggen ze ‘voor jou tien GPT chatterboxen’ en dan kun je wieberen. Dus daarom ben ik aan het omscholen.”

In welke richting?

“Nou, ik word dus sensitivity reader. Dat is echt een enorme groeimarkt. Kent u Inclusive Minds?”

Nee.

“Die hebben al die aanpassingen gedaan van het werk van Roald Dahl. In opdracht van Netflix. Miljoenenbusiness! Kent u Brimstone?”

En die kinderen, die opgroeien op volledig ontsmette kinderboeken, als die dan later gewone boeken gaan lezen, dan blijkt er ineens van alles mis te zijn in de wereld! Dan raken ze helemáál getraumatiseerd!

Nee.

“Gigantisch bedrijf, doet niets anders dan teksten ontsmetten. Werken driehonderd mensen! Allemaal een ander specialisme. Want er zíjn veel dingen waardoor je achtergesteld of getraumatiseerd kunt zijn, dat is echt ongelooflijk. Je hebt mensen die ooit op één cijfer na een loterij gewonnen hebben, mensen die iemand verloren hebben door blikseminslag, mensen die een vliegtuig gemist hebben dat vervolgens neerstortte. Allemaal trauma’s, allemaal triggers, allemaal werk aan de winkel. Maar je hebt ook mensen die omringd zijn door mensen met een trauma, maar zelf niks hebben. Trauma-armoede, moet je ook op screenen. Menstruatiearmoede, ook iets om te letten. Dus dat een personage niet te vaak nauwelijks gebruikte tampons weggooit, ik noem maar iets.”

Een hele industrie.

“Ja, want de hoeveelheid boeken die op de markt zijn waar foute dingen in staan, dat is gi-gan-tisch! En die kinderen, die opgroeien op volledig ontsmette kinderboeken, als die dan later gewone boeken gaan lezen, dan blijkt er ineens van alles mis te zijn in de wereld! Dan raken ze helemáál getraumatiseerd! Dus ook die zullen moeten worden gezuiverd. Stel je voor, de werkgelegenheid! En: hoe verder je teruggaat, hoe meer je eruit moet halen. Want vergeleken met Sir Walter Scott is Roald Dahl nog een watje, hoor. Kent u DD&T Updates?”

Nee?

“Dat is het Nederlandse Brimstone, zeg maar. Werken al veertig full time sensitivity readers. Die zijn nu ook bezig met Wipneus en Pim en Jip en Janneke en Dikkertje Dap. Met Pietje Bell en Dik Trom en noem maar op. Bij DD&T doe ik die opleiding. Heel interessant.”

Wat leer je dan?

“Sensitivity readen. Dus dan krijg je een sprookje van de gebroeders Grimm, en daar moet je dan alles uithalen wat bij de lezer van nu gevoelig zóu kúnnen liggen. DD&T Updates werkt nu aan een volledig herziene uitgave van Grimm. Die was ooit vierhonderd pagina’s, dat wordt nu iets van honderdtwintig.”

Wordt er zóveel geschrapt?

“Ja joh. In de teksten van de Grimms kun je bliíven strepen. Het antisemitisme alleen al! Maar wij zoeken heel breed. Dat is ook de marketingclaim van DD&T: ‘Wij zien triggers die anderen over het hoofd zien.’ Maar, je moet er aanleg voor hebben, dat heb ik wel gemerkt intussen. Sommigen in mijn klas, die hébben het gewoon niet. Bijvoorbeeld bij Roald Dahl, waar nu die ophef over is, daar zijn ze nog heel terughoudend geweest. Als ik dat lees zie ik veel meer mogelijkheden.”

Tandpasta is duidelijk een symbool voor witte suprematie, vroeg of laat gaat iemand daarover vallen. Maak daar een fabriek van voor iets met veel kleuren. Regenboogvlaggen of zo.

Hoe bedoelt u?

“In Sjakie, bijvoorbeeld. Waarom zijn ze straatarm? Dat is stigmatiserend. Waarom werkt zijn moeder niet in die tandpastafabriek, in plaats van zijn vader? Dat is rolbevestigend. Tandpasta is duidelijk een symbool voor witte suprematie, vroeg of laat gaat iemand daarover vallen. Maak daar een fabriek van voor iets met veel kleuren. Regenboogvlaggen of zo.”

Maar krijgen we dan niet heel veel verhalen met fabrieken van regenboogvlaggen?

“Nou ja, of regenboogmutsen, of regenboogtassen. Je moet een beetje creatief zijn natuurlijk.”

Ja ja. Dus het is meer dan strepen.

“O zeker! Veel meer! Je denkt méé met de auteur! Zoals dat met die pruiken in The Witches, van Dahl, dat vond ik echt heel goed gevonden. Een leek ziet daar geen probleem in, maar een goeie sensitivity reader pikt dat eruit. Pruiken, joods-orthodoxe vrouwen, vrouwen met kanker – kortom, een potentiële trigger. Zo bewijs je je bestandsrecht ook.”

Wat voor soort mensen zitten er bij u in die opleiding?

“Heel wisselend. Veel columnisten, cabaretiers, satirici, al die beroepen die gaan verdwijnen.”

Mensen die bang zijn dat ze niet woke genoeg zijn?

“Ja, maar we hebben ook een paar Forum-sympathisanten.”

Die wíllen toch juist graag op tenen staan?

“Ja, maar ook graag de geschiedenis herschrijven. Racisme? Nou, in het werk van deze kinderboekenschrijver uit de vorige eeuw is daar niets van te vinden hoor! Begrijp je? Vrouwendiscriminatie? Waar dan? In de oorspronkelijke versie van Mathilda heeft Dahl het over twee meisjes die ervan dromen om naar zee te gaan of achter een kassa te zitten. Dat hebben ze nu veranderd, de een gaat de exacte wetenschap in en de andere begint een onderneming. Prima! Kinderen die dat lezen denken: goh, dat vrouwen achtergesteld werden klopt helemaal niet. Ik bedoel, als Oempa Loempa-ontkenning toegestaan is, waarom zou je de Holocaust dan ook niet mogen wegpoetsen?”

En zo corrigeren we stap voor de stap de geschiedenis, tot er alleen nog fijne, mooie, gezellige en deugdzame dingen gebeurd zijn! Geen onrecht, geen haat, geen pijn. Iedereen blij!

Goede vraag.

“En zo corrigeren we stap voor de stap de geschiedenis, tot er alleen nog fijne, mooie, gezellige en deugdzame dingen gebeurd zijn! Geen onrecht, geen haat, geen pijn. Iedereen blij!”

Goh, ja.

“Ik ben ooit journalist geworden want ik dacht dat je door het schrijven van de waarheid de wereld kon verbeteren, maar zo kan het ook! Met het rode potlood en de airbrush. Mooi toch?”

Er gaat een wereld voor me open. Waar werken jullie momenteel aan?

“Er komt een nieuwe uitgave van de liedteksten van Annie M. G. Schmidt. Ik zat net te kijken naar ‘Vluchten kan niet meer’. Dat is natuurlijk héél triggerend voor vluchtelingen, of voor mensen met claustrofobie. Dus daar heb ik van gemaakt ‘Vliegen kan niet meer’. Dan heb je meteen ook die klimaatboodschap, zie je?”

Goh ja, ingenieus.

“Dat bedoel ik, dat is het mooie van dit werk: je denkt méé. Al is het dan met terugwerkende kracht.”