Vierde rijk

In 2010 boekte de Franse schrijver Laurent Binet veel succes met zijn roman HhhH, waarin hij in de huid kroop van nazi Reinhard Heydrich. De Argentijn Ariel Magnus doet nu iets vergelijkbaars in De onfortuinlijke. Hij vertelt het verhaal van de nazi-gemeenschap in Zuid-Amerika vanuit het perspectief van Adolf Eichmann, die zoals veel oorlogsmisdadigers na de oorlog naar Argentinië vluchtte.

Over Eichmann zijn al boekenkasten volgeschreven (Harry Mulisch, Hannah Arendt). Toch voegt Magnus’ verhaal iets waardevols toe aan de Eichmann-literatuur. Niet eerder werd het gedachtegoed van deze kille, berekenende ‘architect van de Holocaust’, die in Argentinië fantaseerde over de stichting van een Vierde Rijk, van binnenuit beschreven. Met als merkwaardig effect dat de geschiedenis wordt omgekeerd: Eichmann vluchtte niet naar Zuid-Amerika, maar werd verjaagd uit Duitsland, de ontvoering door de Mossad is geen heldhaftige actie maar een tragisch complot. Ten slotte weet de lezer amper meer wat goed is en wat fout, in deze intrigerende roman.

Ariel Magnus
De onfortuinlijke
Meulenhoff
€20,99

Weemoed

Hij treedt niet meer op, maar cabaretier Paul van Vliet (86 jaar oud) is nog niet uitgepraat. Met deze bundel autobiografische verhalen bewijst hij dat de onderhoudende, tikje gedistingeerde verteller van weleer nog springlevend is.

Het gaat over van alles: een rampzalig verlopen optreden in Carré, de dienstplicht, tuinonderhoud, ‘mannetjes’, voetballer Bertus de Harder, een vakantietocht op de solex in de jaren vijftig. Van Vliet is zelfkritisch en openhartig, bijvoorbeeld over zijn kinderloosheid, die hij zegt te betreuren. 

De titel verraadt dat er een weemoedige glans over de verhalen ligt. Toch heeft het naderende levenseind hem niet lamgeslagen. Over collega Wim Kan schrijft hij dat die aan het eind van zijn leven verkommerde, zijn creativiteit en humor verloor. Een schrikbeeld. In een mooi gedicht formuleert Van Vliet treffend zijn credo: “Oud zijn in gedrevenheid/ Open ogen, armen wijd/ Bij de les en bij de tijd/ tot in mijn laatste seizoen”.

Paul van Vliet
Heimwee naar morgen
Balans
€19,99

Bravoure

De debuutroman van Sofie Lakmaker begint overdonderend, dreigt dan vast te lopen in regelrecht geouwehoer, en eindigt groots. Het verdient dus aanbeveling vooral dóór te lezen, en je niet te laten ontmoedigen door het overschot aan quasi-grappige anekdotiek en boude stellingnames.

De hoofdpersoon is een jonge vrouw, opgegroeid in een joods-intellectueel milieu in Amsterdam-Zuid. Een vrouwelijke versie van Arnon Grunbergs Blauwe maandagen? Lakmaker trekt zelf ook die vergelijking. Er is wel enige overeenkomst – de bravoure, de schelmenverhalen zijn grunbergiaans. Maar heel erg van deze tijd is de gender-verwarring van de hoofdpersoon: Lakmaker valt op vrouwen, maar voelt zich niet lesbisch.

Anders dan de titel suggereert, vormt Lakmakers seksuele ontwikkeling niet het hoofdthema van deze autobiografische roman. Dat is veeleer een emotionele volwassenwording. Zoals blijkt in het aangrijpende laatste deel, waar Lakmaker in een andere versnelling schiet en het ziekbed van haar moeder beschrijft. Dan besef je opeens dat de soms wat al te jolige toon vooral een afweermechanisme was, bedoeld om het nakende afscheid op afstand te houden.

Sofie Lakmaker
De geschiedenis van mijn seksualiteit
DasMag
€22,50