Dankzij corona zijn het gouden tijden voor dictators. De (westerse) wereld is even druk in de weer met iets anders dan met de mensenrechten. Bovendien: wie de straat opgaat om te protesteren tegen een regiem heeft niet alleen traangas, waterkanonnen en geweren te duchten, maar ook een virus dat zich juist en masse zeer welkom voelt.

Dictators hebben inmiddels allerlei moderne tactieken ontwikkeld om het volk onder de knoet te houden. Een daarvan is: austoben lassen – laten uitdoven. In Belarus past alleenheerser en verkiezingsvervalser Loekasjenko die tactiek toe. Hij liet een hele groep psychologen uit Rusland overkomen. Zij bekeken de kaart van Minsk en maakten een plan om de protesten te ontmoedigen. Dat hield een lijst in van metrolijnen, die in het geval van een opstand gesloten moeten worden. Ook werd nauwkeurig vastgesteld hoeveel geweld, waar en wanneer, er gebruikt zou worden.

Dankzij de steun van grote broer Vladimir Poetin heeft Loekasjenko alle mogelijkheden om een opstand van de Wit-Russische bevolking tegen haar eigen misdadige regering te onderdrukken. Er is nog een vage hoop dat het anders wordt als de zomer eraan komt, maar laat niemand verbaasd zijn als ineens strenge coronaregels gaan gelden. En dat terwijl Loekasjenko in den beginne weigerde in het virus te geloven.

Poetin heeft zichzelf benoemd tot 2036 en als dat nodig wordt geacht, plakt hij daar rustig nog twintig jaar aan vast

In Venezuela heeft Maduro een soortgelijke tactiek toegepast. Wie het leger heeft, heeft de macht. Dat grijpt in als het nodig is en wacht verder af. Daardoor ontstaan in het onderdrukte land op den duur twee parallelle werelden. Ook in Rusland lijkt zo’n situatie zich te ontwikkelen. Poetin heeft zichzelf benoemd tot 2036 en als dat nodig wordt geacht, plakt hij daar rustig nog twintig jaar aan vast. De zaak-Navalny lijkt zijn machtspositie niet te hebben aangetast, hoewel arrestatie, proces en vervoer naar de gevangenis zich in een relatieve openbaarheid hebben afgespeeld. Alsof Poetin juist zijn onbeschaamde macht wilde tonen.

Poetin heeft inmiddels zijn eigen leger opgebouwd, dus wie doet hem wat?

Duitsland gaat de noordelijke pijplijn heus niet voor Aleksey Navalny opgeven. Het lot van Navalny schijnt weinigen in het westen nog te raken. Hij raakt al bijna in de vergetelheid. Zelfs Amnesty International heeft gedeeltelijk haar handen van Navalny afgetrokken door hem zijn status van ‘gewetensgevangene’ af te nemen. Tien jaar geleden schijnt Navalny nationalistische taal te hebben uitgeslagen en gebruikte hij na terreuraanslagen in Moskou sterke anti-islamitische woorden. Daar heeft hij gedeeltelijk afstand van genomen, maar voor de scherpslijpers van Amnesty is dat niet genoeg.

De zekerheid dat de reactie uit het westen vooral zal bestaan uit enige krachteloze boycotmaatregelen heeft Poetin tot de overtuiging gebracht dat hij ook ongestraft kan rammelen aan de grenzen van de Oekraïne, waar Rusland momenteel allerlei legeroefeningen houdt. Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken die niet alleen een schurk is maar er ook nog als een schurk uitziet, heeft gezegd: “Nou en? Die oefeningen vinden toch plaats in ons eigen land”.

Een hoopvol teken is dat president Biden president Poetin ‘een moordenaar’ heeft genoemd. Dat is ongekend

De toestand is ernstig, maar misschien nog niet helemaal hopeloos.

Een hoopvol teken is dat president Biden president Poetin ‘een moordenaar‘ heeft genoemd. Dat is ongekend. Sinds Ronald Reagan sprak van het “empire of evil” zijn zulke harde benamingen in het diplomatieke verkeer tussen beide supermachten niet meer gevallen. Even is nog gedacht dat Biden zich op zijn oude dag had vergist, maar de strafmaatregelen die hij heeft genomen, duiden erop dat Biden weloverwogen heeft gesproken. Ongetwijfeld heeft Biden daarbij niet alleen gedacht aan de langzame dood die Navalny opdrongen krijgt, maar ook aan de vele moordaanslagen in het westen op figuren die Poetin onwelgevallig zijn. Het patroon van radioactieve vergiftigingen wijzen steevast naar Rusland, waarbij Poetin niet eens veel moeite doet om zijn leugens nog enige plausibiliteit te geven. Hij wil gewoon laten weten dat, wie een daad van afvalligheid pleegt, de dood aan zijn voordeur kan verwachten.

De vraag rijst daarom: wat doen we met een moordenaar?

Die moet in de eerste plaats worden gearresteerd. Dat is in het geval van Poetin bijzonder lastig. Hij zal zichzelf niet aangeven en in Rusland zit hij veilig. Maar het Internationaal Strafhof zou hem kunnen vervolgen. Mij verbaast het altijd dat in Den Haag wel Afrikaanse krijgsheren en andere tweederangs oorlogsmisdadigers voor het gerecht komen te staan, maar toch niet de allergrootste jongens. Zelfs bij zijn afwezigheid zou het interessant een tribunaal tegen Poetin te organiseren voor misdaden tegen de menselijkheid. Hetzelfde geldt trouwens voor de grote Chinese leider Xi Jinping, waarvan zo langzamerhand met zekerheid kan worden vastgesteld dat hij animator is van een grootschalige genocide tegen de Oeigoeren. En dan heb ik nog niet over de vermorzeling van de democratie in Hongkong, waar talloze politici en studenten zijn gedeporteerd naar het vasteland. Daarna is nooit meer iets van hen vernomen. Peking heeft bovendien de brutaliteit om in sommige gevallen uitlevering te vragen van gevluchte dissidenten. Mij zou het redelijk lijken dergelijke uitleveringsverzoeken te beantwoorden met de uitnodiging aan de Communistische Partij China om Xi Jinping naar het Strafhof in Den Haag te sturen.

We moeten niet de illusie hebben dat een boycot of een beroep op het geweten tot een andere koers zullen leiden van schurkenstaten als Rusland en China. Maar morele druk uitoefenen kan geen kwaad. Over Poetin zei Biden: “He has no soul”. Hoe je soul moet vertalen, laat ik graag aan de lezer over, maar dat Biden daarmee niet een bepaald gevoel voor muziek heeft bedoeld, lijkt mij duidelijk.

Mij verbaast het altijd dat in Den Haag wel Afrikaanse krijgsheren en andere tweederangs oorlogsmisdadigers voor het gerecht komen te staan, maar toch niet de allergrootste jongens

Bij elke nieuwe marteling van Navalny moet ik denken aan de Russische dissidenten uit de tijd van Karel van het Reve. Als morele (en ook financiële) ondersteuning richtte Karel (met Bezemer en Reddaway) in 1969 de Alexander Herzenstichting op, die zich ten doel stelde werk van vervolgde Russische schrijvers uit te geven en te promoten. Tot hen behoorden onder meer Amalrik, Daniel en Sinjavski. Uiteraard werd de stichting door de Sovjets al snel uitgemaakt voor een verlengstuk van de CIA, hetgeen tevens bevestigde dat haar invloed in Rusland als onaangenaam werd ervaren. De stichting heeft bijna dertig jaar bestaan, totdat het in 1998 werd opgeheven, omdat de muur was gevallen en Russische schrijvers vrijelijk konden publiceren.

Helaas heeft voormalig KGB-agent Poetin de vrijheden van de Russische mens weer teruggebracht naar het oude Sovjet-niveau. Het wordt daarom hoog tijd de Herzenstichting een nieuw, tweede leven in te blazen.