Hierbij enige overpeinzingen over de kabinetsformatie.

1. Waar ik nog het meest tegen opzie, zijn al die cartoons waarop Mark Rutte wordt afgebeeld als Pinokkio met een lange neus. Ik heb er al drie gezien en dat worden er vast nog veel meer. Alexander Pechtold beschreef  de Tweede Kamer als een zwembad vol drenkelingen. Met die metafoor kunnen we ook nog een tijdje voort. Vraag is natuurlijk: staat er een badmeester langs de kant om de drenkelingen weer uit het water te halen? Mij zou het niet verbazen als de parlementariërs straks als geredde kinderen weer rillend op de kant staan. Eenmaal thuis zullen ze vertellen over het grote avontuur dat zij hebben beleefd, maar eigenlijk is er niets gebeurd. Het blijft Nederland, dat moet je niet vergeten.

2. Premier Rutte heeft dus gelogen over het bestaan van een notitie over Pieter Omtzigt.

Mijn eerste reactie: “Mooi is dat!”

Mijn tweede reactie: “So what?”

Al eerder heb ik geschreven over liegen in de politiek en dan met name over The Politics of Lying, het standaardwerk van David Wise, in 1973 geschreven als een antwoord op de Watergate-affaire. Volgens Wise mag een politicus alleen liegen als het landsbelang ermee is gemoeid. In alle andere gevallen kan hij (of zij) beter de waarheid spreken – of zwijgen.

Loog Rutte uit landsbelang?

Als je alle opwinding en alle emoties wegsnijdt uit de hilarische hysterie die de vaderlandse politiek heeft bevangen, dan is dat uiteindelijk de vraag die overblijft. Rutte loog om de formatie te redden, zoveel is mij wel duidelijk. Dat hij daarin volkomen heeft gefaald, is een andere zaak. Rutte loog om de blunder van zijn minister Ollongren (D66) – en tevens verkenner – toe te dekken. Hij wilde voorkomen dat alles spaak liep, waardoor juist alles spaak is gelopen. De opmerking – “een functie elders” bleef haken. Wat werd daarmee bedoeld?

Voorzitter van de Kampeer Raad?

Commissaris van de Koningin?

Uitsmijter bij een nachtclub?

De meest verschrikkelijke functies werden opgesomd, dat allemaal om die lastige Pieter Omtzigt kwijt te raken – zei men. Schandelijk, maar een paar zaken moeten in het oog worden gehouden.

a). Zonder vertrouwelijk en geheimhouding valt niet te formeren. De eis om alles in het openbaar te doen is onredelijk en in sommige gevallen zelfs sadistisch, zeker wanneer een coalitie met meerdere partijen moet worden gesmeed.

Elk verstandig mens zal inzien in dat op dit moment een coalitie van VVD, D66, CDA en PvdA het beste is voor het land. Aan de slag – nu!

b). In zo’n proces worden altijd namen genoemd en als er geen namen worden genoemd, weet iedereen over wie het gaat.

c). Nederland gaat aan polderen ten onder. Formeren is een eindeloos proces van aan elkaar wennen, besnuffelen, enzovoort. Daarom gaat het ook trapsgewijs: verkenner, informateur en formateur. Nog eventjes en wij hadden pre-verkenners gekregen, ingesteld om het voorbereidende werk van de verkenners te doen. Hoe langer het traject, hoe meer mensen erbij betrokken zijn, hoe groter de kans dat er iets misgaat. Rutte probeerde te redden wat er te redden viel, maar er is hier duidelijk sprake van de Wet van Murphy: alles wat fout kan gaan, zal fout gaan. Daar is Rutte natuurlijk zelf in een belangrijke mate verantwoordelijk voor.

d). Een oplossing voor deze falende werkwijze ligt niet in het benoemen van een nieuwe verkenner, maar in het afschaffen van het hele fenomeen ‘verkenner’. Bij een korte formatie is iedereen gebaat, zeker in coronatijd. Je zou in dit opzicht enige verantwoordelijkheid verwachten bij de leden van de Tweede Kamer, maar die hadden zich al helemaal ingesteld op een periode van lang palaveren. Het parlement zou daarom nog meer naar zichzelf dienen te kijken dan naar Rutte. Elk verstandig mens zal inzien in dat op dit moment een coalitie van VVD, D66, CDA en PvdA het beste is voor het land. Aan de slag – nu! – zet even alle subtiliteiten opzij. Benoem direct een informateur, of voor mijn part een formateur. Met 7.000 besmettingen per dag valt er wel wat meer te doen dan eindeloos te leuteren over een verkeerd begrepen notitie, die vermoedelijk door een domme ambtenaar is opgesteld.

3. In het debat werd eindeloos herhaald dat het bij het verkennen gewoonte is geen namen te noemen. Men was daar zelfs trots op. Maar wij doen aan die gewoonte niet mee. Dit zijn de hoofdrolspelers en hun rapportcijfers:

Mark Rutte: 3

Heeft geopereerd met een voor hem ongebruikelijke onhandigheid. Dat nam de hele Tweede Kamer hem kwalijk. Kennelijk hebben ze daar na tien jaar premierschap allemaal een hekel aan hem gekregen. Telkens maar nummer 1 in de verkiezingen, dat wordt je op den duur nagedragen. Nederland houdt niet van winnaars.

Kajsa Ollongren: 3

Dat was een beetje dom van de jonkvrouw om die notitie zichtbaar bij zich te dragen. Een beetje sukkelig ook en zielig. Maar wat haar eigenlijk veel meer moet worden kwalijk genomen is dat zij positief getest in haar dienstauto is gestapt, zonder dat haar chauffeur ervan wist. Allemaal heel klungelig.

Sigrid Kaag: 3

In het debat nam Kaag afstand van Mark Rutte, wat we wel een klein gotspe kunnen noemen. Het was toch haar eigen minister en partijgenoot Ollongren die de blunder had begaan – de blunder die Rutte met wanhopig gedraai probeerde recht te zetten. Kaag neemt nu paasreces “om zich te bezinnen”. Daar is Sigrid Churchill wel aan toe.

Het is natuurlijk vreselijk om 24 uur beveiligd te moeten worden, maar je vraagt je af of Wilders nog gewoon kan praten

Geert Wilders: 3

De man die altijd zegt dat alles bij de formatie “vloeibaar wordt” stond weer eens te schuimbekken. Dat doet hij op de toon van een militair (kolonel), die een secretaresse dicteert. Hij spreekt in hyperbolen. Hij weigert de dingen te doen “in nog geen honderdduizend jaar”. Zo vermoeiend. Het is natuurlijk vreselijk om 24 uur beveiligd te moeten worden, maar je vraagt je af of Wilders nog gewoon kan praten. Wat vloeibaar moet worden, is nu vertaald tot: inpakken en wegwezen.

Annemarie Jorritsma: 3

Goed haar weer eens te zien en blij dat zij zich weer even kon losmaken uit de schimmige bedrijfjes van haar echtgenoot.

Wopke Hoekstra: 3

Als ik het goed begrepen heb, wil Wopke excuses van Rutte aan Pieter Omtzigt, aan het parlement en aan het CDA. Kennelijk is hij vergeten dat de toetakeling van Omtzigt is begonnen bij het CDA zelf. De rest is hypocrisie.

Pieter Omtzigt: 6

Eerlijk gezegd ben ik een minder grote fan van Pieter Omtzigt dan de meeste mensen. Pieter heeft zeer goed werk gedaan, maar nu zit hij thuis met een burn-out op de bank. Kom op, Pieter, het is politiek, al lijkt de Tweede Kamer soms op een kindercrèche. If you can’t stand the heat get out of the kitchen.

En was het eigenlijk zo vreselijk dat ze op zoek waren naar een andere functie? Daar ben je toch zelf bij! Als gekozen volksvertegenwoordiger kan niemand, echt niemand, je verplichten je zetel op te geven. Denk eens aan die miljoenen werknemers die op elk moment van de dag ontslagen kunnen worden. Je eigen partij, het CDA, en jij dus ook, heeft aan die wetgeving nog meegewerkt. Wat ben je eigenlijk in een bevoorrechte positie, Pieter.

Ik bedoel: stel dat je een ministerschap was aangeboden volgens het principe van L.B.J. Johnson: “It’s probably better to have him inside the tent pissing out, than outside the tent pissing in”. Wat kan het waarom jou schelen? Van volksvertegenwoordiger tot minister, dat lijkt mij geen degradatie, maar vooral een promotie. Pieter, kun je vanuit de eerste hand de misstanden aanpakken, die je zelf boven water hebt gehaald. Wat is er mooier? Laat daarom de emoties “austoben”, zoals de Duitsers zeggen. Het wordt weer tijd voor zakelijkheid. Straks kijkt men terug op deze tijd, als op een periode van gekte. Pieter, op naar het ministerschap, grijp die kans!

En, o, zeg tegen je vrouw, Pieter, dat zij niet al te veel al te grote woorden moet gebruiken.