Op het hoogtepunt van de pandemie kwam Jesse Klaver van GroenLinks met een lumineus idee: hij noemde generaal b.d. Peter van Uhm als een van degenen die de vaccinatie van Nederland moesten gaan regelen. De verantwoordelijke minister bracht er weinig van terecht en daarom zou het verstandig zijn de leiding van zo’n grote operatie in handen te geven van een echte generaal. Een militair weet immers hoe je – goedschiks of kwaadschiks – alle neuzen dezelfde kant op kunt krijgen.

Dat dit idee juist werd geopperd door GroenLinks, een partij die voor een belangrijk deel is voortgekomen uit de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP), is op zichzelf al opmerkelijk. Mij leek dit meer iets voor partijen ter rechter zijde, waar volk, vaderland en leger doorgaans hoger in het vaandel staan.

Zelf vond ik de keus voor Van Uhm trouwens minder geslaagd. Jarenlang is Van Uhm voorvechter geweest van de Nederlandse deelname aan de oorlog in Afghanistan. Hij was propagandist en goedprater van een oorlog die twintig jaar heeft geduurd en waarvan zelfs een militaire leek al in 2010 kon voorzien dat het een zinloze onderneming zou worden. In de oorlog verloor Van Uhm zijn eigen zoon, een persoonlijk drama dat hem echter niet tot andere inzichten bracht. Hij verscheen veelvuldig op televisie en in theaters – niet in militaire zin bedoeld – om uit te leggen dat zijn zoon niet voor niets was gesneuveld. Zijn zoon, die de carrière van zijn vader wilde volgen, was als soldaat in Afghanistan gestorven voor de democratie, via een bermbom.

Gestorven voor ons.

Ieder mens heeft recht op zijn eigen rationalisaties, maar gezien vanuit een breder perspectief was het toen al duidelijk dat de oorlog in Afghanistan niet te winnen is. De Russen hebben het geprobeerd, de Amerikanen tweemaal en ook de NAVO heeft daar geen potten kunnen breken. Trump wilde er al mee ophouden – ere wie ere toekomt – maar uiteindelijk moest Biden president worden om een einde te maken aan een conflict dat al veel te lang duurt. Na Vietnam druipen de Amerikanen opnieuw af in Azië.

Dat dit idee juist werd geopperd door GroenLinks, een partij die voor een belangrijk deel is voortgekomen uit de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP), is op zichzelf al opmerkelijk

Aanvankelijk leek ingrijpen in Afghanistan niet eens zo’n onredelijke zaak. Het land vormde een brandhaard voor terrorisme. Het was goed de Taliban eens een lesje te leren. Wij van het Westen zouden de Afghanen helpen bij het bouwen van een democratie, wat betekende onderwijs voor iedereen – dus ook voor meisjes – en het vernietigen van alle drugs gerelateerde activiteiten. Mooi, maar voor mij kwam de omslag in 2008 bij de zaak tegen Sayed Parwez Kambakhsh.

Deze 24-jarige Afghaanse student werd door Afghaanse rechters ter dood veroordeeld wegens godslastering. Ervan afgezien dat de doodsstraf voor godslastering een tikje overdreven is, kwam spoedig vast te staan dat de hele aanklacht volkomen gelogen was. Afghaanse krijgsheren probeerden Kambakhsh kalt te stellen, omdat hij kritisch had geschreven over hun corrupte praktijken. De rechters die Kambakhsh veroordeelden waren dus even corrupt. Op zichzelf geen nieuws, maar deze rechters behoorden wel tot het ‘Westerse kamp’.

Kortom, die uitspraak deed de vraag rijzen: als het zo toegaat in het Afghaanse deel dat zich graag door ‘ons’ laat ‘bevrijden’, wat hebben Westerse troepen daar eigenlijk te zoeken?

De straf voor Kambakhsh werd eerst omgezet in levenslang en daarna werd hij naar het buitenland gesmokkeld, allemaal erg fijn voor hem, maar natuurlijk geen echte oplossing voor de problemen. De white men’s burden, de opdracht van de witte man zoals die al door Rudyard Kipling was geformuleerd, leek wederom op een debacle uit te lopen.

En zo is het ook gegaan. In 2019 publiceerde The Washington Post een rapport, waaruit naar voren kwam dat de Amerikaanse generaals jaren lang een veel te rooskleurig beeld hebben gegeven van de strijd in Afghanistan. Bush en Obama zijn zo naïef geweest om de praatjes van hun generaals te geloven. Toen er duizend miljard dollar was uitgegeven en 2400 Amerikaanse soldaten waren gesneuveld, kwam het inzicht te laat dat je met troepen geen democratie kunt brengen in een omgeving die ook nog eens bereid is je zojuist gebouwde scholen en ziekenhuizen in de brand te steken.

Een van de grootste meelopers in deze oorlog is Eimert van Middelkoop geweest, onze toenmalige minister van Defensie. Toen deze gereformeerde glimpieper van de ChristenUnie werd gevraagd hoe hij de 24 gesneuvelde Nederlandse soldaten tegenover zijn gereformeerde geweten kon verantwoorden, antwoordde hij dat zo’n vraag getuigde van ‘een fout cynisme’. Ik bedoel maar: als belijdend christen kwam Eimert in Afghanistan even het zwaard brengen. Dat kon hij makkelijk zeggen, want hij had geen zoon die kon sneuvelen.

Biden beseft dat hij het geld hard nodig heeft om de economie in eigen land net zo te laten bloeien als destijds onder Trump

Eindelijk heeft Joe Biden bepaald dat Amerikaanse en NAVO-troepen per 11 september 2021 uit Afghanistan worden teruggetrokken. Dat is precies op de twintigste verjaardag van 9/11. Als je een nederlaag viert, moet je dat goed doen, zal Biden gedacht hebben. De president zei erbij dat hij einde maakt aan “de langste oorlog die de VS ooit hebben gevoerd”. Inmiddels zijn er 2758 Amerikanen in Afghanistan gedood. Hun dood is zinloos geweest, al zal men dat, uit respect tegenover de nabestaanden en vooral ook tegenover zichzelf, niet gauw toegeven. Biden beseft dat hij het geld hard nodig heeft om de economie in eigen land net zo te laten bloeien als destijds onder Trump.

De Amerikaanse generaal der mariniers Kenneth McKenzie heeft inmiddels zijn zorgen uitgesproken. Hij voorziet dat alles wat is opgebouwd in Afghanistan in korte tijd volkomen in elkaar zal storten. Vermoedelijk heeft hij gelijk – zo cynisch zit nu eenmaal de wereld in elkaar.

Wie ook zo zijn twijfels heeft, is… u raadt het al… generaal Peter van Uhm. Ook hij vindt het na twintig jaar nog te vroeg is om te vertrekken uit Afghanistan. Het Parool hield hem voor: “Je kunt op je klompen aanvoelen dat die vrouwenrechten over een paar jaar weer verdwenen zijn, want dan zijn de Taliban weer aan de macht. Wat is het dan waard, dat het in de hoofden zit terwijl je er niets mee kunt?”.

Waarop de generaal b.d. antwoordde: “Ik kan niet in een kristallen bol kijken, maar ik denk dat u een realistisch scenario schetst. Maar we hebben het wel geprobeerd om mensen te helpen, en het is nu aan de Afghanen zelf om er zelf verder invulling aan te geven. Ik snap het dilemma ook wel: je moet een keer weg uit dit land. Alleen dit vind ik wel een ongelukkig moment”.

Wie gaat de generaal eindelijk eens vertellen dat elk moment een ongelukkig moment is en dat in Afghanistan een zinloze strijd is gestreden?

En nu alleen nog iedereen vaccineren.