Je voorbereiden op het onvoorstelbare
Een ‘onvoorspelbaar tijdperk’ is aangebroken, zei Navo-baas Rob Bauer, doelend op de vele conflicten in de wereld. Bovenal is het een grillig en doodeng tijdperk. Hoe houdt het land zich staande dat niet eens binnen een redelijke termijn een regering weet te vormen?
Brandhaarden
De angst regeert, zou je denken, maar waar en hoe dan? Op het oog lijkt er weinig aan de hand. Maar wellicht houden we de angst voor onszelf, in de beslotenheid van het gezin, duiken we massaal onder bij de series van Netflix, leven we ons uit op sociale media en in relletjes tegen de politie, het gezag. Gaan we misschien weer naar de kerk? Brandt er iemand nog een kaarsje voor Zelensky, voor Israël en de joden wereldwijd, voor de Palestijnen in Gaza?
Van alle brandhaarden blijft Oekraïne het zorgelijkst. Het getroffen land zou van de Navo-lidstaten een miljoen van een bepaald soort granaten krijgen, maar minder dan de helft is verzonden. Intussen moet ook Nederland oefenterreinen (her)inrichten en natuurgebieden vrijmaken waar onze tanks kunnen rollen en waar drones, helikopters en straaljagers kunnen vliegen. Maar wie ziet er de noodzaak van in? Nederland is al zo klein, klinkt het dan, laten we de ruimte die nog beschikbaar is, bestemmen voor woningbouw. Daar is ook wat voor te zeggen, maar het gevaar van een oorlog lijkt me nog urgenter en we willen niet weer overvallen worden zoals destijds in mei 1940.
Het betreft niet alleen Nederland: heel de Europese productie van schiettuig en het aanvullen van voorraden stagneert dramatisch. Wie coördineert het, waarom zijn er nog steeds zoveel ambtelijke molens die te langzaam draaien? Waar, vraagt ook de admiraal Bauer zich af, blijven de politici die zich sterk maken voor een oorlogseconomie? Waarom zwijgen de banken en pensioenfondsen over investeringen in wapenproductie? Zijn ze bevreesd voor hun neutrale, vredelievende imago? Dan hebben we het nog niet eens over de budgetten voor defensie die bij de meeste Navo-landen nog steeds minder bedragen dan de afgesproken norm van twee procent van het bruto binnenlands product – Nederland heeft de uitgaven opgeschroefd naar 1,7 procent, nog steeds te weinig.
Straks komt The Donald aan de macht, en dan trekken de VS, als de man tenminste woord houdt, hun handen af van het oude Europa en zijn we voor onze verdediging tegen de dreiging uit het Oosten op onszelf aangewezen. Overigens blijft het wonderlijk dat wij zo bevreesd zijn voor een Navo zonder grote broer de Verenigde Staten: Europa heeft 29 landen die lid zijn van de Navo, van de Noordkaap tot de Zwarte Zee. De Fransen en Britten hebben kernwapens. Rusland vertilt zich al aan één land, dus waarom zouden wij met 29 andere broeders bang moeten zijn voor wat ooit doorging voor de Russische Beer?
Bedachtzaamheid
Je bent geneigd à la De Telegraaf heel hard te roepen: Europa, Nederland, wees eens wat moediger! Vooral naar een jonge generatie politici die voorlopig buiten de kabinetsformatie staat en niet op eieren hoeft te lopen: Henri Bontenbal van het CDA, of die jongen van Volt, een Rob Jetten van D66. Parkeer het klimaat, de migratie, bestaanszekerheid of al die andere stokpaardjes en predik voortaan moed en vertrouwen in de eigen kracht. Ik lees in het voortreffelijk geschreven boek Leven met de vijand van historica Barbara Beuys en herken een patroon: in Amsterdam gaat in 1940 het leven onder de Duitse bezetter aanvankelijk gewoon z’n gangetje. Er zijn concerten, het bioscoopbezoek blijft stijgen, op het Rembrandtplein zitten overdag de terrassen en ’s avonds de jazzcafés bomvol. Als volk zijn we altijd al goed geweest in wegkijken en in bang zijn. Als verzachtende omstandigheid kun je nog aanvoeren dat het voorstellingsvermogen van de nakende gruwelijkheden onze pet toen te boven ging, maar dik tachtig jaar later zouden we beter moeten weten.
We moeten waken voor bangmakerij. Jonge mensen hebben de jaloersmakende neiging over veel zaken de schouders op te halen, zelfs als het gaat over herinvoering van de dienstplicht, waarvan zij toch vooral de pineut zullen zijn. Maar mensen op leeftijd, zoals ondergetekende, willen de wereld nog weleens bezien via het vergrootglas. Dat vind ik zelf al ergerlijk genoeg, want met het klimmen der jaren zou je de mensheid toch juist een bepaalde mentale rust en bedachtzaamheid toewensen. Niets van dat al. CNN kan ik tegenwoordig nog maar enkele minuten per dag aanzien, want daarna wordt het me te veel. Sociale media en talkshows op tv sloeg ik sowieso al over. Ik huiver als de voormalige legerbaas Mart de Kruif verkondigt dat Rusland sterker uit de oorlog komt dan toen het erin ging. Poetin heeft geleerd van de fouten die zijn gemaakt. Dat de Russen ettelijke tienduizenden soldaten in de strijd hebben verloren (gesneuveld of zwaargewond), speelt geen rol. Na Oekraïne volgt de Suwalki-corridor tussen de Russische exclave Kaliningrad en Wit-Rusland (gelegen op de grens tussen Polen en Litouwen), weet De Kruif stellig, en daarna mogelijk de Baltische staten. Niet van vandaag op morgen, maar binnen enkele jaren.
Soms droom ik over het slagveld ergens op een immense toendra, waarbij ik naar de loopgraven word gestuurd, met een geweer in de hand dat – eenmaal in de vuurlinie – gebroken blijkt te zijn. Dat Poetin in een interview met Tucker Carlson zegt Polen en eventueel Letland alleen aan te zullen vallen als die landen Rusland bestoken, zou een lichtpuntje moeten zijn. Maar iets in mij zegt dat ik daar niet te veel waarde aan moet hechten.
Vaderlandsliefde
De toon van de te verkondigen boodschap zal ergens tussen ouderlijke overbezorgdheid en jeugdige onverschilligheid in moeten zitten. Weinig minder dan een uitdaging voor de Bontenballetjes van deze tijd, een prachtkans om zichzelf als denkers en zieners te etaleren, als mensen van de wereld – en misschien ook om het oudere deel van het electoraat enigszins gerust te stellen. En wie weet is zijn generatie ook in staat om duidelijk te maken dat bangmakerij geen nut heeft, maar angsthazerij al helemaal niet.
Misschien moet zelfs het (veelal door links verdraaide) verhaal eindelijk eens afgestoft worden dat ‘vaderlandsliefde’ niet hetzelfde is als nationalisme, chauvinisme, racisme of fascisme. Het is simpelweg sympathie, waardering, – vooruit – liefde voor een klein, onmogelijk land dat zoveel vrijheid biedt en rijkdom, nog altijd een van de geweldigste landen ter wereld om te leven, zoals koning Willem-Alexander in zijn laatste kersttoespraak verkondigde. En dat land is het volop waard om verdedigd te worden. Desnoods met eigen bloed.
Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.
