Rampspoed

In tijden van rampspoed is het prettig lezen over rampen van weleer. Neem de buiktyfus die in Athene huishield in de vijfde eeuw voor Christus. Een op de drie inwoners kwam na een kort en hevig ziekbed te overlijden. Daarbij vergeleken was covid kinderspel.

Religiewetenschapster en archeologe Van den Berg is de ideale gids langs de grote crises van weleer, of het nu klimaatrampen zijn, onbeheersbare vluchtelingenstromen, pandemieën, oorlogen. Doorsneden met haar persoonlijke geschiedenis – over de losmaking uit haar gereformeerde milieu, haar studietijd, haar leven in Israël, haar scheiding, haar terugkeer naar Nederland – schetst ze hoe de mens door de eeuwen heen, van prehistorie tot nu, omging met al dit malheur. Al doende ontmaskert ze een aantal hardnekkige mythen (dat religie het makkelijker maakt om catastrofen te accepteren bijvoorbeeld) en laat ze overtuigend zien dat veel van de reacties op ramspoed, zowel goede als kwade, van alle tijden zijn.

Martine van den Berg

Ontrafeld – Hoe rampen de wereld veranderen

Nijgh & Van Ditmar

€27,99

Op afstand

Dagboeken komen in soorten en maten. Die van Cees Nooteboom, uit de periode 1970-1995, bezorgd door zijn vertaler Philippe Noble, lijken meer op losse aantekeningen, mogelijk bedoeld als geheugensteuntjes voor later. De schrijver vergelijkt ze zelf met de dagboeknotities van Camus: “helder, snel, soms nerveus genoteerd, niet te persoonlijk. Zoals dit, se cachant. Wie het anders doet poseert, omdat iemand over zijn schouder meekijkt.”

Inderdaad blijft een deel van Nooteboom in deze dagboeken grotendeels verborgen: de banaliteiten van het dagelijks leven, de onversneden emoties, het hart op de tong. Hij is consequent op afstand, benijdt de ‘lucide eerlijkheid’ van iemand als John Cheever, maar geeft toe bang te zijn om anderen te kwetsen. Deze dagboeken zijn vooral een aaneenschakeling van verplaatsingen, hotelovernachtingen, taxiritten, diners in restaurants met kanonnen als Claudio Magris, Hugo Claus, Rüdiger Safranski, Mary McCarthy, veel flarden literatuur en veel dromen. ‘Een hopeloos verdeeld leven’, aldus de schrijver zelf.

Cees Nooteboom

De danser en de monnik – Dagboeken 1970-1995

Koppernik

€47,50

Massahysterie

Smith waagt zich voor het eerst aan een historische roman met dit op ware gebeurtenissen gebaseerde verhaal, dat zich afspeelt in het Engeland van de negentiende eeuw. Hoofdpersoon is huishoudster Eliza Touchet, in dienst bij een schrijvende collega van Charles Dickens. Zij heeft een grondige hekel aan romanschrijvers en geeft de voorkeur aan de harde werkelijkheid. Maar dat die werkelijkheid soms ook op fictie lijkt, blijkt als Eliza in de ban raakt van een rechtszaak die draait om de ware identiteit van een man die zich uitgeeft voor de gefortuneerde Sir Tichborne. 

Smith beschrijft de procesgang tot in detail, wat komische scènes oplevert maar soms ook blijft hangen in stroperig proza. Zo wijdt ze lang uit over het leven van kroongetuige Andrew Bogle, ooit tot slaaf gemaakt in de plantages van de familie Tichborne op Jamaica, met wie Eliza een merkwaardige verwantschap voelt. Het resultaat is een onevenwichtige roman, waarin hedendaagse mechanismen als massahysterie en populisme nauwkeurig worden ontleed.

Zadie Smith

Charlatan 

Prometheus

€25,99

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.