Ooievaars, flamingo’s, reigers, ik ben geen kenner der aves dus misschien zijn er nog andere vogels voor wie dit geldt, maar die drie soorten, weet ik uit eigen waarneming, kunnen op één poot staan. Ze staan ergens, langs de waterkant, op een schoorsteen, op hun beide poten, en op een gegeven moment trekken zij een van die twee poten langzaam omhoog, vouwen hem op onder hun lijf, zodanig dat hij verdwijnt in hun verendek. Dan verplaatsen zij hun gewicht een beetje, zodat het in balans op die ene poot rust, en dat is dat.

Vervang in gedachten die ooievaar, flamingo of reiger door de politiek, en je ziet hetzelfde. De politiek heeft de afgelopen twintig jaar één poot ingetrokken, zonder om te vallen. De ingetrokken poot is de linker.

Er is er laatste jaren meer ophef, polarisatie en debat dan er lang geweest is – je zou haast denken dat er een wezenlijke politieke krachtmeting plaatsvindt, maar dat lijkt maar zo. In Den Haag, waar de macht verdeeld wordt, is links gereduceerd tot een bijrol. Links blijkt helemaal niet nodig om de politiek gaande te houden. Die binaire metafoor, van een min of meer evenwichtige tweedeling tussen links en rechts, de roden en de blauwen, waarbij soms de een de overhand neemt en soms de ander, kan naar het Museum van Uitdrukkingen en Gezegden, want hij verwijst in toenemende mate naar een blakend segment dat steeds meer zetels inneemt en een kwijnend overblijfsel dat er steeds meer inlevert. Als die metafoor ergens op attendeert dan is het de deplorabele toestand van links. Links zou een nieuw schema moeten bedenken waarin het weer op gelijke hoogte met rechts komt. Een nieuwe, wezenlijke scheidslijn aanbrengen, die de VVD naar rechts duwt en de middenpartijen naar links trekt. Een herijking van het politieke kompas. Een nieuw noorden.

Ik denk dat links beter een serieuze samenwerking kan aangaan. Een project waarbij de individuele partijen partner zijn in een nieuw platform, ieder met zijn eigen taak en rol, maar met een sterk gestroomlijnd, gezamenlijk verhaal

Net als Ilja Leonard Pfeijffer hier vorige week betoogde betwijfel ik of het fuseren van linkse partijen een goed idee is. Hij raadt een fusie tussen PvdA en GroenLinks af omdat de PvdA het bestaande economische systeem op punten wil verbeteren, terwijl GroenLinks een heel nieuw systeem nastreeft. Ik vraag me af of dat nu zo’n bezwaar is. Tenslotte gaat het in de politiek uiteindelijk altijd om babysteps, en ook partijen met geheel andere langetermijnvisioenen kunnen het over veel beleid eens worden. Zo is onze politieke cultuur: pluralistisch, verzuild. Juist die neiging tot het optuigen van gedetailleerde, alomvattende maatschappijvisies, lijvige manifesten en programma’s, is iets waar links tegen moet vechten. Een verkiezingsprogramma van honderd pagina’s terwijl je in een kabinet misschien drie of vier beleidsmaatregelen kunt binnenslepen, is verspilling van tijd en geld. Kiezers die ze niet lezen voelen zich schuldig en oppervlakkig (‘ik ben eigenlijk te dom om links te zijn’) kiezers die ze wel lezen raken teleurgesteld (‘het stond er zo mooi…’).

Links heeft een grote aantrekkingskracht op nerdy hobbyisten die geduldig met lucifershoutjes aan hun utopie bouwen, uitgewerkt tot in de details, maar kiezers willen een helder, concreet programma dat ze kunnen onthouden. Een belangrijker probleem tussen GroenLinks en de PvdA is hun verschil in prioriteiten. Die van GroenLinks liggen bij het klimaat en identiteitspolitiek – helder. Waar die van de PvdA op dit moment liggen is onduidelijk, er is daar een permanent proces van herbezinning bezig waar niet al te veel lijn in te ontdekken valt. Maar waar de PvdA naar mijn idee prioriteit aan zou móeten geven is bij de kern van hun DNA, het belangrijkste woord in hun naam: arbeid. Een rechtvaardiger economische orde is de kern van waar de PvdA voor staat.

Politiek gaat over macht en macht is geld. In die zin past de PvdA veel beter bij de SP, voor wie dat uitgangspunt ook altijd leidend is geweest. Áls op links een fusie zou moeten plaatsvinden, dan zouden die twee partijen een betere combinatie zijn. Dit druist in tegen de gangbare opvattingen, ik weet het, maar objectief gesproken is het zo. Veel van wat die partijen verdeeld houdt is gebaseerd op esoterische ideologische meningsverschillen, wortelend in het verleden. Marx versus Mao, revolutie versus revisionisme, bijbeltwist der veteranen, waar de kiezer van vandaag totaal niet in geïnteresseerd is, omdat het geen enkele betekenis heeft voor de agenda van het Nederland van nu. De partijculturen van SP en PvdA zijn nogal verschillend, zeker, maar er zijn voorbeelden van zeer geslaagde fusies waarbij juist uit verschillende bedrijfsculturen een nieuwe synergie ontstond. Waarbij het resultaat méér is dan de som der delen.

Maar misschien zijn fusies helemaal niet nodig. Zowel de meerpartijenfusie van het CDA in 1980 en die van Groen Links in 1990 resulteerden in een negatief zetelsaldo. Mogelijk waren de fusiepartners individueel ten dode opgeschreven, we zullen het nooit weten. Organisaties in een dergelijk parket kiezen vaak ook voor fusies omdat ze denken, of hopen, dat zij in de nieuwe vijver de grootste vis kunnen worden, en het is leuk als dat lukt, maar het blijft een kannibalistische overwinning ten koste van de soort.

De politiek heeft nu lang genoeg stilgestaan. Het wordt tijd dat hij zijn linker poot weer laat zakken en in beweging komt

Ik denk dat de ‘linkse’ partijen beter een serieuze samenwerking kunnen aangaan. Een project waarbij de individuele partijen partner zijn in een nieuw platform, ieder met zijn eigen taak en rol, maar met een sterk gestroomlijnd, gezamenlijk verhaal. Een eenvoudige, beknopte, aansprekende agenda voor een Nieuw Nederland. Tien punten. Weg van de haarkloverij, weg van de concurrentie en de territoriumdrift, weg van wat verdeelt, alles gericht op wat bindt. Binnen een van die partijen moet iemand te vinden zijn die als boegbeeld kan dienen, solo, of als voorman/vrouw van een trio.

Misschien is er zelfs wel een programma te bedenken waar ook D66 en de ChristenUnie zich bij willen aansluiten. Een goede naam, de beste communicatieprofessionals erop en vooral: doorzetten. De grootste vijand van zo’n project is gebrek aan staying power. Zó kan links zich terugvechten naar het centrum van de macht.
De politiek heeft nu lang genoeg op één poot gestaan. Het wordt tijd dat hij zijn andere poot weer neerzet en in beweging komt.