“Goedemorgen, dames en heren! Fijn dat u allemaal gekomen bent voor de Amsterdamse stratentoer. Mijn naam is Max Pam en ik ben vandaag uw gids. Blijft u wel allemaal bij elkaar. Op de fiets raak je elkaar zo kwijt. Aan het eind wacht ons de McDonalds en ik weet zeker dat niemand van u de Big Mac wil missen. Uiteraard kunt u vragen stellen, maar wilt u dat verstaanbaar doen voor de hele groep.

Wij beginnen onze toer op het Victorieplein, waar wij nu staan. In 1922 werd dit plein door de gemeenteraad het Daniël Willinkplein genaamd, naar de u ongetwijfeld bekende dichter Daniël Willink (1676-1722), die eeuwige roem verwierf met zijn bundel Amstellandsche Arkadia. Rechts op de hoek had je voor de Tweede Wereldoorlog de beroemde lunchroom/banketbakkerij Delphi. Dat was een Joodse Zaak, waar Anne Frank – daar heeft u vast wel eens van gehoord – regelmatig kwam. Tijdens een razzia in 1943 diende het grasveldje waar wij nu op staan als verzamelplaats voor de bijeengedreven Joden uit de Rivierenbuurt. De meesten van hen zijn daarna naar kamp Westerbork gebracht, en verder.

Na de oorlog, toen de Duitsers verslagen waren, heeft men de naam van het plein veranderd in Victorieplein. De drie lanen die op dit plein uitkomen heeft men, qua naam, evenmin ongemoeid gelaten. Draait u zich nu even verder naar links, dan kijkt u uit op de Vrijheidslaan. Daar, in de verte, ziet u de Berlagebrug, vernoemd naar de man die dit hele architectonische plan van Amsterdam-Zuid heeft bedacht en vormgegeven. Voor de oorlog heette deze entree naar de stad de Amstellaan. In mei 1940 trok de Wehrmacht via de Amstellaan de stad binnen en vijf jaar later volgden de Canadezen dezelfde route. 

In haar wijsheid heeft de Amsterdamse Raad destijds besloten om de Amstellaan te veranderen in de Stalinlaan. Per slot stond Stalin aan het hoofd van het Sovjetleger dat aan het oostelijk front de nazi’s had verslagen. De Stalinlaan heeft standgehouden tot 1956, toen de Hongaarse opstand door de Russen werd neergeslagen. Nederlandse communisten werden met stenen bekogeld en de Stalinlaan werd de Vrijheidslaan.

Ik bedoel maar, dames en heren, we moeten niet zo zeiken en zeuren als ergens een door ons gekoesterd naam wordt neergehaald. Dat is altijd de gewoonste zaak van de wereld geweest.

In Nederland is toen elke verwijzing naar Stalin verwijderd. In Duitsland was dat al eerder gebeurd met Hitler. Dat is na de oorlog nog een hele operatie geweest. Geschrapt werden onder meer: de Adolf-Hitler-Platz (Berlijn), de Adolf-Hitler-Brücke (Bremen), de Adolf-Hitler-Straße (Breslau), de Adolf-Hitler-Allee (Dortmund), de Adolf-Hitler-Anlage (Frankfurt), de Adolf-Hitler-Damm (Hamburg) en de Adolf Hitler Kampfbahn (Berlijn), om van de Adolf Hitler Boulevard (Sofia), de Adolph Hitler Street (New York) en de Rua Adolph Hitler (Sao Paulo) nog maar te zwijgen. Het zijn er nog veel meer geweest. Bijna al deze namen zijn veranderd, al schijnt de Adolph Hitler Street in de New Yorkse wijk Harlem nog te bestaan.

Ik bedoel maar, dames en heren, we moeten niet zo zeiken en zeuren als ergens een door ons gekoesterd naam wordt neergehaald. Dat is altijd de gewoonste zaak van de wereld geweest. En als wij ons nu omdraaien, zien wij de Amsterdamse wolkenkrabber van architect J.F. Staal. Een geweldige architect, maar helaas moet worden gezegd dat Staal korte tijd lid is geweest van de Communistische Partij (CPN). Wie communisme zegt, zegt 30 miljoen doden. Jazeker, die Staal mag blij zijn dat zijn gebouw voorlopig niet wordt neergehaald. Hetzelfde geldt trouwens ook voor de communist Hildo Krop, een beeldhouwer van niks, die dit onooglijke beeld dat Berlage moet voorstellen op deze plek heeft neergezet.

Okay, die vent mag dan in zijn eentje WOII hebben gewonnen en het nazisme hebben verslagen, voor de rest was het een afschuwelijke kerel. Een racist, een antisemiet, een sigarenroker, een drankorgel, een islamofoob en een atheïst. Bepaald geen voorbeeld voor de jeugd! 

En dan links van u ziet u de Rooseveltlaan. Naar Franklin Delano Roosevelt en niet naar Theodore Roosevelt, hoewel ze verre familie van elkaar waren. Onthoud dat goed, mensen! Theodore komt sowieso niet in aanmerking. Die heeft zich laten afbeelden te paard, met naast zich een Indiaan en Afrikaan. Dat beeld is gelukkig opgeborgen en een straatnaam zal voor Theodore niet meer zijn weggelegd. Ook al werd hij duizendmaal Teddy genoemd, omdat hij zo op een lief pluizig beertje leek. Nee, Delano Roosevelt is onze man. Hij, die voor de Amerikanen de WOII voerde, en won! Een naar hem vernoemde laan was een eerbetoon aan hem. Voor de oorlog heette de Rooseveltlaan de Zuider-Amstellaan. Of de Rooseveltlaan zijn naam behoudt, is nog maar de vraag. Ook Delano is van racisme beschuldigd, aangezien hij na het bombardement op Pearl Harbor de opdracht gaf Amerikanen van Japanse afkomst te interneren.

Ja, en fietst u nu maar mee de Churchill-laan in, voor de oorlog de Noorder-Amstellaan geheten. Waarschijnlijk is dit een van de laatste keren dat u door de Churchill-laan kunt fietsen. Deze straatnaam zal niet lang meer standhouden. Okay, die vent mag dan in zijn eentje WOII hebben gewonnen en het nazisme hebben verslagen, voor de rest was het een afschuwelijke kerel. Een racist, een antisemiet, een sigarenroker, een drankorgel, een islamofoob en een atheïst. Bepaald geen voorbeeld voor de jeugd! 

Daarom heeft de Amsterdamse gemeenteraad voorgesteld de Churchill-laan en Rooseveltlaan naar analogie van de Vrijheidslaan om te dopen tot de Gelijkheidslaan en Broederschapslaan. Helaas liggen de christelijke partijen weer dwars. Zij menen dat die namen te veel ruiken naar de Franse Revolutie, die weer – zoals wij allen weten – eindigde in het bloedbad van Robespierre.

Toch hebben Churchill en Gandhi iets met elkaar gemeen: zij zijn in hun jeugd allebei in Zuid-Afrika geweest, waar zij zich niet spic & span hebben gedragen jegens zwarten en kleurlingen. Gandhi’s beeld is daarom beklad met rode verf en er gaan zelfs stemmen op om hem helemaal te verwijderen.

Ja, mensen, het geven van een mooie naam aan een straat is geen sinecure. Hele commissies komen eraan te pas!

En dan naderen we nu het standbeeld van Gandhi, de grote pacifist. Gek eigenlijk dat Gandhi is neergezet op de Churchill-laan, want Churchill had geen hoge pet op van Gandhi, die hij de seditious fakir – de halfnaakte fakir – noemde. Toch hebben ze wel iets met elkaar gemeen: zij zijn in hun jeugd allebei in Zuid-Afrika geweest, waar zij zich niet spic & span hebben gedragen jegens zwarten en kleurlingen. Gandhi’s beeld is daarom beklad met rode verf en er gaan zelfs stemmen op om hem helemaal te verwijderen. Een voorstel om in het beeld de acteur Ben Kingsley te zien (hij speelde Gandhi schitterend) heeft het niet gehaald, zoals het idee om de Coen-tunnel de Coen Moulijntunnel te noemen er niet door is gekomen. Men wil liever een beeld van een ander. Heeft iemand een voorstel?

Huh…niemand? Waar is iedereen? 

Bent u nog de enige?”. 

“Ja, helaas, de rest heeft afgehaakt en is naar huis gegaan”. 

“Maar we moeten nog naar het Van Heutsz-monument en daarna zouden wij onze stratentoer eindigen bij McDonalds”.

“Sorry, maar dat wilden ze niet. Door het vlees van McDonalds verdwijnt het oerwoud in Brazilië”. 

Word lid van HP/De Tijd