Hij had er natuurlijk nooit aan moeten beginnen. Maar tenminste komt hem de eer toe dat hij ermee is opgehouden. Pieter Omtzigt is opgestaan van de onderhandelingstafel en zijn aftocht lijkt definitief. De uitnodiging van de informateur om woensdagmiddag nog even aan te schuiven om zijn bezwaren rustig door te nemen, heeft hij afgeslagen. 

Een klassiek meerderheidskabinet onder leiding van premier Wilders lijkt hiermee definitief van de baan, hoewel bij onderhandelingen niets definitief is wat definitief heet te zijn, vooral niet als de raadselen mompelende beroepsweifelaar Omtzigt erbij betrokken is. Het kan onderhandelingsstrategie zijn. Onmisbaarheid is een effectief wapen om compromissen af te dwingen. Omtzigt heeft in zijn korte carrière als partijleider al eerder laten zien dat idealen, net als ondergrenzen, rekbaar zijn. Hij is in staat om achteraf met een mysterieuze glimlach rond de dunne lippen heel iets anders bedoeld te hebben dan hij bedoelde toen hem bepaalde bedoelingen in de schoenen werden geschoven. Dus laten we vooral niet te vroeg juichen. 

Bovendien wordt onze vreugde al snel getemperd als we de overgebleven alternatieven de revue laten passeren. Omtzigt zou eventueel een minderheidskabinet kunnen gaan gedogen. Maar dat had de VVD ook al bedacht. Dat zou dan dus een regering zijn waarvoor de PVV en de BBB alle bewindslieden moeten leveren. Als je een definitie zoekt van de hel, zou je hiermee aardig in de buurt komen. De voorkeur van Omtzigt zelf gaat uit naar een extraparlementair kabinet, hetgeen volgens hem iets anders is dan een zakenkabinet, hoewel hij ook dat niet bij voorbaat uitsluit. Dan krijgen we dus een regering die rekening moet houden met de wensen van een rechtse meerderheid, zonder dat de meest extreme standpunten zijn weggemasseerd in een regeerakkoord. Als dat zakenkabinet daadwerkelijk bestaat uit experts, die handelen op grond van hun deskundigheid over de inhoud, dan zullen zij zich gedwongen zien een beleid te voeren dat in alle opzichten ingaat tegen de verkiezingsprogramma’s van de PVV en de BBB. Maar dat kan dus niet. Dus om de natte droom van Omtzigt waar te maken, zullen we op zoek moeten naar een zakenkabinet van charlatans, die bereid zijn te poseren als deskundigen terwijl ze onmogelijk en funest beleid uitstippelen.  

Gezien de zetelverdeling in de Tweede Kamer is een meerderheidscoalitie onmogelijk zonder deelname van drie van de vier grootste partijen. Als we coalities van GroenLinks/PvdA met de PVV uitsluiten, is er in theorie dus slechts één andere optie. We zouden Timmermans het initiatief kunnen geven voor de vorming van een coalitie van zijn partij met de VVD en NSC, aangevuld met D66 of met ander klein grut. Maar zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat Omtzigt bereid zou zijn daarover te praten, is welwillendheid van Yesilgöz uitgesloten. 

Omtzigt denkt misschien dat hij nu als held de geschiedenis in gaat, maar wat blijft staan, is dat hij de coalitieonderhandelingen heeft afgebroken vanwege bezorgdheid over het huishoudboekje, nadat hij moeiteloos over alle rechtsstatelijke bezwaren heen was gestapt.

De enige gematigde opgetogenheid die wij onszelf kunnen toestaan, betreft het feit dat iedereen gezichtsverlies heeft geleden. Omtzigt denkt misschien dat hij nu als held de geschiedenis in gaat, maar wat blijft staan, is dat hij de coalitieonderhandelingen heeft afgebroken vanwege bezorgdheid over het huishoudboekje, nadat hij moeiteloos over alle rechtsstatelijke bezwaren heen was gestapt. Er hangt ook een zweem van lafheid over zijn zelfbedachte heldhaftigheid, want het heeft er alle schijn van dat hij op zoek was naar een excuus om op te stappen. Hij heeft alle ministeries gevraagd om een overzicht van de financiële tegenvallers zonder kennelijk geïnteresseerd te zijn in financiële meevallers. 

Plasterk, de gedroomde kingmaker van de eerste neofascistische regering van Nederland, is als een kleine jongen opzij geschoven. Omtzigt vond het niet eens van belang om hem persoonlijk in te lichten over zijn beslissing om de onderhandelingen te staken. In plaats daarvan beschuldigt hij de informateur ervan dat hij de gevraagde stukken niet op tijd heeft doorgestuurd. Daarover mag Plasterk in het Kamerdebat straks tot vervelens toe vragen beantwoorden, nadat hij zijn werkstukje heeft ingeleverd. 

Yesilgöz kon al geen gezichtsverlies meer lijden. Haar gezicht was al een in een zure grijns vertrokken parodie geworden op haar verkiezingsposters. Misschien wordt zij nog demissionair premier van het demissionaire kabinet Rutte IV zonder Rutte, want die baan bij de NAVO blijft niet eeuwig beschikbaar. Van der Plas heeft weinig gewonnen of verloren, behalve dan dat we inmiddels geleerd hebben dat zij lijdt aan dyscalculie. En Wilders staat met zevenendertig zetels en met lege handen. Dat krijg je ervan als je extreemrechts bent: dan kun je alleen formeren over rechts. En nu dat niet lukt, is het niet helemaal duidelijk hoe het verder moet met Wilders en zijn PVV. Dit was zijn kans. 

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.