Omdat dit mijn laatste column voor de verkiezingen zal zijn, lijkt een ongevraagd stemadvies gepast. In feite is het niet zo moeilijk. We kunnen de keuze op drie verschillende manieren analyseren, en alle drie deze redeneringen leiden tot dezelfde uitkomst. 

De eerste invalshoek is strategisch. Drie partijen strijden om de winst. De overige doen niet meer mee. Twee van deze drie zijn uitgesproken rechtse partijen. De derde is uitgesproken links. De twee rechtse partijen trekken naar elkaar toe en zullen samen een regering formeren indien een van beide wint. Het zal sowieso getalsmatig lastig zijn een links kabinet samen te stellen. De enige kans daartoe doet zich voor wanneer de fusiepartij van PvdA en GroenLinks de grootste wordt en het initiatief voor de formatie naar zich toe kan trekken. Als u een rechtse regering zou willen, zou u mijn columns niet lezen, dus stemt u op de linkse fusiepartij. 

Ten tweede zou de premierskwestie centraal gesteld kunnen worden. De keuze is dan een keuze tussen Dilan Yeşilgöz-Zegerius, Frans Timmermans en een onbekende, die wellicht Pieter Omtzigt zal heten. Het zal duidelijk zijn dat niemand aan de bestuurservaring en aan de internationale statuur van Timmermans kan tippen. 

Yeşilgöz zou zich als premier ontpoppen tot een rechtse kloon van Rutte zonder diens charme. Hoezeer zij ook voor de bühne haar best doet om afstand te nemen van het beleid waarvoor zij als minister medeverantwoordelijk was, zou zij garant staan voor continuering van het liberale gebrek aan visie dat Nederland na ruim twaalf jaar op de rand van de afgrond heeft gebracht. 

Omtzigt wil, zoals de satirische website De Speld dat zo snedig uitdrukte, pas lootjes trekken na pakjesavond. Dat hij onduidelijkheid laat bestaan over de premierskwestie, is op geen enkele manier verfrissend of vernieuwend. Het is ernstig. Het is waar dat wij bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer van de Staten Generaal geen premier kiezen, maar de premier is het gezicht van Nederland in de wijde wereld en in de wijde wereld gebeurt het. Als Omtzigt ondanks zijn geaarzel toch zelf premier zou worden, zou hij een aarzelende premier zijn, die ondanks zijn beloften van vernieuwing in een conservatieve CDA-kramp zou schieten. Bovendien is regeren iets anders dan de regering controleren. De naar complottisme neigende paranoia van Omtzigt kon in zijn controlerende rol de vorm aannemen van een kwaliteit, maar in combinatie met regeringsverantwoordelijkheid zou deze desastreus uitpakken. Er is niets dat doet vermoeden dat Omtzigt in staat zou zijn slagvaardig leiding te geven aan een kabinet dat met voortvarendheid moet reageren op onvoorziene omstandigheden en dat onvolmaakte compromissen moet sluiten. 

Er is niets dat doet vermoeden dat Omtzigt in staat zou zijn slagvaardig leiding te geven aan een kabinet dat met voortvarendheid moet reageren op onvoorziene omstandigheden en dat onvolmaakte compromissen moet sluiten. 

Wie een breuk wil met Rutte, moet Timmermans de kans gunnen een kabinet te formeren. Wie Nederland een aanzienlijke rol op het wereldtoneel wenst toe te dichten, moet op Timmermans stemmen. 

De derde invalshoek is de belangrijkste en eigenlijk de enige die telt. Als we het beleid analyseren dat de drie partijen voorstaan, is de fusiepartij van PvdA en GroenLinks de enige van de drie waarvan kan worden verwacht dat zij met nieuw beleid een poging zal kunnen wagen om een oplossing aan te dragen voor de grootste problemen die Nederland op dit moment teisteren. Om iets te kunnen doen aan de klimaatproblematiek, de toenemende ongelijkheid, de woningnood en de beschamende taferelen in de asielopvang, is een drastische breuk nodig met het beleid van de kabinetten-Rutte die deze problemen hebben veroorzaakt of verergerd. De VVD belooft voortzetting van dat rampzalige beleid en de partij van Omtzigt eveneens. Omtzigt lijkt een belofte van vernieuwing te belichamen, maar die belofte is uitsluitend gebaseerd op zijn imago van de buitenstaander die door de gevestigde politiek naar een functie elders gedirigeerd werd. In werkelijkheid is zijn verkiezingsprogramma de conservatieve plattelandsfantasie van een Twentse katholiek. Op grond van deze drie redeneringen is een stem op de partij van Timmermans onvermijdelijk. En dan is er nog een vierde argument, dat definitief de doorslag geeft. Timmermans leest boeken. Hij had Grand Hotel Europa al in de eerste week na verschijnen verslonden en hij was niet te beroerd om mij daar publiekelijk mee te complimenteren. Van Yeşilgöz weet ik het niet, maar het zou mij verbazen als zij de Europese literatuur op de voet zou volgen. Omtzigt is geen muzisch mens. Hij heeft geen idee van het bestaan van literatuur. Hij is van top tot teen opgetrokken uit dossiers en beleidsnota’s en laat geen zuchtje poëzie toe in zijn leven.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.