Halverwege de negentiende eeuw richtte een soort schimmel een ravage aan bij de aardappeloogst in Ierland en veroorzaakte The Great Famine, die honderdduizenden mensen het leven kostte. Ook nu nog is dit micro-organisme met de naam phytophtora (‘de plantenvernietiger’) een van de grootste bedreigingen voor een succesvolle aardappeloogst en worden jaar in jaar uit tonnen pesticiden gesproeid om de infectie te bestrijden. 

Maar gelukkig is de oplossing in zicht: onderzoekers in Wageningen hebben een genetisch gemodificeerd aardappelras ontwikkeld dat immuun is voor phytophtora. Geweldig toch? Helaas is de kans heel klein dat deze nieuwe aardappelen op Nederlandse velden geoogst zullen worden: de Nederlandse (en Europese) wetgeving op het gebied van het genetisch aanpassen van gewassen staat dat nauwelijks toe. 

Het voorbeeld staat niet op zichzelf: waar de Nederlandse landbouwtechniek in Wageningen wereldwijd op eenzame hoogte staat, worden vruchten van die nieuwe kennis en ontwikkelingen niet of nauwelijks in Nederland zelf geplukt. Een interessante cocktail van biologische bangmakerij over genetisch manipuleren (‘Frankenstein-aardappels’) en tamelijk verwarrende bio-ethiek (‘een ecocentrische intrinsieke waarde voor levende organismen’) heeft de wetgever zo gek gekregen om genetisch verrijken van gewassen in de ban te doen. We blijven liever kankerverwekkende pesticiden en andere schadelijke chemicaliën gebruiken, dat is namelijk wel zo gezond voor de bevolking. 

En er valt nogal wat te winnen met moderne landbouwtechnieken. Meer opbrengst van landbouwoogsten is een noodzakelijk antwoord op de voedselbehoefte van een groeiende wereldbevolking. De verrijking van rijst met bètacaroteen zou bijvoorbeeld het veelvoorkomende vitamine A-gebrek bij Afrikaanse kinderen (met blindheid tot gevolg) kunnen verhelpen. Maar de geitenwollensokkenlobby vindt dat voorbeelden van westers paternalisme en verzet zich heftig tegen deze gezondheidsbevorderende interventie. 

In Noord- en Zuid-Amerika en Azië zijn ze gelukkig niet zo mesjokke en inmiddels is al meer dan driekwart van de wereldoogst aan soja en katoen genetisch aangepast en minstens een kwart van alle mais en koolzaad. Maar dus niet in Nederland. Een briljant voorbeeld van hoe je als land ergens koploper in kunt zijn in de wereld, terwijl het thuisfront de neus ophaalt voor deze prestatie. 

Het Nederlandse trekje om hooghartig prestaties van onszelf te negeren die in het buitenland als fenomenaal worden gezien is overal in onze maatschappij aanwezig. Wat dacht u van de Nederlandse huisarts? Er is werkelijk geen land ter wereld waar niet met bewondering en jaloezie wordt gekeken naar dit fundament in onze gezondheidszorg dat dicht bij huis en 24 uur per dag voor meer dan 90 procent van de klachten een goedkope en effectieve oplossing vindt voor een dikke 5 procent van onze zorgkosten. U vindt dergelijke huisartsenzorg misschien normaal, maar vrijwel nergens in het buitenland bestaat zoiets op dit hoge niveau. Daar rent iedereen blindelings naar het ziekenhuis voor elk wissewasje, met enorme opstoppingen en uitdijende kosten tot gevolg. 

Maar in plaats van deze parel van ons gezondheidszorgsysteem te koesteren worden huisartsen momenteel genadeloos over de kling gejaagd met steeds meer taken waar geen vergoeding tegenover staat en zich huizenhoog opstapelende regeltjes en gekmakende administratieve lasten. Maar het is wellicht vooral het dedain van collega’s in de nationale zorgsector dat hen de genadeklap geeft. Onheus bejegend door zorgverzekeraars, genegeerd door de minister en niet serieus genomen door medisch specialisten. En zo kun je bejubeld worden in het buitenland en in eigen land als Assepoester van de zorg door het leven gaan. 

De Nederlandse landbouwtechniek in Wageningen staat wereldwijd op eenzame hoogte.

Er zijn ook genoeg voorbeelden van wereldberoemdheid bij personen, maar dan niet in Nederland. Heeft u wel eens van Femke Weidema gehoord? Waarschijnlijk niet, maar in de Verenigde Staten zullen weinig mensen zijn die deze koningin van de countrymuziek niet kennen. En als de naam Ernesto Hoost bij u geen belletje doet rinkelen: hij was jarenlang wereldtitelhouder van een mix van kickboksen, kungfu, karate en muay thai-boksen en heeft honderdduizenden fans over de gehele wereld. Maar op Studio Sport nog nooit iets van gezien: daar besteden we liever urenlang tijd aan modderfietsen van locale Brabantse beroemdheden of de korfbaltopper Fortuna Delft tegen PKC Papendrecht. En zo zijn er talloze Nederlandse kunstenaars, modeontwerpers, architecten en performers die in grote delen van de wereld enorme successen vieren maar in Nederland volledig worden genegeerd. 

Hoe zou het toch komen dat we zelf hautain onze neus ophalen voor dingen die we in Nederland zo goed geregeld hebben dat ze er in het buitenland alleen met bewondering over kunnen spreken? Of internationale beroemdheden van Nederlandse afkomst in eigen land volledig negeren (terwijl we wel worden doodgegooid met een klein ploegje middelmatig getalenteerde Nederlandse beroemdheden die in wisselende samenstelling vrijwel alle televisieprogramma’s en talkshows overheersen)? 

Het is nog niet zo eenvoudig een goed antwoord op deze vraag te formuleren. Deels komt het misschien doordat we onszelf wel enorm internationaal vinden maar toch eigenlijk minder geïnteresseerd zijn in wat zich in het buitenland afspeelt dan in de eigen buurt. Daarnaast is het wellicht ten dele toe te schrijven aan een ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’-mentaliteit, waarbij teveel ambitie en succes – en dan ook nog op wereldschaal – niet altijd met groot enthousiasme wordt begroet. 

Het blijft een vreemd fenomeen dat we zo nonchalant omgaan met nationale instituties en beroemdheden die door de rest van de wereld worden bewonderd. Maar wellicht is het uiteindelijk toch beter wereldberoemd maar dan niet in Nederland te zijn dan wereldberoemd maar alleen in Nederland. 

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.