Sartre was bijna dood, toen aan hem werd gevraagd: ‘Waarom leeft u nog?’ Zijn antwoord luidde: ‘Om te roken’. 

Of deze anekdote waar gebeurd is, weet ik niet, maar Sartre was gek genoeg om zoiets briljants te zeggen. Ik heb het altijd een wijs antwoord gevonden van iemand die rookte als een ketter en dus medeverantwoordelijk was voor zijn eigen dood. Spijt is op de drempel naar de hemel geen optie meer.

Deze anekdote kwam in herinnering, toen ik in Trouw las dat binnen de Nederlandse zorginstellingen een maatregel van kracht wordt, die het aan Korsakov-patiënten en andere ernstige zieken verbiedt om een sigaretje op te steken. Zelfs in hun eigen kamer mag dat per 1 juli a.s. niet meer. 

Zelf ben ik al lang geleden met roken gestopt en inspanningen van de overheid om het roken te ontmoedigen, kan ik alleen maar toejuichen. Maar zoals het altijd gaat bij dit soort dingen: in de ambitie om het goede over de wereld te brengen, gaat men gemakkelijk net die ene stap te ver. Heel wat prachtige plannen zijn op die manier in het honderd gelopen en hebben uiteindelijk het tegenovergestelde effect bereikt.

Dat een overheid het roken onder jongeren wil terugdringen, valt te billijken. Maar we hebben het over zorginstellingen, waar voornamelijk oudere verslaafden wonen, die ook nog eens kampen met geheugenstoornissen en andere mankementen. Bij de Archipel in Eindhoven willen ze hun patiënten niet zo maar met hun pakje zware Van Nelle de straat op laten gaan, om daar hun laatste verzetje te inhaleren. Dat is gevaarlijk, zo buiten. Helaas kunnen ze bij Archipel niet anders: ‘We staan met de rug tegen de muur’. 

In feite is het een misselijkmakende vorm van sadisme om oudere verslaafden, die toch niet meer van het roken afkomen, in hun eigen kamer hun saffie te ontzeggen.

Er bestaat een Duitse uitdrukking, die zegt: ‘Ein Sterbende darf alles fressen.’ En zo is het natuurlijk ook: niet alleen vreten, maar ook roken. 

Wie bedenkt dit soort wetgeving? Uit het Trouw-stuk valt op te maken dat er kort geding is geweest van een kamerbewoner tegen een andere zorginstelling, omdat diegene zelfs in zijn eigen vertrek – wat zal het zijn, vier bij vijf? – niet mocht roken. De kamerbewoner won, voorlopig, omdat ‘het probleem was dat er geen regels waren opgenomen in het huisreglement, waardoor de rechter geen uitspraak kon doen.’ 

Reken maar dat die huisregels er snel komen, zodat de rechter wel uitspraak kan doen. Het argument kan ik nu al dromen. Vanwege de brandveiligheid zal het roken verboden worden. Maar mij lijkt dat je met een beetje inspanning ook in verzorgingstehuis veilig moet kunnen paffen. 

In ons land wordt altijd hoog opgegeven van privacy, maar die geldt kennelijk niet voor de oudere verslaafde, die al aan de rand van de afgrond staat. In feite is het een misselijkmakende vorm van sadisme om oudere verslaafden, die toch niet meer van het roken afkomen, in hun eigen kamer hun saffie te ontzeggen. Zo langzamerhand weten we toch dat verslaafden blijven roken en drinken, tegen beter weten in. Probeer die mensen niet op het laatst alsnog te bekeren, het zal niet lukken. Gun die mensen hun laatste rokertje, of ga anders liever boeven vangen!

In de strijd tegen het roken hebben de overheden grote successen geboekt. Ik weet nog dat ik ooit in een Parijs’ restaurant na het dessert een grote sigaar opstak en dat Amerikanen aan een belendend tafeltje begonnen te klagen. Wat er toen gebeurde, zal ik niet licht vergeten. Niet ik werd gemaand met mijn bedrijf te stoppen, maar de Amerikanen werden de zaak uitgegooid!

Zoiets zou nu ondenkbaar zijn. De antirookrevolutie, die in de Verenigde Staten is begonnen, heeft zich over de hele wereld verspreid. Toch lijkt de definitieve overwinning nog ver weg. Zelfs de meest draconische waarschuwingen, zoals die nu weer in Canada zijn genomen (zie illustratie onder), hebben het roken niet totaal uitgeroeid. 

Mensen blijven hardnekkig vasthouden aan slechte gewoontes. Kijk naar de armzalige enkelingen die even het café verlaten om buiten in de regen een sigaretje op te steken. Ik heb met ze doen, maar ik weet ook wat hen drijft, want ik heb zelf gerookt. Een Wereld Niet Roken Dag is sympathiek, maar uiteindelijk zal het effect niet veel groter zijn dan Een Wereld Niet Neuken Dag. 

Veel regeringen zouden graag in 2040 ‘een rookvrije generatie’ zien rondlopen. Of dat gaat lukken, is de vraag. Tegelijkertijd zijn er steeds meer landen waar softdrugs worden gelegaliseerd. Zet op TikTok in welke coffeeshop er fijne wiet en hasj te koop is en er vormt zich onmiddellijk een kilometers lange file. Zou het ook met gewone tabak zo kunnen gaan? Eerst komt er een totaalverbod, vervolgens wordt het weer gedoogd, waarna lange rijen ontstaan voor winkels waar je een pakje shag kunt kopen. Het zou zo maar kunnen. Zelfs in wat verboden moet worden, bestaan modes.

Van sommige maatregelen proef je al van verre dat zij slechts marginaal gaan werken. Om de vervuiling door weggegooide sigarettenpeuken een halt toe te roepen, overweegt het huidige kabinet onder meer om het roken op het strand te verbieden. Handhaving is op alle terreinen al een probleem, dus ik zie oom agent niet onmiddellijk in uniform door zand en zee waden om overtreders van de wet op te sporen. 

De bewoners van de Archipel in Eindhoven zullen daar niet veel aan hebben. Na hun rokertje zal ook hun borrel worden afgepakt, om van de gesuikerde krakeling bij de thee maar te zwijgen. 

Onlangs is de negentigjarige zanger Willie Nelson met roken gestopt, omdat hij denkt ‘een paar dagen langer’ te leven. Beter laat dan nooit, daarmee zullen we hem feliciteren, wat niet wegneemt dat Woody Allen ooit heeft gezegd: ‘Ik ben gestopt met roken. Ik zal nu een week langer leven. Die week regent het pijpenstelen.’ 

Zelf had ik er liever een week bij op mijn achttiende dan op mijn negentigste, mocht ik dat getal überhaupt halen. 

De bewoners van de Archipel in Eindhoven zullen daar niet veel aan hebben. Na hun rokertje zal ook hun borrel worden afgepakt, om van de gesuikerde krakeling bij de thee maar te zwijgen. 

Gezond 150 jaar worden, dat willen we toch allemaal? Of niet soms?

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.