Ruggengraat

Na bijna dertien jaar regeren is het onvermijdelijk dat een partij van ideologische kleur verschiet. Verantwoordelijkheid dragen impliceert dat er afspraken gemaakt moeten worden, en dat gaat nu eenmaal gepaard met geven en nemen, met slikken of anders stikken. Maar wat de VVD onder Mark Rutte is geworden, laat zich lastig duiden. Trekt Schippers straks verder naar links, richting D66, en zelfs naar een middenpartij als het CDA? Of valt het wel mee met dat overhellen naar links, en is het juist een deel van haar electoraat dat naar rechts is vertrokken en moet Schippers die zien terug te halen? Wat dat laatste betreft, staat zij voor een onmogelijke opdracht. Want hoe bereik je VVD’ers die zich op met name het migratiedossier meer thuis voelen bij de hardere lijn van PVV en FVD, partijen die zich dat ook kunnen permitteren omdat zij toch nimmer regeringsverantwoordelijkheid zullen dragen? Die kiezers krijgt zij alleen terug door daar een nog hardere lijn tegenover te stellen, waarmee het gevaar dreigt dat de VVD zich overschreeuwt en het behoudender deel van de achterban, dat de partij trouw is gebleven, van zich vervreemdt.

Verder opschuiven naar D66 is evenmin wenselijk, al lijkt dat de partij te zijn geworden waar de ware (sociaal-)liberalen onderdak hebben gevonden. 

Er rest nog een groep kiezers die Schippers meer aandacht zou moeten geven, en dat is de gewone, rechtse kiezer die niet bralt over migranten uit Afrika die alleen met hekken om Nederland en Europa tegengehouden kunnen worden, maar die een streng doch rechtvaardig alternatief voorstaat, de kiezer die zich conservatief voelt in menig opzicht maar met een verlicht kantje daaraan, de burger die altijd netjes z’n belasting betaalt, die zich het snot voor de ogen moet werken als kleine zelfstandige of in loondienst voor een salaris dat slecht noch vorstelijk is, die kortom deel is van de ruggengraat van dit land. Een ruggengraat die zwijgt, want bescheidenheid kenmerkt hen. Fatsoenlijk rechts, daar liggen de kansen.

Nieuw idee? Welnee. Uitgerekend Mark Rutte zei in 2008 in het boek Zestig jaar VVD van Patrick van Schie en Gerrit Voerman ervan overtuigd te zijn dat de VVD een doorbraak kon maken naar de mensen die modaal verdienen, ‘de leraar, de politieagent, de startende ondernemer’. “Er wordt nu zoveel gevraagd van die groep om op te brengen.” En: “Die mensen mogen in hun portemonnee voelen dat zij een heel grote bijdrage aan het land leveren, zij zijn de zwijgende meerderheid.” In hetzelfde boek stelt Uri Rosenthal dat de VVD het moet hebben van de HWN’er: de hardwerkende Nederlander.

Naïef

Die HWN’er ontbreekt in een ander, zojuist verschenen boek over de geschiedenis van de PPR, getiteld De Politieke Partij Radikalen – Macht uit het zadel. Maar die HWN’er had dan ook weinig te zoeken bij de PPR, die op het politieke toneel figureerde van 1968 tot 1990, waarna het met andere linkse splinters als de Communistische Partij van Nederland (CPN), de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) en de Evangelische Volkspartij (EVP) opging in GroenLinks. In plaats van die HWN’er domineert een ander type Nederlander, dat uiterst begaan was met de mens en de wereld, maar dat zich soms ook naïef kon betonen, op het onnozele af. Die PPR-luitjes stonden een betere, blijere wereld voor, maar wat ze ook voorstelden om de plannen te verwezenlijken, er kwam zelden iets van terecht.

Bij de oprichting afficheerde de partij zich als christelijk-radicaal als het ging om kwesties die het milieu betroffen, sociale gelijkheid en vrede en veiligheid. Niet meer pappen en nathouden, liegen en bedriegen, een attitude die vooral de confessionele voormannen uit die tijd tot norm hadden verheven, maar er diende te worden gevochten (maar alles in het nette) voor idealen die beloofden de wereld een stuk beter te maken. De PPR kwam onder meer op voor de laagstbetaalden, ook in ontwikkelingslanden, men was voor invoering van een basisinkomen, de wereld diende overal en volledig ontwapend te worden, dieren verkregen rechten, het milieu verdiende veel meer aandacht. Een van de verkiezingsleuzen luidde: ‘Welvaart zonder welzijn wordt uitvaart’.

Geweten

Ria Beckers was in mei 1977 de eerste vrouwelijke lijsttrekker en fractieleider in de Tweede Kamer. Ik sprak haar eens in de trein naar Geldermalsen, allebei op weg naar huis, en mij is altijd bijgebleven hoe fel ze was in haar verontwaardiging over H. Onno Ruding, de onverschrokken minister van Financiën in twee kabinetten-Lubbers, aan wie Beckers later nog een versje wijdde waarvan het boek deze strofe afdrukt: 

“Zo kunnen we allemaal van Onno Ruding leren/ Hoe we de kaasschaaf moeten hanteren./ En als we weer zo’n heroverwegingsrapport hebben gehad,/ Denk ik venijnig: Pas op je woorden schat.”

Met premier Lubbers onderhield zij een speciale verhouding. In menig debat speelde zij in op hun beider katholieke achtergrond en bijbehorend geweten (voor katholieken immers spreekt in het geweten God tot de mens). In het boek wordt een gedenkwaardig moment aangehaald tijdens de Algemene Beschouwingen van 1986, waarin Beckers een brief voorlas van een bewoonster van een bejaardenhuis dat ten offer dreigde te vallen aan de kaalslag als gevolg van het door Lubbers gevoerde bezuinigingsbeleid. Ik was daar als jonge reporter bij en herinner me Lubbers’ woedende reactie daarop, die mij volkomen authentiek voorkwam.

Naïef, onnozel, je kunt er na lezing van deze boeiende geschiedschrijving alles van vinden, maar Ria Beckers, die slechts 67 jaar werd, was bovenal een lief mens. 

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.