Bang genoeg

De zomer was warmer en droger dan hij ooit in mijn herinnering is geweest. Van half Europa stonden de bossen in lichterlaaie. Ik was met vakantie in Spanje, en daar rook het steeds naar brand, wat beangstigend was, vooral als je er ’s nachts wakker van werd. Me dunkt dat dat vingerwijzingen waren. Maar intussen vliegen we weer als vanouds, rijden auto, steken houtkachels aan, eten we ook deze kerst ongetwijfeld volop vlees. Op de recente klimaattop in Egypte werden als vanouds grote woorden gebezigd over de ‘hel’ die ons te wachten staat, als we ‘nu’ niks doen. Grote woorden, kleine daden vooralsnog.

Zouden we niet bang genoeg zijn? verzuchtte Ilja Leonard Pfeijffer in zijn HP-column. Niet bang genoeg voor de rampzalige gevolgen als de temperatuur verder stijgt en de oceanen weldra bewoonde gebieden gaan overspoelen? Het zou heel goed kunnen, en ik vrees dat we niet bang genoeg zijn omdat niemand precies weet hoe slecht het gaat. En óf we er eigenlijk wel beroerd voor staan, die vraag kun je ook nog stellen. Na lezing van de nieuwste bundel van Simon Rozendaal, getiteld Wat mogen we blij zijn dat we hier & nu leven!, ben je geneigd te denken: de klimaatactivisten overdrijven, houden er onrealistische plannen op na. De Afsluitdijk volplempen met zonnepanelen? Klein bier, zegt Rozendaal. “Die ukkepuk in Borssele (een moderne kerncentrale is driemaal groter) levert evenveel stroom als honderd Afsluitdijken vol zonnecellen.” Volgens hem is de stikstofcrisis ‘ontstaan door de uitstoot van vroeger, en dat juist de veeteelt de kop van Jut is, komt doordat je niks meer aan die stikstof van toen kunt doen, maar wel aan die van nu’. 

Zijn stukjes doen weldadig aan, maar heeft Rozendaal daarmee dan wel het gelijk aan zijn zijde? Geen idee.

Geloof in de mens

Ik weet wel dat het onprettig toeven is in het aldus ontstane niemandsland van onwetendheid. Voor politici als Mark Rutte, die volgens ‘klimaatpaus’ en partijgenoot Ed Nijpels in de NRC verzuimde de leiding te nemen in wat volgens hem het belangrijkste probleem van deze wereld is, het klimaatprobleem. Onprettig voorts voor de moderne, veeleisende mens die overal antwoorden op wenst en die desnoods eist (al dan niet via de rechter). Iets niet weten of iets niet kunnen, geldt alom als een zwaktebod, terwijl we juist het meeste niet weten en niet blijken te kunnen. 

Zelf vrees ik de ‘klimaathel’ minder dan bijvoorbeeld de hel van een kernoorlog, die immers veroorzaakt kan worden door onberekenbare, dolgedraaide wereldleiders die wel mooi aan de knoppen zitten. Ooit zei ik tegen een jongen van Green-peace, die mij op straat een folder in de hand wilde drukken, dat ik er geen probleem mee zou hebben als de aarde over een paar duizend jaar naar de verdoemenis ging. Na mij de zondvloed. En als we ten onder gaan, dan gaan we allemaal. Arm en rijk. Hoe rechtvaardig wil je het hebben? Met Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren sprak ik er ooit over, en zij kon niet geloven dat ik dat meende. Dat deed ik niet, maar op een of andere wijze kwamen haar pessimisme en haar doemdenkerij me te ongeloofwaardig voor. Kort daarna was er een ontmoeting met D66-coryfee Jan Terlouw, die zich ook al zo bezorgd toonde, op het fatalistische af. 

Nee, dat klimaathel-verhaal van VN-topman António Guterres is te zwaar aangezet. Maar, toegegeven, dat is op niks anders gebaseerd dan een geloof. Allereerst een geloof in het zelfreinigende vermogen van de planeet, die al meer dan vierenhalf miljard jaar bestaat en intussen heel wel in staat moet worden geacht de troep op te ruimen en tegen een stootje te kunnen. (Al beweer ik niet dat een te hoge CO2-concentratie in de atmosfeer een stootje is – het kan wel degelijk een opdoffer worden.) Voorts is daar een onwrikbaar geloof in de mens, althans in diens vermogen om problemen op te lossen, zoals pandemieën, hongersnoden en misschien ooit zelfs ziektes als kanker; in diens vermogen om grenzen te verleggen, bijvoorbeeld door reizen naar verre planeten.

Kerstboodschap

Er is een ‘mits’, en die luidt: de mens kan vrijwel alles aan en alles oplossen, mits die ene het met de ander eens is over de aanpak ervan. En daar wringt de schoen. Wereldwijd is het klimaatdebat verworden tot een ideologisch debat. Grofweg is ‘links’ voorstander van wind- en zonne-energie, en plempen zij de nog beschikbare ruimte vol met afzichtelijke turbines en panelen. Algemeen wordt intussen erkend dat het bij lange na niet voldoende zal zijn om de gestelde klimaatdoelen te halen. ‘Rechts’ verwacht alle heil van kernenergie, ook niet zonder risico, maar de voorstanders zeggen dat de nadelen (straling, giftig afval, kernwapens) niet opwegen tegen de voordelen. Tsja, zo lust ik er nog een paar. Daartussenin vertoeft de onwetende burger, die alleen kan terugvallen op iets van hoop en vertrouwen dat het allemaal niet zo’n vaart zal lopen. Die tijdens de komende nachtmis misschien zelfs een kaarsje brandt voor alle mensen op heel de wereld.

Terwijl ‘links’ en ‘rechts’ elkaar de maat blijven nemen, gebeurt er te weinig en kan het klimaatprobleem op termijn daadwerkelijk uitgroeien tot de voorspelde klimaathel. We kunnen natuurlijk wachten tot de vingerwijzingen nog talrijker en verontrustender worden, maar misschien is het dan te laat. 

Hier volgt dus mijn kerstboodschap aan de Rob Jettens van deze wereld, aan de Frans Timmermansjes, maar ook de Ronald Plasterken en Simon Rozendalen: stap over jullie eigen gelijk of waarheid heen; benader de opwarming van de aarde niet als een emotioneel, ideologisch maar als een rationeel, wetenschappelijk probleem. “Er bestaan geen linkse of rechtse CO2-moleculen,” schrijft Rozendaal terecht. Niet meer overdrijven en drammen, geachte heer Jetten; niet meer inwrijven, professor Plasterk, dat ‘rechts’ het altijd al goed had gezien maar ‘links’ eindelijk tot inkeer aan het komen is. Stap eroverheen, bedenk desnoods een compromis (een beetje zonnewind en een paar centrales), maar gooi niet meer met modder en werk samen. Er lijkt me geen tijd meer te verdoen.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.