Ik ben een politieke schipbreukeling. Terwijl de ooit schijnbaar onzinkbare sociaaldemocratie traag en borrelend wegzakt in de oceaan, dobber ik rond in het water, op zoek naar iets met nog enig drijfvermogen. Op dit moment vind ik dat vooral in Renske Leijten, zo’n beetje de laatste linkse politicus die verstandige en relevante dingen zegt. Daarnet hoorde ik haar op de radio over de energiebedrijven. Die niets voor het land doen, hun winsten privatiseren, hun verliezen socialiseren, het onmogelijk maken om goed energiebeleid te voeren, eigenlijk gedeprivatiseerd zouden moeten worden, enzovoorts – u kunt het verder zelf aanvullen. Het is een allesbehalve origineel verhaal, maar het is wel de kern van wat er mis is met het Nederland van vandaag. En waarom het hoog tijd is dat we afscheid nemen van Mark Rutte en na dertig jaar darwinistisch junkbeleid een begin maken met een Grote Post-Neoliberale Wederopbouw.

Als Leijten het volhoudt tot de komende verkiezingen en haar partij intussen niet te veel domme dingen doet, zal ik op haar stemmen. Het wordt nog spannend, want in het Kamerdebat over de nieuwe transgenderwet onlangs, toonde ook de SP zich gevoelig voor ‘genderzelfidentificatie’, een uitwas van de identiteitspolitiek waar linkse politici met een boog omheen zouden moeten lopen. Juist omdat zaken als waar Renske Leijten daarnet op de radio over sprak oneindig veel belangrijker zijn. Omdat zij niet één of twee maar honderd procent van de bevolking raken. Alleen al uit het oogpunt van efficiency is identiteitspolitiek energieverspilling.

In de Volkskrant stond gisteren een interview met de Amerikaanse filosofe Susan Neiman, bekend van het invloedrijke Het Kwaad In Het Moderne Denken (2002). Zij houdt binnenkort in Groningen de Van der Leeuw-lezing, met als titel Why The Left Is Not Woke. Een vriendin vroeg haar om die titel te veranderen, maar Neiman denkt er niet aan: “Het is provocatief bedoeld. Ik heb lang gezwegen, omdat woke ook zo wordt aangevallen vanuit de radicaalrechtse hoek en door autoritaire leiders als Poetin en Trump,” vertelt zij. “Maar de vijand van mijn vijand is niet mijn vriend. Ik voel de morele verplichting om in te grijpen.”

Ik heb meteen twee kaarten besteld voor haar lezing, want zo denk ik er exact over. Niet dat ‘ingrijpen’ tot mijn mogelijkheden behoort, of die van een filosoof als Neiman, maar we kunnen beginnen door ons erover uit te spreken. Steeds vaker hoort Nieman vrienden zeggen: als dit links is, ben ik kennelijk niet links meer. “Veel mensen voelen zich vervreemd van het identiteitsdenken dat plaatsvindt in sociale bewegingen, waarbij mensen worden gereduceerd tot hun etniciteit of gender. Ze hebben bewonderenswaardige emoties, alleen de verkeerde theorieën. Ze doen afstand van ideeën die ik als noodzakelijk beschouw voor links: universalisme, het geloof in vooruitgang en een strikte scheiding tussen macht en rechtvaardigheid.”

Het gevaar van woke zit hem niet in de waarden die zij nastreven, of zelfs in de vaak hysterisch opgeschroefde normen die zij daaraan verbinden, maar in de moreel gevacumeerde manier waarop zij hun macht gebruiken om vermeende overtreders te liquideren

Daar kregen wij de afgelopen dagen een perfect voorbeeld van met de zaak Gijs van Dijk. Dit PvdA-Kamerlid werd door een aantal vrouwen in en rond de partij beschuldigd van ‘grensoverschrijdend gedrag’. De zaak werd ‘onderzocht’, er kwam een rapport, de partijleiding concludeerde dat Van Dijk schuldig was en na een ‘indringend’ gesprek met Lillian Ploumen stapte hij op.

Alles, maar echt alles wat de PvdA in deze zaak gedaan heeft, is een illustratie van wat Neiman zegt. Als een DDR-burger over wie in de straat gekletst wordt, is Van Dijk van zijn bed gelicht, in de boeien geslagen, in staat van beschuldiging gesteld – ‘Grenzüberschreitendes Verhalten’ – en een paar weken later werd het vonnis onder zijn celdeur naar binnen geschoven: schuldig!

Vage aantijgingen, geruchten en roddels, in onderzoek gegeven bij een particulier ‘integriteitsbureau’, dat concludeert dat bepaalde mensen zich grensoverschrijdend bejegend gevoeld hebben en dat Van Dijk naar de goelag moet. In een rapport dat de verdachte alleen even heeft mogen inzien, maar dat verder geheim moet blijven.

Dat is precies de verschuiving van de rechtsstatelijke doelpalen waar Neiman op doelt. Verdachten zijn schuldig tot het tegendeel bewezen is, net als in een totalitair regime. Waar de scheiding tussen macht en rechtvaardigheid er helemaal niet toe doet, omdat macht rechtvaardigheid ís. Omdat, zoals Robespierre de sans-culottes voorhield, terreur uit naam van de juiste idealen geen terreur is, maar gerechtigheid. Geen proces, geen advocaat, de vrijspraak of de dood.

Een week eerder gaf de nieuwe leider van de Partij van de Arbeid, Attje Kuiken, ook al een staaltje van dit nieuwlinkse Jacobinisme ten beste, toen haar partijgenote Khadija Arib het mikpunt werd van een anonieme smaadcampagne. Namens de fractie gaf Kuiken een verklaring uit die er op neerkwam dat het niet ‘zuiver’ zou zijn om Arib te steunen, juist omdát zij een collega was. Als Susan Neiman ooit een bijgewerkte editie van Het Kwaad In Het Moderne Denken maakt, zou een hoofdstukje over de huidige PvdA-fractie een geschikte aanvulling zijn.

Het is zoals Neiman zegt: het gevaar van woke zit hem niet in de waarden die zij nastreven, of zelfs in de vaak hysterisch opgeschroefde normen die zij daaraan verbinden, maar in de genadeloze, moreel gevacumeerde manier waarop zij hun macht gebruiken om vermeende overtreders te liquideren. Zo jaagt links haar kiezers weg.