In de afgelopen acht jaar heb ik het voorrecht genoten om elke maand een column te schrijven over de relatie tussen leefstijl en gezondheid. Dit is mijn laatste column in de vorm waarin u deze van mij gewend bent. HP/De Tijd gaat veranderen en mijn toekomstige bijdragen aan dit prachtige tijdschrift zullen worden aangepast, zowel in aard als frequentie.

Als ervaren arts heb ik de afgelopen veertig jaar bijna alle aspecten van de gezondheidszorg gezien: als praktiserend arts, als onderzoeker, als bestuurder en adviseur bij medische organisaties en als ondernemer op het gebied van de orthopedische chirurgie. 

Het is alweer meer dan tien jaar geleden dat mijn aandacht werd getrokken door het feit dat mijn beide ouders opvallend gezond de leeftijd van honderd jaar naderden, terwijl hun in totaal veertien broers en zussen vaak al op veel jongere leeftijd met ernstige ziekten te maken kregen en daaraan overleden. Ik besloot met mijn kennis op het gebied van medisch onderzoek uit te zoeken wat hiervan de oorzaak zou kunnen zijn en wat nu echt wetenschappelijk is bewezen over de elementen van een gezonde leefstijl. 

Na het doorspitten van pakweg tienduizend wetenschappelijke publicaties besloot ik een boek te schrijven over mijn bevindingen. Dat werd in eerste instantie in de VS uitgebracht onder de titel Living a Century or More en bereikte aldaar de tweede plaats op de bestsellerlijst van Amazon. Al snel verscheen de Nederlandse vertaling, Hoe word je 100?, gevolgd door uitnodigingen bij talkshows, het schrijven van columns voor onder meer dit blad, en het maken van de op NPO 1 uitgezonden zesdelige tv-documentaire Hoe word ik 100, die uiteindelijk meer dan zes miljoen kijkers trok. 

Het duidelijkst waren de spectaculaire resultaten in de tv-serie bij het omkeren van diabetes type 2. Deze aandoening werd algemeen beschouwd als niet te genezen, met op den duur ernstige complicaties zoals nierfalen, hartfalen, neuropathie (verlies van het gevoel in de zenuwen), verlies van gezichtsvermogen, dementie en zelfs kanker. Met gerichte aanpassingen in leefstijl verdwenen de klachten en konden patiënten hun inname van medicijnen verminderen of zelfs helemaal stopzetten.

Ondertussen is leefstijl als middel om ziekte te voorkomen en te behandelen niet alleen meer een onderwerp voor hobbyisten. Een aantal serieuze organisaties – zoals de Stichting Voeding Leeft, Vereniging Arts en Leefstijl, Stichting Je Leefstijl als Medicijn, OERsterk en Stichting Bewegen Zonder Pijn – is ondertussen actief met het adviseren en behandelen van patiënten met uiteenlopende klachten en aandoeningen zoals overgewicht, obesitas, diabetes, artritis en zelfs kanker. Ik heb veel van dergelijke organisaties geadviseerd. Ook heb ik geprobeerd bij te dragen door het schrijven van boeken zoals Lichter, Kankervrij en een aantal kookboeken. Alles bij elkaar zou je bijna concluderen dat we met een succesverhaal te maken hebben en dat leefstijl stevig op de landkaart is gezet.

Lang niet alles is halleluja. De Nederlandse overheid was in eerste instantie nauwelijks onder de indruk van de door leefstijl bereikte verbeteringen. ‘Het zijn allemaal kortetermijnresultaten’, ‘Jullie moesten eerst maar eens resultaten op de langere termijn laten zien’. 

Nou, die zijn er inmiddels en ook die laten zien dat op langere termijn diabetes met succes vaarwel kan worden gezegd. Algemeen wordt nu onderkend dat leefstijl een cruciale rol speelt bij het voorkomen van een aantal chronische ziekten en zelfs bij het succesvol behandelen ervan. 

Maar wanneer we naar de cijfers over ziekte kijken, worden we bepaald niet vrolijk. Het aantal mensen met overgewicht, obesitas, diabetes en kanker stijgt nog steeds sterk. Het is frustrerend om te constateren dat er relatief weinig geld beschikbaar wordt gesteld om leefstijlmaatregelen beter te onderzoeken en al helemaal om deze onderdeel te maken van de alledaagse gezondheidszorg. Bovendien ontbreekt de tijd bij de huisartsen en is de politieke wil bij de overheid onvoldoende om de juiste maatregelen te nemen. 

Ook valt niet te ontkennen dat de snel te bereiden en lang houdbare industrieel bewerkte ongezonde voeding naadloos aansluit bij onze moderne levensstijl. Met andere woorden, het is moeilijk om duurzaam over te schakelen op een gezonde leefstijl, met het zelf klaarmaken van onbewerkte verse voeding, en om de tijd vrij te maken voor voldoende beweging en ontspanning. 

Tegelijkertijd besteedt de voedingsmiddelenindustrie vele miljoenen aan slimme promotie met misleidende kreten als ‘goed voor hart- en bloedvaten’ en ‘geeft je onmiddellijk weer energie’. Er wordt zelfs getracht om stoorzenders te plaatsen in de informatiestroom over de schadelijke elementen in onze westerse voeding, zoals de tabaksindustrie dat een aantal decennia met succes deed. 

Een mooi voorbeeld was het kritische commentaar op de beschrijving van de rol van suiker bij kanker in mijn boek Kankervrij door een Maastrichtse hoogleraar die bekendstaat als de door de voedingsmiddelenindustrie betaalde ‘suikerprofessor’. Ik vroeg hem daarop of hij mijn boek wel had gelezen. Nou nee, dat ook weer niet. Was ook niet nodig, want volgens hem was suikerconsumptie een gezond onderdeel van onze dagelijkse voeding… Duidelijke taal van de suikerprofessor. Waarom zou je de feiten bestuderen als de suikerindustrie je bankrekeningnummer heeft en daarop regelmatig geld stort?

U begrijpt het al. Het wordt een lange strijd die nog lang niet is gewonnen. Met deze afsluitende en enigszins ontnuchterende boodschap dank ik de redactie van dit blad voor de jarenlange samenwerking en neem ik vooralsnog afscheid van u. Ik wens u daarbij alle goeds toe en dat natuurlijk in goede gezondheid!