Amicae et amici! Ik bevind mij in Santiago de Compostella in het wonderschone Galicië en nu denkt u natuurlijk: G.H.B. heeft een nare kwaal onder de leden en is helemaal komen strompelen vanuit Pieterburen. Maakt u zich geen zorgen; ik heb al sinds jaar en dag een kriebelhoestje, maar verder ben ik zo gezond als een paard en zo fris als een vis. 

Ik rook uit principe alleen Cohiba, Montecristo, Corona en Romeo y Julieta en volgens mijn huisarts Geert Myasnikov kan je daar 120 mee worden. 

A cigar a day keeps the doctor away, zegt de schat altijd. 

Ik was toevallig in de buurt van het wereldberoemde bedevaartsoord, omdat ik een vorkje moest prikken bij mijn vrienden Eneko Atxa van restaurant Azurmendi, Juan Mari Arzak van restaurant Arzak (hoe raadt u het!), Pedro Subijana van Akelarre en natuurlijk bij Martín Berasategui. 

Door de corona was ik lang niet in het noorden van Spanje geweest en de lente is natuurlijk de beste tijd voor een bezoekje. 

Hoewel ik van het motto ‘Ni Dieu ni Maître’ ben, heb ik veel pelgrimsoorden bezocht

Ik zal u verder niet lastigvallen met mijn culinaire avonturen, maar ik kan u verzekeren dat ik gesmuld hebt! En – dat vindt de Hollander fijn om lezen – ik hoefde geen cent te betalen en dat is maar goed ook, want dan had ik in een ton moeten teruglopen over het Pieterpad. 

Niet bij brood alleen, zegt het Goede Boek, en daarom ging ik even uitbuiken in Santiago. 

Hoewel ik van het motto ‘Ni Dieu ni Maître’ ben, heb ik veel pelgrimsoorden bezocht. Ik observeerde het falderappes altijd vanuit een welhaast sociologische en antropologische belangstelling. Wat is het toch een wonder om te zien wat voor gestrompel men ervoor overheeft om van jicht, steenpuisten of een hardnekkige huidziekte af te komen. Grote kerels die op hun knietjes zitten te huilen voor een spuuglelijk gipsen beeldje – veel gekker moet het niet worden. 

Kevelaer in Duitsland is natuurlijk een prachtig voorbeeld. Net over de grens en lekker goedkoop voor de Nederlandse pelgrim die in wonderen gelooft. Al sinds 1642 wordt daar een genadebeeld van de Maagd Maria aanbeden en dat ding heet dan Consolatrix Afflictorum – Troosteres der Bedroefden. Mijn grote vriend Gerard Reve ging hier regelmatig ter bedevaart. Wie kent deze ontroerende regels niet: “O.L. Vrouw ter Nood in Heiloo, die heeft mij uit de drank gehaald, & O.L. Vrouw van Kevelaer uit de melancholie, & O.L. Vrouw van Lourdes heeft mij genezen van mijn angst voor het leven. Ik ben nergens meer bang voor, & dat is ook wat waard.”

Ik had het met Reve vaak over dat meesterwerk van de Engelse literatuur van John Bunyan: The Pilgrim’s Progress. U zult het wel niet kennen, maar wellicht zag u ooit op een vlooienmarkt die ontzagwekkende prent uit Eens Christens reize naar de Eeuwigheid. U weet wel, met die brede weg vol heerlijke verleidingen die naar de hel leidt en het moeilijk begaanbare pad naar de hemel. Ach, wat kon Bunyan de condition humaine toch prachtig verwoorden, dacht ik nog, toen ik aan het toetje zat bij mijn grote vrind Martín Berasategui: 

Hoe keurig en hoe kies zijn velen op het eten, 

Die nochtans ’t geen hun ziel kan voeden, gans vergeten! 

Wat nodig is voor ’t lijf, wordt om het zeerst betracht, 

Doch om het Levend Brood in ’t minste niet gedacht. 

Van buiten is dus alles keurig, net en fijn, 

Van binnen is het vol van dodelijk venijn.

Even voor de leken: Santiago Matamoros – oftewel Sint-Jakobus de Morendoder – is de beschermheilige van het Iberisch schiereiland en de beschermheilige van de Spanjaarden en Portugezen. Tijdens de Reconquista, de ontdekkingsreizen en waar ter wereld ze later moslims tegenkwamen, riepen zij: ‘Santiago! Santiago!’ en ‘Santiago y cierra España!’, voor ze de verklaarde doodsvijanden van het christelijk geloof – maar ook verdwaalde jodenmensen – met hakbijlen te lijf gingen, vaak met slechte afloop.

Dus al die vrome kloten en mensen met K en met andere verschrikkelijke aandoeningen lopen van Pieterburen naar Santiago de Compostella, een afstand van 2100 kilometer, om uiteindelijk het beeld van een vuige moordenaar te omhelzen (want dat hoort men te doen aan het einde van de rit), een hork die duizenden mohammedanen de koppen afhakte. 

Tot mijn verbijstering bleek het wereldberoemde beeld van Jaap de Morenslager te zijn verdwenen! 

bron: Gabriël Kousbroek

Ik liep een paar rondjes door de kathedraal en vond alleen een kleine uitvoering, hoog boven het altaar en dus onmogelijk om te omhelzen. De suppoosten, een soort boa’s maar dan dommig, staarden mij bête aan. Eentje zei dat het beeld was weggehaald wegens coronabesmettingsgevaar, een andere fluisterde dat het beeld gerestaureerd werd. Later die avond deed ik enig huiswerk in mijn suite in het Hospital de los Reyes Católicos. Zo ontdekte ik dat de curie van de kathedraal besloten had om het controversiële beeld van kunstenaar José Gambino zogenaamd voor restauratiewerkzaamheden naar de Alba-kapel te brengen, een oratorium dat permanent gesloten is. Dat deed mij erg denken aan verhaal over onze Gouden Koets: die zien we nooit meer terug. 

Ik ontdekte voor u ook nog dat het beeld in 2004, meteen na de gruwelijke islamitische terreuraanslagen in Madrid, werd weggehaald om moslims niet te kwetsen en om woede uit de Arabisch-islamitische wereld te voorkomen. Katholiek Spanje reageerde woedend en een hoge piet zei: “Men moet niet proberen historische meesterwerken te slopen alleen vanwege een ongelukkige gebeurtenis. Stel je voor dat Mekka wordt gesloopt omdat het oord beledigend is voor niet-moslims.”

Ik ben blij dat mijn vriend Gerard Reve al deze ‘woke’ onzin niet meer hoeft mede te maken. 

Laat ik afsluiten met een tragische, waargebeurde anekdote. Een kennis van mij uit artiestensociëteit Arti had longkanker en ging van Mokum naar Santiago wandelen. Op de Sint-Jacobsweg nabij Thorn werd de arme drommel verpletterd door een dronken Pool. Zo ziet u maar, waarde lezers: de mens wikt en God beschikt.