Afgelopen week verscheen de vijftigste aflevering van je podcast Sinans Atlas. Hoe kwam je op het idee om deze podcast te maken?

“Het begon eigenlijk door corona, want mijn projecten kwamen stil te liggen. Omdat ik niet kon reizen, ontstond het idee om in plaats daarvan te praten óver reizen naar het buitenland. In Sinans Atlas praten we wekelijks een half uur over een land vanuit de beleving van een speciale gast. De gast is onze gids door het gekozen land. Verwacht niet dat je na een half uurtje direct alles van het land zult weten. Het gaat ons echt om de bijzondere herinneringen, plekken, gebeurtenissen, ontmoetingen en contacten die onze gasten hebben in dat land.”

Je ontvangt wekelijks een andere speciale gast. Wie zijn dat zoal?

“We wisselen sterk af. Zanger Frank Boeijen keek vanuit een muzikaal perspectief naar Indonesië, kookboekenschrijfster Nadia Zerouali benaderde Libanon vanuit haar culinaire passie. Regelmatig hebben we BN’ers, onder meer regisseur Martin Koolhoven over Noorwegen en Joshua Nolet van Chef’s Special over fadomuziek in Portugal. Daarnaast bieden we ruimte aan mensen die ons interessante of verrassende mails schrijven. Zo ging ik pas geleden nog op bezoek bij postzegelverzamelaar Willem van der Bijl, een fantastische kerel, die mij zijn herinneringen aan zijn verblijf in een Noord-Koreaanse gevangenis vertelde.”

Dat levert inderdaad bijzondere verhalen op. Welke anekdote is blijven hangen?

“Hans Jaap Melissen beschreef in een uitzending een grappig voorval uit zijn tijd in Haïti. Er ontstond rumoer op straat bij een betoging waarop de armere, donkere bevolking begon te rennen. Hij, nieuwsgierige, ‘witte’ man, rende met hen mee, waardoor het leek alsof die Haïtianen achter hem aanzaten en hij aan het vluchten was. Hij belandde in een hotel, waarop ze hem daar ongevraagd in bescherming namen en een hotelkamer induwden. In die hotelkamer stond hij plots oog in oog met de Zuid-Afrikaans geestelijke en mensenrechtenactivist Desmond Tutu. Die schrok zich natuurlijk dood. Uiteindelijk is daar een mooi interview uitgekomen. Maar ook de overgave waarmee kenner Stijn Fens het Vaticaan beschreef was verrassend, aangezien het slechts een paar vierkante meter beslaat. Hij kon eindeloos vertellen over bijvoorbeeld zijn ontmoeting met de paus en de productie van de film The Two Popes.”

We kennen je van je aangrijpende documentaires. Hoe bevalt het om nu een wat luchtigere productie te maken?

“Het was inderdaad nieuw voor me. Ik heb nul radio-ervaring en daarmee ook geen podcastervaring. In het begin vroeg ik me af waarom ik hieraan begonnen was. Nu gaat het steeds beter. Dat komt deels door de vlieguren, maar ook omdat de selectie van verhalen beter geworden is. Zelf ben ik meer van de beelddocumentaires. Ik ben bijvoorbeeld net terug uit Afghanistan voor een serie over de nasleep van 9/11. Na zo’n zware reis is het juist wel prettig om even over een vrolijk onderwerp te praten, zoals de fascinatie voor een bepaald land door vakanties, zaken of herinneringen. Het is mooi hoe we in deze podcastserie kunnen laten zien hoe kleurrijk het leven is met al die verschillende muziek, dans, verdriet en liefde.”

Reizen geeft een gevoel van de zoektocht naar het onontdekte. Dat is voor mij de echte rijkdom, veel meer dan geld of bezittingen

Sinan Can

Hoe zorg je ervoor dat de podcast de oppervlakkigheid van het massatoerisme overstijgt?

“Het is zeker geen Lonely Planet-podcast. Dat komt voornamelijk door de gasten, die vaak met hele verrassende plekken op de proppen komen in plaats van de door massatoerisme gebaande paden. Daarnaast kiezen we vaak landen waar je niet iedere dag komt: Birma, Kirgizië, Tadzjikistan, Papoea Nieuw-Guinea. Zo deed Linda Polman, journalist en schrijfster, uit de doeken hoe ze in Sierra Leone een mannelijk voetbalelftal onder haar hoede kreeg, terwijl ze niets met voetbal heeft.”

Structureer je de gesprekken vooraf of is het veelal improvisatie?

“Redacteur David Zandbergen bereidt het gesprek met de wekelijkse gast voor. Echter, tot groot verdriet van hem kijk ik meestal helemaal niet naar het papiertje. Improviseren maakt van de podcast toch meer een echt gesprek, in plaats van een heel strak voorbereid interview. Ik wil dat het net zo’n gesprek is als bij een ontmoeting in de kroeg of tijdens het eten. Wel hoor ik altijd vooraf als de gast een uniek verhaal meebrengt, zoals de herinnering aan de betogers in Haïti van Hans Jaap Melissen. Dat wil je niet overslaan.”

En jijzelf, waar komt je fascinatie voor reizen vandaan?

“Reizen geeft een gevoel van de zoektocht naar het onontdekte. Dat is voor mij de echte rijkdom, veel meer dan geld of bezittingen. Het gaat om de mensen die je daar ontmoet, hun grappige, ontroerende, verrassende en verdrietige verhalen. Reizen is een soort virus: als je eenmaal begint, komt er geen einde meer aan. Het liefst zou ik alle landen willen aandoen, maar hoeveel kan een mens ontdekken in een mensenleven? Bovendien leer je van reizen uiteindelijk toch het meest. Zoals Marcel Proust zei: de ware ontdekkingsreis is geen speurtocht naar nieuwe landschappen, maar het waarnemen met nieuwe ogen. Het gaat niet zozeer om de afstanden die je aflegt, maar om het beter leren begrijpen van mensen en hun cultuur. Dat kan enkel door ergens daadwerkelijk naartoe te gaan. Zo las ik voor mijn eerste reis naar Afghanistan ter voorbereiding zes boeken en keek ik tien docu’s. Ik ging daarheen met de aanname alles te weten, maar tot mijn verbazing was de waarheid toch compleet anders. Mensen blijken verschillend en situaties veranderen. Je leert kijken vanuit het oogpunt van de mensen zelf, waardoor je een land anders gaat beschouwen.”

Toch is reizen niet altijd leuk voor jou, het is ook gewoon je werk. Welke trip heeft persoonlijk het meest met je gedaan?

“Mijn werk hoeft niet altijd leuk te zijn. De ellende van anderen zien en in me opnemen hoort erbij. Als mens hebben mijn reizen naar Afghanistan de grootste indruk op me gemaakt. Ik ben nu net twee weken terug en heb een week op bed gelegen om bij te komen. Ik was uitgeput, zowel fysiek als mentaal. Wanneer ik weer alle ellende die mensen elkaar daar aandoen heb aanschouwd, stel ik mezelf de vraag of het ooit nog goed komt met de wereld. Het raakt mij gewoon heel erg, ik word emotioneel en kan het niet van me afzetten. Ik haal daar verhalen op en laat die mensen vervolgens achter zonder dat ze iets aan mijn documentaire zullen hebben. Hun leven zal er helemaal niets door verbeteren. Dat vind ik frustrerend en verdrietig. Vakgenoten in de oorlogs- en conflict journalistiek gaan nooit eindeloos door, ze stoppen door PTSS of een heftige gebeurtenis. Maar Anthony Bourdain zei al ooit dat reizen soms heel ongemakkelijk, pijnlijk en verdrietig is. Toch is het van belang die verhalen te laten zien.”

Je hebt al veel gezien van de wereld. Wat is je meest indrukwekkende reiservaring?

“Qua schoonheid heeft mijn zesdaagse trip naar Iran het meeste indruk gemaakt. Het greep me enorm, wat een mooi land. Ik wil elke uithoek van dat land zien, het is by far het mooiste land dat ik gezien heb. Mijn vrienden en ik kunnen daar uren over praten. Van groene bergen, door een woestijn met oude steden uit het Perzische Rijk, door een dal en dan de hoogte in naar besneeuwde bergtoppen. Iran is ongelooflijk verfijnd qua kunst, cultuur en poëzie, net als haar architectuur met veelkleurige mozaïeken. Bovendien is het Perzische tapijt ongekend verfijnd, ieder gebied heeft een eigen tapijtweefmethode en bijpassende symboliek.”

Nu lijken we voorzichtig weer aan vakanties te kunnen denken. Wat zou je de Nederlander adviseren die bijna weer los mag?

“Ik zou het dichter bij huis gaan zoeken, aangezien het coronavirus nog niet helemaal weg is. Gelukkig heeft Europa genoeg verrassende plekken waar je naartoe kunt zoals IJsland, Albanië of Macedonië. Ikzelf ga dit jaar naar Italië, daar komt ik het best tot rust. Dat is, net als Iran, een ongelooflijk verfijnd land: de cultuur, de kunst, het design, de keuken, de prachtige binnensteden. Ze hebben daar groot respect voor wat oud en verwerken in de architectuur van moderne gebouwen historische muren. Volledig gehuld in pak drinkt de Italiaan op een zondag een espressootje. En waar je ook komt, ieder klein Italiaans dorpje heeft een klein museum, een minitheater en een bibliotheek. Landen als Griekenland, Spanje, Turkije kunnen allemaal net niet tippen aan Italië naar mijn idee.”

En waar moeten we dan zijn in Italië volgens jou?

“Lastig kiezen. Zelf kom ik graag in Bergamo, de voormalige brandhaard van corona. Die stad bestaat uit een nieuw deel in het dal en een geheel intact middeleeuws deel op een heuvel. Op Sardinië geniet ik van de stad Cagliari, haar haast Caribische stranden, de ontspannen mensen en de constante zomerse temperaturen. Maar natuurlijk ook Rome. Toen ik daar in 2003 voor het eerst kwam, kon ik van opwinding niet slapen. Ik ben de hele nacht door die stad gaan slenteren en ben verdwaald tot in de ochtenduren.”

Welke gast heeft je het meest weten enthousiasmeren voor een volgende reis?

“Japan is echt een land waar ik naartoe moet. Nadat Melissa Drost daarover vertelde, is het heel hoog op mijn bucketlijst gekomen. Ecuador ook wel, daar moet ik zeker een keer heen.”

Ga je de uitdaging aan om ieder land af te vinken met Sinans Atlas?

“We staan overal voor open, er is geen land dat we zeker niet uitpikken. Wel zijn er lastige landen, waaronder verschillende kleine eilanden in de Stille Oceaan. Denk bijvoorbeeld ook aan Bhutan, een land waar je heel veel geld moet betalen om binnen te komen. En Equatoriaal-Guinea, kan ik daar wel iemand voor vinden? Dat is een dictatuur met een echte mafklapper aan de macht. Die schijnt knettergek te zijn. Hij heeft de diamanten handschoen uit Michael Jackson’s Bad-tournee gekocht. Uit woede heeft hij van de ene op de andere dag een nieuwe stad tot hoofdstad gemaakt.”

Waar gaan we je nog meer zien de aankomende tijd?

“In september verschijnt een documentaire, Mijn 9/11, waarbij Floortje Dessing vanuit de VS en ik vanuit Afghanistan de nasleep van die gebeurtenis traceren. Verder ben ik druk met een serie over de Eufraat, Sinan op zoek naar het paradijs, waarin de focus ligt op de zachte, romantische en poëtische kant van het Midden-Oosten. Dat heeft lang stilgelegen, maar de productie wordt nu langzaam weer opgetuigd. Ik ben ook nog bezig met het opzetten van een stichting voor kinderen, die ik in het najaar wil lanceren. Daarvoor maak ik een dichtbundel vol met niet eerder vertaalde, oude gedichten van Soefimeesters, waarvan de opbrengst naar de stichting gaat.”