Ook ik kreeg de foto toegestuurd van het afgesneden hoofd, dat die mijnheer de Tsjetsjeen nog even had gemaakt, toen hij de Franse leraar Samuel Paty had vermoord. De misselijkheid die mij overviel, had ik een keer eerder meegemaakt. Dat was in 2004 toen ik de kamer betrad, waar Theo van Gogh lag opgebaard. Het witte laken was opgetrokken tot aan zijn kin, zodat de bezoekers de doorgesneden hals niet konden zien. Daar lag een slachtoffer van de islam. Sorry, van de extremistische islam moet ik zeggen, want anders wordt Lamyae Aharouay weer boos. Zij heeft liever geen bloed aan haar hoofddoek.

Samuel klinkt Joods. Van Paty of Patty weet ik het niet. Het doet er ook niet zoveel toe. Het zou een sideline zijn geweest. Paty’s kop moest eraf, omdat hij een Mohammed-cartoon had laten zien. Een leerling werd kwaad, diens vader werd kwaad, diens familie werd kwaad en toen er vent kwam met een mes waren andere leerlingen best bereid voor een paar honderd euro aan te wijzen hoe de gewraakte leraar eruit zag.

Paty was geliefd, werd geschreven. Kennelijk niet geliefd bij iedereen. De ontzetting was enorm. “Zo gaan wij niet met elkaar om”, hoor ik Jan Peter Balkenende zeggen.

Eigenlijk is de moord op Paty nog erger dan die op Theo van Gogh. Over Van Gogh zou je nog kunnen volhouden dat hij moslims als groep heeft uitgedaagd, bekritiseerd en bespot. Dat was bij Paty helemaal de bedoeling niet. Hij wilde les geven over de vrijheid van meningsuiting. Voor zover wij weten heeft hij slechts de tekening laten zien en zich verder niet laatdunkend uitgelaten. Dat was al genoeg om een reactie van moorddadige hysterie op te roepen. In Frankrijk is dat aan de orde van de dag. Islam-geïnspireerde moorden komen daar op grote schaal voor. Het is een gesel die over Europa trekt, met als gevolg dat krankzinnigen als Breivik en Tarrant zich geroepen voelen even misdadig te reageren.

Het witte laken was opgetrokken tot aan zijn kin, zodat de bezoekers de doorgesneden hals niet konden zien. Daar lag een slachtoffer van de islam

President Macron hield een indrukwekkende toespraak. Dat kan hij goed. Nederlandse machtshebbers zijn daartoe niet in staat. Als onze koning ergens zijn spijt over moet betuigen, komt er geen eloquentia aan te pas. Hij leest dan hakkelend een onnozele tekst voor van de autocue. Je ziet de angst in zijn ogen: ik doe toch niks fout? In Frankrijk wordt het groots aangepakt, maar daar is niet alleen de vrijheid van meningsuiting aangevallen, maar ook de staat zelf. De staat, de republiek, die garant staat voor een seculiere samenleving, waar kinderen zonder onderscheid van ras, geslacht of geloof naar school gaan. Ook zonder hoofddoek, want iedereen gelijk. Daarom is Samuel Paty voor de Fransen een held, zelfs een martelaar.

Macron heeft beloofd harde maatregelen te nemen. Dat heeft hij al eerder beloofd, maar tot nu toe is van dit voornemen weinig terecht gekomen. Zal het dit keer anders gaan, of is er de volgende week weer gewoon een nieuwe aanslag? De toon is wel verschillend, zelfs meer vastberaden dan na gruwelijkheden jegens Charlie Hebdo. Maar de mogelijkheden van een democratische staat om zichzelf te beschermen en te verdedigen tegen ondemocratische vijanden zijn beperkt door zijn eigen wetten. Politici bakken liever zoete religieuze broodjes met hun vijanden ten einde de boel nog enigszins in het gareel te houden.  

Ik herinner aan het feit dat na de moord op Theo van Gogh het Nederlandse staatshoofd in de persoon van Beatrix een troostbezoek bracht aan een Marokkaans jeugdhonk. Naar de familie Van Gogh – toch de echte slachtoffers – ging Beatrix niet. En ook Ayaan Hirsi Ali, die door Mohammed B. direct werd bedreigd als het volgende mikpunt, kreeg niets te horen.

Naar de familie Van Gogh – toch de echte slachtoffers – ging Beatrix niet

Destijds (in 2004) heb ik daarover met Nelleke Noordervliet een brief geschreven aan het staatshoofd. Die moest via-via en met veel poespas worden overhandigd aan een hofdame, die hem dan weer aan Beatrix zou geven. Het gebeurde allemaal onderhands tijdens de uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren aan Hella Haasse – een gênante boel.

Dit was de brief, die ik hierbij nog maar eens in zijn geheel afdruk:

Majesteit,

In tijden van tegenspoed legt het staatshoofd bezoeken af aan de slachtoffers en getroffenen. Het afleggen van zo’n bezoek is een hele kunst, want het staatshoofd moet niet alleen oprecht geïnteresseerd lijken, zij moet ook oprecht geïnteresseerd zijn. Zij moet aangedaan zijn door het leed, en daarbij behoort zij de getroffenen moed in te spreken. Denk niet dat wij daar laatdunkend over doen. Wij beschouwen het als een van de belangrijkste taken van het staatshoofd. Nog niet zo lang geleden maakte u veel indruk door de West te bezoeken na een stormramp.

Vorige week heeft u als staatshoofd vertegenwoordigers bezocht van de Marokkaanse gemeenschap in Amsterdam. U luisterde en heeft, toen de camera’s uit waren, aan een discussie deelgenomen. Er is u zelfs een boek aangeboden. Een boek over de geschiedenis van Marokko, heel raar eigenlijk, want als je beseft dat die bijeenkomst juist de integratie had moeten bevorderen, had men u natuurlijk een boek moeten geven over de geschiedenis van Amsterdam, of over zo’n soort onderwerp.

Ongetwijfeld was uw bezoek nuttig, maar het is wel de wereld op zijn kop, want voor zover wij weten, is er niemand van de Marokkaanse gemeenschap vermoord. Er is om vier uur ‘s nachts een islamitische school in de fik gestoken, een misdaad die zwaar bestraft dient te worden, maar dat is nog geen brute moord.

Bij de crematie van Theo van Gogh hebben wij geen staatshoofd gezien. Of het staatshoofd de vader en moeder van Theo van Gogh heeft benaderd, weten wij niet. Wel verklaarde de moeder van Theo van Gogh dat prinses Maxima de familie Van Gogh heeft gebeld om haar medeleven te betuigen. Maxima had graag de crematie willen bijwonen, maar het lukte haar niet om op tijd terug te keren van haar vakantieadres. Heel jammer. Nu bleek van de ‘boven ons gestelden’, zoals Theo van Gogh placht te zeggen, alleen burgemeester Cohen aanwezig, maar die was juist niet welkom.

Tot zover het eerbetoon aan de doden.

Theo van Gogh is dood en wie dood is, heeft geen stem meer. Maar er is in Nederland ook een levende, die geen stem meer heeft. Net als de door u bezochte Marokkanen is zij van allochtone afkomst. Haar naam is Ayaan Hirsi Ali. Helaas is het met Ayaan niet al te vrolijk gesteld. Zij moet onderduiken, om te voorkomen dat haar hetzelfde lot treft als Theo van Gogh. Haar werk als lid van de Tweede Kamer kan zij niet meer uitoefenen. Zij heeft niets misdaan of miszegd, zij heeft geen enkele Nederlandse wet overtreden. Zij is alleen voor haar eigen meningen uitgekomen, met als belangrijkste mening dat ook islamitische vrouwen gelijke rechten behoren te krijgen. Er zijn groeperingen die deze mening van Ayaan niet willen horen, er zijn zelfs groeperingen die Ayaan om deze mening willen vermoorden, maar op zichzelf is het een door en door fatsoenlijke mening. Wij hebben die mening. Er zijn honderdduizenden Nederlandse burgers die deze mening hebben, al heeft niet iedereen de moed om die mening openlijk te uiten.

In het leven van Ayaan woedt een alles verwoestende orkaan, die huizen omver blaast, bomen uit de grond rukt en auto’s de lucht in werpt. Als iemand solidariteit verdient, is zij het wel. Daarom zou het passend zijn geweest als het staatshoofd allereerst, en bovenal, Ayaan Hirsi Ali had bezocht. Er behoort een foto in de krant te staan van het staatshoofd samen met de vrouw voor wie het mes in de buik van Theo van Gogh eigenlijk was bedoeld.
Majesteit, u bent al veel te laat, maar het kan nog.

Nelleke Noordervliet en Max Pam.

Een antwoord van het staatshoofd bleef uit, maar wel ontvingen wel een briefje van haar vertegenwoordiger op aarde: 

Geachte heer/mevrouw Pam/Noordervliet,

Hare Majesteit de Koningin heeft mij gevraagd de brief te beantwoorden die U haar op 17 november jl. heeft laten overhandigen.

Allereerst moet ik u erop wijzen dat het uitgangspunt van de redenering in uw brief niet correct is. Zoals bekend is gemaakt door de Rijksvoorlichtingsdienst bezocht de Koningin op vrijdag 12 november een jeugdcentrum in Amsterdam, waar vijftig Amsterdamse jongeren van zowel autochtone als allochtone (Turkse en Marokkaanse) achtergrond bijeen waren. Deze jongeren, die een denktank vormen voor het Amsterdamse college van Burgemeester en Wethouders, bespraken de actuele ontwikkelingen en mogelijke concrete oplossingen voor spanningen in de samenleving. De Koningin heeft niet aan de discussie deelgenomen. Wel heeft zij na afloop met enkele jongeren gesproken. In die gesprekken heeft zij de gelijkwaardigheid van mensen van verschillende achtergrond benadrukt.

In haar optreden tracht de Koningin boven de partijen te staan. Alleen dan kan zij haar rol als hoofd van de natie goed vervullen. Gehoor geven aan een publieke oproep (zoals de Uwe) om iets te doen of te laten bemoeilijkt deze bovenpartijdige positie zeer.

De Koningin leeft zeer mee met de mensen die door de gebeurtenissen getroffen zijn, en met allen die zich zorgen maken over wat er in ons land gebeurt. Daarvan heb ik ook publiekelijk melding gemaakt in mijn verklaring in de Tweede Kamer van 10 november jl. Ik hoop en weet dat velen zich hierdoor gesterkt hebben gevoeld.

Voor de goede orde wil ik U nog laten weten dat de Koningin haar medeleven aan de ouders en de overige familie van Theo van Gogh heeft betuigd in een persoonlijk telegram.

Hoogachtend,

Jan Peter Balkenende

Een persoonlijk telegram – bravo! Dat was geen halve maatregel.

Ouwe koek allemaal en beslist geen heldenfeit van de toenmalige minister-president. Meer een laf staaltje lakeiendom. Veel veranderd is er inmiddels niet. Van een pacificatie met fundamentalistische moslims lijkt nauwelijks sprake. Iedereen is gelijk, maar dat betekent in Nederland dat er aparte moslimscholen zijn gekomen en het seculiere ideaal van openbaar onderwijs voor iedereen verder weg ligt dan ooit. Homo’s worden nog elke dag bespuugd en de synagogen staan 24 uur lang onder bewaking. Deze week schrijft Elma Drayer in de Volkskrant onder meer over de zaak tegen Saleh H., de Palestijns-Syrische moslim, die zich ten doel heeft gesteld het Joodse restaurant HaCarmel te bedreigen en te beschadigen. Drayer maakt nu melding van de opmerkelijke draai van het Openbaar Ministerie, waar men lang niet wenste uit te gaan van een terroristisch motief bij de dader.

Als ik leraar was met moslimkinderen in de klas zou ik mij wel twee keer bedenken om ooit nog met een cartoon aan te komen. Liever bang dan dood

HaCarmel is bij mij praktisch om de hoek. Ik kom er bijna elke dag langs. De eerste rechtszaak heb ik destijds bijgewoond en er verslag van gedaan. Het viel mij toen al op met hoeveel begrip de verdachte door de rechter werd behandeld. Het was nog net niet zo dat de rechter deze Saleh H. als een verweesde vluchteling in huis wilde nemen, maar dat de edelachtbare hem meer zag als een verwarde man die hulp nodig had dan als een religieus geïnspireerde crimineel, was wel duidelijk. De draai van het OM komt er op neer dat Saleh H. nu ineens wel als een terrorist wordt beschouwd.

Het zou tijd worden.

Intussen moeten in Frankrijk de harde maatregelen nog wel even worden ingevoerd. Zo zullen scholen, hun leerlingen en hun ouders worden gescreend. Een operatie waar je, qua privacywetgeving, niet blij van wordt. De leraren moeten in de les meer aandacht gaan besteden aan de vrijheid van meningsuiting en dat soort zaken. Ik ben blij dat ik niet in des leraars schoenen sta. “Een held”, schreef Willem Frederik Hermans, “is iemand die straffeloos onvoorzichtig is geweest”.

Het schijnt ook in Nederland te kunnen gebeuren, daar zijn de deskundigen het wel over eens. Als ik leraar was met moslimkinderen in de klas zou ik mij wel twee keer bedenken om ooit nog met een cartoon aan te komen. Liever bang dan dood. Gewoon zwijgen tot het weer vakantie is. Een legitieme houding, maar een oorlog win je er natuurlijk niet mee.