Slapen is een essentieel onderdeel van ons normale dagritme. Ons lichaam zet daarbij allerlei noodzakelijke processen in gang om de geestelijke en lichamelijke gevolgen van het zestien uur wakker zijn te verwerken, en om eventuele schade te herstellen. 

Iedereen heeft weleens het nare gevoel gehad dat optreedt nadat je een normale nachtrust hebt gemist. Waarschijnlijk weet u ook dat een tekort aan slaap – of een verstoord slaap-waakritme door onregelmatig werk – kan leiden tot allerlei gezondheidsproblemen. Dat dit zelfs zeer ernstige ziektes kan veroorzaken, blijkt uit de vele onderzoeken die een verband aantonen tussen te weinig of slecht slapen en een hoger risico op allerlei vormen van kanker. 

Dit mag klinken als een verrassing, maar dat is het in wetenschappelijk opzicht eigenlijk niet. We weten al geruime tijd dat slaaptekort kan leiden tot ernstig verhoogde cortisolspiegels en te lage productie van het slaaphormoon melatonine. Dit kan leiden tot verlaagde weerstand en een grotere kans op zowel chronische ontstekingen als acute infecties zoals verkoudheid. 

Al na een eenmalige korte nachtrust – met vier in plaats van acht uur slaap – vermindert het aantal van bepaalde afweercellen die van belang zijn om kanker te bestrijden met ruim zeventig procent. Bovendien zijn er aanwijzingen dat slaapgebrek ook leidt tot een verhoogde productie van vrije zuurstofradicalen, die het ontstaan van kankercellen stimuleren. 

Ondertussen is ook in klinisch onderzoek het verband tussen slapen en kanker aangetoond. Zo werd in de beroemde Nurses’ Health Study aangetoond dat vrouwen met een lage melatonineproductie maar liefst 43 procent meer kans lopen op borstkanker. Een recenter onderzoek (uit 2018) laat zien dat blauw licht in de avond – zoals dat onder meer wordt uitgestraald door onze moderne led-verlichting en elektronische apparaten – de kans op borstkanker en prostaatkanker met wel vijftig tot honderd procent verhoogt! Uit onderzoeken blijkt ook dat je kans op het krijgen van borstkanker en dikke darmkanker toeneemt als je minder dan zes uur slaapt. 

Wanneer je onvoldoende slaap krijgt, worden alle andere maatregelen om je gezondheid te verbeteren eigenlijk zinloos

Gepubliceerd onderzoek heeft ook laten zien dat de duur en kwaliteit van je slaap rechtstreeks samenhangt met de prognose van bestaande kanker. Deze studie gebruikte pre-diagnostische gegevens uit de Women’s Health Initiative Study over het slaappatroon van 21.000 vrouwen. Bij hen werd vastgesteld of ze gedurende de onderzoeksperiode van 1993 tot 2014 kanker kregen en of ze daaraan overleden. Vooral bij borstkanker blijkt er een sterk verband te bestaan tussen de duur van de slaap en de overlevingsduur nadat de diagnose borstkanker is gesteld. 

Het zal geen verrassing zijn dat de enige manier om slaaptekort te corrigeren bestaat uit het opsporen en wegnemen van de oorzaken. De redenen van onvoldoende duur en kwaliteit van je slaap kunnen velerlei zijn, maar nadat de diagnose
kanker is gesteld, is hevige stress vaak de belangrijkste oorzaak. In bepaalde gevallen van slaaptekort kunnen slaapmiddelen uitkomst bieden. Neem deze echter alleen in overleg met je arts en voor een korte periode, niet langer dan een paar weken. Het gebruik van slaapmiddelen verstoort namelijk altijd de normale herstelfunctie van de hersenen tijdens de slaap, je vermogen om je te herinneren wat er de dag ervoor is gebeurd en wat je hebt geleerd. Bovendien toont onderzoek aan dat mensen die langdurig slaapmedicatie gebruiken juist vaker kanker krijgen en er vervolgens ook sneller aan overlijden.

Wanneer je onvoldoende slaap krijgt, worden alle andere maatregelen om je gezondheid te verbeteren – zoals verse voeding en meer lichaamsbeweging – eigenlijk zinloos. Probeer maar eens alle gezonde adviezen te volgen en tegelijkertijd twee uur per nacht minder te slapen. Ik weet zeker dat u zich in minder dan een week tijd miserabel zult voelen en ondertussen mogelijk zelfs ziek bent geworden.

Hier volgen enkele algemene tips om beter te slapen:

• Ga zoveel mogelijk op vaste tijdstippen naar bed;

• Zorg dat uw slaapkamer donker en stil genoeg is, en niet te warm;

• Eet uw avondeten liefst enige uren voordat u naar bed gaat en drink niet te veel vlak voor het slapen gaan, zodat u tijdens de nacht niet hoeft te plassen;

• Vermijd cafeïne-houdende koffie en thee in de avonduren;

• Drink niet meer dan één alcoholconsumptie per dag en liefst niet later dan tijdens het avondeten;

• Plan eventuele lichaamsbeweging liefst minimaal twee uur voor het slapengaan;

• Stop ruim voordat u naar bed gaat met werken, waardoor uw gedachten tijdig tot rust kunnen komen. Leg desnoods een pen en schrijfblok op uw nachtkastje, zodat u geen dingen hoeft te onthouden terwijl u in slaap wilt vallen;

• Probeer een routine te vinden die u ontspant voordat u naar bed gaat, zoals het nemen van een warme douche, lezen of muziek luisteren;

• Vermijd beeldschermen met blauw licht in de avond;

• Uw natuurlijke slaap-waakritme wordt bevorderd door het overdag benutten van natuurlijk licht;

• Probeer werk te vinden dat een normaal dag-nachtritme niet verstoort. Naar mijn mening is nachtwerk ronduit ongeschikt voor diegenen die kanker hebben of hebben gehad.