Waarom Covid-19 vaker mensen met overgewicht treft
Op de ic’s zijn mensen met overgewicht oververtegenwoordigd. Hoe komt dat eigenlijk? Uit onderzoek blijkt dat zwaarlijvigheid onder meer leidt tot orgaanschade en een grotere vatbaarheid voor infecties.
De Covid-19-virus-pandemie (‘19’ verwijst naar 2019, het jaar van de ontdekking van het virus) is ondertussen bijna een halfjaar geleden in China begonnen en geleidelijk beginnen we de eigenschappen van dit virus beter te begrijpen. We weten ondertussen wat de risicogroepen zijn en ook wie het grootste risico lopen op een fatale afloop. Dat zijn met name zestigplussers, en dan vooral degenen die voorheen al een zekere mate van orgaan- of weefselschade hebben opgelopen. Denk vooral aan longen, hart, nieren en meer diffuse weefselschade zoals die kan ontstaan bij diabetes. Daarnaast meldden artsen al snel na de eerste ziekenhuisopnames vanwege Covid-19 dat een opvallend groot deel van de patiënten overgewicht vertoont. Onderzoek uit de staat New York laat zien dat van de mensen onder de zestig die geïnfecteerd zijn met Covid-19 degenen met obesitas tweemaal zo vaak in het ziekenhuis belanden als niet-obese mensen uit dezelfde groep. Dit loopt zelfs op tot een factor zes bij ernstige tot zeer ernstige obesitas, overigens zonder dat hier een goede verklaring voor werd gegeven. Wat is precies het verband tussen Covid-19 en overgewicht?
De situatie wordt duidelijker wanneer we begrijpen hoe overgewicht ontstaat en wat er hierbij in ons lichaam gebeurt. Het ontstaan van overgewicht houdt namelijk veel meer in dan alleen een toename van vetweefsel; het gaat samen met het de aantasting van het functioneren van nagenoeg alle organen en functies in ons lichaam. Ik durf zelfs te stellen dat wanneer er in de toekomst weer een epidemie of pandemie optreedt met een volkomen ander micro-organisme, mensen met overgewicht opnieuw bovengemiddeld zullen worden getroffen.
Overgewicht is niet zoals velen denken een simpel gevolg van het consumeren van meer calorieën dan we verbranden, waarna het ook weer verdwijnt als we juist minder calorieën consumeren dan we verbruiken. Vele tientallen gepubliceerde onderzoeken tonen ondertussen duidelijk aan dat overgewicht en obesitas (ernstig overgewicht) niet zozeer optreden door de hoeveelheid voedsel, maar specifiek door de consumptie van industrieel bewerkte voeding en fris- en vruchtendranken.
Ons lichaam heeft nooit de tijd gehad om zich in genetisch opzicht voldoende aan te passen aan dergelijke voeding en drank. Daardoor herkent ons lichaam niet meer wanneer we verzadigd zijn. Zo registreert ons lichaam bij het drinken van frisdrank nauwelijks de hoeveelheid calorieën en denkt het dat we water drinken! We nuttigen daardoor te veel calorieën, krijgen door de snelle vertering en kortstondige hoge bloedsuikerspiegels van moderne voeding te snel weer honger en krijgen behoefte aan tussendoortjes, een fenomeen dat door de voedingsmiddelenindustrie als ‘extra eetmomenten’ is betiteld.
Ons lichaam registreert bij het drinken van frisdrank nauwelijks de hoeveelheid calorieën en denkt dat we water drinken!
Dit eet- en drinkgedrag heeft vergaande gevolgen voor onze bloedsuikerspiegels en insulinespiegels. Die zijn namelijk voortdurend te hoog, waardoor ons lichaam in de vetopslagstand blijft staan, met als gevolg een chronische toename van ons gewicht. Een ander gevolg is dat de vetten zich behalve in ons vetweefsel ook opstapelen in de lever, waardoor deze niet meer goed kan functioneren. De ontgiftende werking van de lever wordt onvoldoende en de bloedwaarden gaan afwijken: onder meer verhoging van het slechte (LDL-)cholesterol en de triglyceriden. Het zal dus ook geen verrassing wekken dat mensen met overgewicht vaker lijden aan hart- en vaatziekten, nierfunctiestoornissen en diabetes, allemaal inmiddels bekende risicofactoren voor complicaties na besmetting met het Covid-19-virus.
Maar er ontstaat meer schade. Chronisch hoge bloedsuikerspiegels leiden ertoe dat een groter deel van de eiwitten in ons lichaam dan gewoonlijk worden geglycolyseerd (ofwel versuikerd). Dit betekent dat glucose onomkeerbaar aan de lichaamseigen eiwitten bindt. Een bekend voorbeeld is de bloedwaarde HbA1c, die aangeeft welk percentage van onze hemoglobine is versuikerd; bij diabetici doorgaans is verhoogd. Ook de eiwitten in onder meer collageen en elastine versuikeren en worden daardoor brozer en minder elastisch. In de huid zien we dit bijvoorbeeld door het optreden van rimpels; in de gewrichten en spieren voelen we het. We worden stijver. En als eenmaal het broze uit versuikerde eiwitten bestaande kraakbeen versneld is afgesleten, worden we met pijnlijke gewrichten doorgestuurd naar de orthopedisch chirurg voor een kunstknie of kunstheup.
Ook ons immuunsysteem functioneert bij de gratie van eiwitten, die antilichamen worden genoemd. Deze antilichamen signaleren wanneer er zich bijvoorbeeld ongewenste virussen in ons lichaam bevinden, waarna deze kunnen worden aangevallen, gedood en verwijderd. Ook onze antilichamen vallen ten prooi aan deze versuikering, waardoor hun eigenschappen kunnen veranderen. Als gevolg hiervan kunnen antilichamen onterecht de aanval inzetten tegen onschadelijke invloeden die ze zouden moeten tolereren, zoals graspollen, waardoor we allergieën ontwikkelen. Vaak erger is dat de antilichamen ook onze eigen cellen als lichaamsvreemd en schadelijk gaan beschouwen, waardoor we een auto-immuunziekte kunnen ontwikkelen zoals lupus erythematodes of de schildklierziekte van Hashimoto. Mensen met overgewicht hebben dan ook meer last van allergieën en auto-immuunziekten, al helemaal als ze lijden aan diabetes. En omdat het immuunsysteem minder goed werkt, krijgen ze niet alleen vaker de diagnose kanker te horen, maar zijn ze ook veel vatbaarder voor infecties met allerlei micro-organismen, variërend van bacteriën tot virussen. Het is daarom weinig verrassend dat mensen met overgewicht vatbaarder zijn voor het Covid-19-virus, na infectie vaker met complicaties te maken krijgen en er ook vaker aan overlijden.
