Niet alleen zijn mannen minstens zulke complexe materie, ze hebben ook minstens evenveel minpunten. Neiging tot ontrouw, een midlifecrisis en erectiestoornissen – dat zijn er slechts een paar. Dat is onbekend terrein voor de andere sekse, en lastig om mee om te gaan. Want wij vrouwen begríjpen mannen echt niet altijd. Het eerste en belangrijkste wat erover gezegd kan worden is: dat geeft niet. Je zult je man waarschijnlijk nooit helemaal kunnen doorgronden. Ten tweede: lees dit handboek, en de omgang zal een stuk makkelijker zijn.

1 Natte dromen

Ergens tussen zijn elfde en veertiende jaar begint de seksualiteit van een jongen serieuze vormen aan te nemen. Op een goede dag uit zich dat in vlekken op de lakens: een natte droom. Hoewel die natte dromen op een gegeven moment ook weer ophouden, vaak zo rond de 55 jaar,blijven de meeste mannen wel een gezonde hoeveelheid zin in seks houden. Dit onvermoeibare libido heeft te maken met een hoop van de ongemakken in deze lijst.

Volgens sommige onderzoeken denkt de gemiddelde man om de 52 seconden aan seks, volgens andere achttien keer per dag (vrouwen tien keer per dag). Op allerlei lijstjes met dingen die je nodig hebt om gelukkig te worden, scoort ‘goede seks’ bij mannen hoger dan bij vrouwen, en Pieter mist het eerder dan Anna. Uit een onderzoek (2012) van Rutgers WPF onder achtduizend jongeren (12 tot 25 jaar) blijkt dat liefst de helft van de jongens van bijna dertien (12,8 jaar om precies te zijn) porno zag in de zes maanden voor het onderzoek. Hierna neem dit percentage toe.

Over de eerste natte droom van een jongen, of alle keren dat je als zijn moeder of vriendinnetje sperma vindt in lakens, onderbroeken, handdoeken et cetera, praat je er niet over. Dat vindt hij gênant. Een man heeft geen controle over een natte droom, hij hoeft er niet eens erotisch voor te dromen. Ook aan de vaak voorkomende ochtenderectie liggen absoluut geen seksuele avonturen ten grondslag die in de slaap zijn beleefd. Daarentegen herinnert de ochtenderectie de man bij het ontwaken wel meteen aan zijn libido. Vrouwen kunnen trouwens ook natte dromen hebben of ‘nat’ wakker worden, alleen dat is niet zichtbaar van buitenaf.

2 Porno

Het is een onschuldige hobby voor elke vrijgezel, en een ongemak in een vaste relatie: porno kijken. Uit het boek Doen jullie het nog (2012) van relatietherapeut Jean-Pierre van de Ven blijkt dat mannen gemakkelijker onenightstands hebben, vaker naar porno kijken en vaker masturberen dan vrouwen. Volgens een ander onderzoek, van Rutgers WPF uit 2008, blijkt dat tachtig procent van alle mannen weleens porno bekijkt in blaadjes, op internet of tv (tegenover veertig procent van de vrouwen) en dat 66 procent dat minimaal maandelijks doet.

Voor sommige vrouwen is het pornogebruik van hun man geen probleem, zolang ze het binnen de perken vinden blijven. Overmatig pornogebruik van de partner vinden álle vrouwen irritant. En tja: de meeste vrouwen vinden het nu eenmaal sneller overmatig dan mannen, blijkt uit gesprekken met vrouwen die ik voerde.

Toen ik als vijftienjarige op de buurkinderen paste en in alle onschuld mijn huiswerk wilde doen op de computer van de heer des huizes, vond ik tot mijn grote schrik allerlei onkuise filmpjes. Zou zijn vrouw dat weten, vroeg ik me af. Later kwam ik erachter dat buurman niet de enige was. Vrouwen onderschatten überhaupt hoeveel porno mannen op internet bekijken, stelde marktonderzoeksbureau RM Interactive vorig jaar vast. Een vijfde van de zevenhonderd ondervraagde mannen uit dat onderzoek zei zelfs dat hun partner niets wist van hun pornogebruik.

Ik heb eens een man horen zeggen dat hij het prettig vond dat zijn vrouw een beetje jaloers werd van zijn kijken naar porno. Als het haar koud zou laten, zei hij, zou hij haar te onverschillig vinden. Aan de pornobehoefte van een man kan kun je als vrouw weinig doen. Als je erover zeurt, gaat hij niet minder kijken. Dan doet hij het stiekem. Dus net als bij punt één luidt het advies: laat hem zijn gang maar gaan.

3 Ontrouw

Begin 2012 verscheen het dikke The Monogamy Gap – Men, Love and the Reality of Cheating. ‘De werkelijkheid over vreemdgaan’, volgens de auteur, de Amerikaanse socioloog Eric Anderson: monogamie is onnatuurlijk, de meeste mannen zijn dan ook promiscue. De schrijver pleit voor seksuele relaties zoals homostellen die soms hebben: met één persoon heb je een diepere emotionele band (een relatie, al dan niet met seks), en daarnaast heb je (ook) seks met anderen.

In een langere relatie ervaart een man monogamie hoe langer hoe meer als een gevangenis. Ruim driekwart van alle mannen die Anderson sprak, fantaseerde er weleens over. Niet omdat ze niet van hun vrouw hielden, maar gewoon, omdat ze méér seks wilden dan ze thuis hadden.

Uiteraard kwam er veel kritiek op het boek van Anderson. Journalisten en psychologen die wel in monogamie geloven, vonden hem veel te stellig: iedereen kent wel stellen die probleemloos monogaam zijn, of serieel monogaam. Bovendien vonden ze zijn wetenschappelijke onderbouwing rammelen.

“Voordat we ertoe overgaan het als ‘verkeerd’ aan te merken, moeten we eerst onder ogen zien dat het vaak ook – in elke geval een tijdje – heel erg opwindend is,” schrijft ook filosoof Alain de Botton in het veel genuanceerdere boek Meer denken over seks (2012). Iedere keer dat de ander niét vreemdgaat is eigenlijk een wonder, vindt hij. De Botton is overigens geen tegenstander van monogamie, hij beschrijft alleen hoe moeilijk het is en dat we er best eerlijk over mogen zijn dat het moeilijk is.

Steeds meer onderzoek toont aan dat vrouwen net zo vaak en graag vreemdgaan als mannen. Maar de aanleiding is vaak anders, volgens deskundigen. Waar het bij mannen vooral gaat om een seksueel verlangen of om verleiding, is het bij vrouwen in de eerste plaats een emotionele handeling: ze moeten op zijn minst toch een klein beetje verliefd zijn. Misschien is dat wel het grootste verschil tussen de seksen: mannen kunnen seks en liefde gemakkelijker scheiden dan vrouwen.

Hoe als vrouw om te gaan met ontrouw? Als hij het niet kan veranderen en jij ermee kunt leven, prima. Erover zeuren werkt ook hier averechts. Andere mogelijkheid: ga bij hem weg en zoek een man die er niet aan wil doen, of er zelfs geen behoefte aan heeft.

4 Kinder- en huwelijksangst

Zoals betoogd in het Handboek Vrouw in HP/De Tijd nummer zeven, is de kinderwens een groot ongemak voor vrouwen gedurende een aanzienlijk deel van hun vruchtbare jaren. Kinderángst is de mannelijke equivalent – net als de angst voor het huwelijk (ik ken weinig mannen die uit zichzelf wilden trouwen, of tenminste, die het onderwerp eerder ter sprake brachten dan hun vrouw).

De man is bang voor baby’s en hun gevolgen. Hij is bang dat zijn vrouw niet meer zo sexy zal zijn als moeder – die angst is gerechtvaardigd. En hij is bang dat hij nog geen goede vader zal zijn – wat misschien óók klopt. Bovendien heeft hij biologisch gezien geen enkele haast: zelfs op zijn zestigste kan hij nog een kind krijgen. Dat deden Pablo Picasso en Rob de Nijs ook.

De mannen die toch aan kinderen beginnen, zijn daar soms behoorlijk vol van. Wie wil, kan een bescheiden boekenplankje vullen met papaboeken. Een van de eerste was Man van beroep (2003) van NRC-journalist Hans Nijenhuis, over hoe lastig het toch was om een gezin te runnen. Op de cover van het in 2011 verschenen Ik, papa van radio- en televisiepresentator Filemon Wesselink kijkt de schrijver, de handen in het haar, vol afgrijzen naar een baby in luierbroek. Wesselink geeft overigens ook toe dat hij bang was vader te worden.

De meeste (jonge) mannen denken: het komt wel. Later. Ooit. “Als we er helemaal klaar voor zijn,” zegt hij tegen zijn vrouw. Beste vrouw: hij is er een stuk later klaar voor dan jij. Heb geduld. Een klein beetje dan. Je haast is begrijpelijk. Maar een man opjagen werkt nooit zo goed.Wees eerlijk over je behoefte maar niet dwingend. De beste tip, net als bij één, twee en drie: geef hem maar wat ruimte. Maar niet te lang, want vrouwelijke vruchtbaarheid heeft zo zijn grenzen.

5 Vrijheid

De mannelijke drang hiernaar is onstuitbaar. Je kunt het ook bindingsangst noemen. Maar volgens spiritueel leraar enmannenkenner David Deida is er meer aan de hand: “Het mannelijke is altijd op zoek naar vrijheid door het doorbreken van beperkingen. Het vrouwelijk begrijpt deze mannelijke manier van doen en behoeften vaak niet.” (De kracht van echte mannen, 2003). Volgens Deida willen mannen in theorie hun hele leven lang vooral graag loskomen van beperkingen. Een orgasme is een manier om beheersing te verbreken en iets los te laten. Maar ook sport biedt volgens Deida deze ‘mannelijke sensatie van het loskomen van beperkingen dat tot het gevoel van vrijheid leidt’. En oorlog, zelfs. Alle mannelijke doelen: in het werk, thuis, op het voetbalveld, in de wereld, zijn volgens de schrijver in essentie gericht op het bereiken van méér vrijheid. Het gevoel te sterven is de ultieme mannelijke angst, maar tegelijkertijd de ultieme vrijheid. Een orgasme heet in het Frans ook wel la petite mort: je bent even weg van het aardse bestaan.

Een vrouw is volgens Deida veel meer gericht op volheid, op samenzijn en liefde dan op vrijheid of dood. Dat wil weleens botsen. Maar dames, laten we ons op zijn minst bewust zijn van die mannelijke behoefte. We hebben het hier over een essentieel verschil. Een beetje van die vrijheid, in welke vorm dan ook, heeft hij nódig. Als je hem af en toe helemaal met rust laat, je even helemaal niet met hem bemoeit, gun je hem die vrijheid. Je bent al zo gericht op samenzijn, je zit hem al genoeg op de huid.

6 Luiheid

Nog zoiets wat mannen fysiek en mentaal nodig schijnen te hebben: languit op de bank liggen televisie kijken, de krant lezen of op een andere manier lanterfanten of niksen. De afwas doen of een gesprek met ons voeren is voor hen géén ontspannende bezigheid, maar een hoop werk. Logisch dus, voor hen, dat allerlei details als het dopje op de tandpasta draaien of vieze sokken opruimen erbij inschieten – tot leedwezen van de partners. Lui- dan wel slordigheid zijn dan ook ergernis nummer één onder vrouwen die met een man samenleven.

De kind-man cultiveert deze houding in zekere zin. Ook als hij al dik in de twintig is, wil hij ’s ochtends niet opstaan, en daarna wil hij niet werken. Het liefst studeert hij zijn hele leven. Geheel verwonderlijk is deze neiging bij mannen niet: “In alle culturen zijn het de jongens die door middel van rites moeten worden beschaafd,” schreef Beatrijs Ritsema in 2011 in dit blad. “Meisjes hebben dat niet nodig, want hun ontwikkeling is een zuiver biologische. Met het wegvallen, althans het uitstellen van het traditionele levensscript, is het niet verwonderlijk dat jongemannen blijven hangen in het kind-zijn.” Jonge vrouwen daarentegen studeren overal ter wereld steeds sneller af; ze hebben steeds sneller serieuze banen en willen sneller een gezin stichten.

Dames, echt. Dat niets-doen heeft een man nodig. John Gray, de man die verzon dat mannen van Mars komen en vrouwen van Venus, zegt dat hij zelfs aan de hand van stofjes in de hersenen kan bewijzen dat luieren voor mannen essentieel is. Gun hem daarom wat tijd languit op de bank. Ja, het begint onderhand bekend te klinken. Maar een man met rust laten vinden vrouwen ongeveer het moeilijkste wat er bestaat. Dat te oefenen kan geen kwaad.

7 Omhoog

Dat alle mannen altijd een stijve piemel kunnen krijgen en altijd kunnen klaarkomen, is een mythe. Maar mannen praten niet graag over erectiestoornissen. Niet zo gemakkelijk tenminste als wij vrouwen onder elkaar over onze eigen pijntjes of kwaaltjes praten, of over de erectiestoornissen van onze partners.

Wij weten dus dat de mannen van onze vriendinnen weleens géén erectie kunnen krijgen of niet klaarkomen. Dat hoeft niet meteen een stoornis te zijn: het is normaal. Bij de eerste keer met een nieuwe partner kan het bijvoorbeeld de spanning zijn die de erectie tegenhoudt. In tantra en in tao, twee niet-westerse benaderingen van seksualiteit, is niet klaarkomen zelfs de bedoeling: dan verlies je je energie niet.

Verder is het eigenlijk heel simpel. “Mannen lijden eronder dat ze altijd zin moeten hebben,” zei seksuoloog Rik van Lunsen in een artikel dat ik schreef over vintage seks (ouderwets, in bed, met je eigen partner). “Erectieproblemen bij mannen komen vooral voor op momenten dat zij niet helemaal toe zijn aan seks of geen zin hebben, maar dat niet accepteren uit schuldgevoel of uit angst tekort te schieten.”

Volgens de site erectiestoornis.nl heeft veertien procent van de mannen last van een heuse stoornis. Oorzaken kunnen zowel mentaal zijn (spanning, ruzie, faalangst) als fysiek (medicijn- of drugsgebruik, leveraandoening, problemen met bloedvaten of neurologische problemen, et cetera).

Sinds 1998 is er een pilletje voor op de markt: viagra. Het is wereldwijd een groter succes dan enig ander medicijn ooit is geweest. Kritiek kwam er ook: seksuologen vonden het niet goed seks zo te medicaliseren. De oorzaak van erectieproblemen is niet zelden louter psychisch. Kan praten dan niet net zo goed helpen als een pilletje, of zelfs beter?

Wat betreft de psychische oorzaken van erectiestoornissen: er is echt maar één ding wat je als vrouw kunt doen, en dat is je man met rust laten. Hij schaamt zich ervoor, vergroot de druk vooral niet.

8 Midlifecrisis

Wim de Jong schreef er jarenlang openhartig over in zijn column in Volkskrant Magazine en in zijn boek Oefenvijftiger (2011). Daarna ging zijn vrouw bij hem weg. Toen paste De Jong nog beter in het plaatje van de midlifecrisis-beoefenaar: hij had verschillende affaires.

De midlifecrisis is geen hormonale verandering, zoals de overgang voor vrouwen. Dat de overgang naar de middelbare leeftijd altijd stormachtig verloopt, is volgens de bekende psycholoog Robert S. Feldman een mythe. “Uit de meeste onderzoeken blijkt dat verreweg de meeste mensen de overgang naar de middelbare leeftijd relatief kalm doorstaan,” schrijft hij in Ontwikkelingspsychologie: levensloop vanaf de jongvolwassenheid (2007).

Volgens Wim de Jong daarentegen is de midlifecrisis het meest onderschatte mannenprobleem in de medische wetenschap (overigens vinden mannen al hun kwalen schromelijk onderschat. Bijvoorbeeld ieder onschuldig griepje.)

Een midlifecrisis is voornamelijk onzekerheid en twijfel, het allemaal anders willen doen, opnieuw beginnen, vrijheid terugwinnen, et cetera. Dus gaat de beste man van zijn vrouw af en met een jonger model en/of een motor ervandoor.

Van journalist Ad Fransen (56, ex-HP/De Tijd) kwam het autobiografische Het meisje met de mooiste heupen (2012) uit, over een man die, in een laatste poging zijn bindingsangst te overwinnen, met zijn 21 jaar jongere vriendin naar Heerlen verhuist. De relatie liep spaak, en de vrijgezel Fransen was vrij snel daarna weer in Amsterdam. In het interview ‘Hoe word ik geen Ad Fransen’ in de Volkskrant zei hij kort na het verschijnen van het boek: “Ik wil geen relatie die me bevestigt in mijn eigen verval.” En: “Als ik op een mannenreisje ga, naar een concert in Londen, of forellen ga vissen, dan gaat het nooit over thuis, terwijl een heleboel van die mannen getrouwd zijn. Het gaat altijd over het verlangen naar een 27-jarige.”

Vrouwen vinden dit soort praatjes over het algemeen treurig. Maar we hebben het hier niet over wat vrouwen vinden of willen, maar over wat mannen nodig hebben. Heb je zelf zo’n exemplaar thuis, en heeft hij jou in zijn crisis nog niet weggedaan (en jij hem ook niet), dan is er eigenlijk maar één advies: laat hem maar een beetje met rust.

Tot slot een advies van Vincent Duindam, een psycholoog aan de Universiteit Utrecht die jarenlang onderzoek deed naar mannen. In Ruimte voor mannen (1999) geeft hij een aantal tips voor hulpverleners die met mannen moeten praten. Een hiervan kunnen we thuis ook oefenen: probeer niet alleen met de blik van een vrouw naar een man en zijn probleem te kijken, maar ook met de blik van een man. Geef hem wat vrijheid./