Tom Vennink, gefeliciteerd! Helaas
Max Pam is niet verbaasd dat Tom Vennink, de correspondent van de Volkskrant in Rusland, het land moet verlaten. “Het feit dat hij Rusland is uitgegooid, bewijst tegelijkertijd dat hij een hele goeie journalist is.”
Tom Vennink, de correspondent van de Volkskrant in Rusland, is Rusland uitgezet. Hij moest zijn spullen pakken en binnen drie dagen wegwezen. Nu zit hij te treuren bij zijn ouders in Enschede, terwijl zijn Russische vriendin moest achterblijven.
Ik vind hem een steengoeie Russische correspondent. Op de Nederlandse televisie heb ik ook wel eens een Russische correspondent zien rondtrekken die praktisch geen woord Russisch spreekt, maar aan de stukken van Vennink kon je aflezen dat hij wist door te dringen tot de haarvaten van de maatschappij. Een jonge jongen (31), die je om een Russische boodschap kon sturen. Hij heeft te horen gekregen dat hij pas in 2025 weer welkom is om zijn meisje weer te zien.
Eigenlijk moeten we Tom Vennink feliciteren – helaas. Het feit dat hij Rusland is uitgegooid, bewijst tegelijkertijd dat hij een hele goeie journalist is. Kritisch, geen knollen voor citroenen, niet voor een kleintje vervaard. De kleine Tom, staatsvijand van het Grote Moedertje Rusland. Hij moest meteen weg, omdat hij ‘een administratieve overtreding’ had begaan. Zo’n administratieve overtreding is natuurlijk snel gemaakt en nog sneller in de boekhouding teruggevonden. Iedereen in Rusland maakt wel eens een administratieve overtreding. Dat weten we in het Westen al sinds de schrijver Gogol stierf in 1852.
De kleine Tom, staatsvijand van het Grote Moedertje Rusland
Zelf zegt Tom niet precies te weten waarom hij weg moet. Ik denk dat hij dat heus wel weet: het Russische regime kan steeds minder pottenkijkers gebruiken. Zo’n correspondent, die ineens zou staan voor de gevangenis waarin Navalny zit, kunnen ze in het Kremlin steeds meer missen als kiespijn. Als hij zijn boeltje niet onmiddellijk zou pakken, zei Vennink, kon hij de politie aan zijn deur verwachten.
Dat is al een hele vooruitgang sinds de Stalintijd! Toen stonden ze zonder aankondiging voor je deur.
Meekomen!
En niet meer terugkomen.
Tegenwoordig mag je, als je Tom heet, terug naar Enschede. Dat is het voordeel als je een Nederlandse correspondent bent. Voor een lid van de Russische oppositie zou het er heel wat somberder uitzien wanneer daar ineens een politieman voor zijn of haar deur zou staan. Laat staan dat voor je deur een stille staat van de FSB, de Russische geheime dienst. En jaar geleden vroeg Bert Lanting – zelf ook een prima Volkskrant-correspondent in Moskou geweest – of de Russische agenten prutsers zijn? Dat laten ze zich daar niet zeggen, Bert.
Exit Volkskrant.
Je kunt je afvragen wat er gebeurd zou zijn als Tom Vennink niet binnen drie dagen het vliegtuig naar Enschede had genomen, maar gewoon was blijven zitten waar hij zat. Dan zouden de agenten hem hebben meegenomen en vertoefde hij nu in de cel. En ik vertel u: een Russische cel is niet te vergelijken met een Nederlandse cel. Kleine Tom in een heel klein Russische celletje. Of in een iets minder kleine cel met z’n twintigen. Protesteren, advocaten in de arm nemen, of de Nederlandse ambassade inzetten, het zou niet zoveel zin hebben. De Volkskrant-hoofdredacteur Pieter Klok scheef in zijn wekelijks commentaar “dat de trias politica in Rusland niet goed meer werkt”.
De Russen hebben altijd hun eigen opvatting gehad van wat democratie inhoudt. Eigenlijk formuleer ik dit helemaal verkeerd: de Russische autoriteiten hebben altijd hun eigen opvatting gehad van wat democratie inhoudt
Dat is natuurlijk het understatement van het jaar. De trias politica heeft in Rusland nooit goed gewerkt. Je kunt zelfs beweren dat die daar nooit heeft bestaan. De Russen hebben altijd hun eigen opvatting gehad van wat democratie inhoudt. Eigenlijk formuleer ik dit helemaal verkeerd: de Russische autoriteiten hebben altijd hun eigen opvatting gehad van wat democratie inhoudt. Al in 1967 vroeg Karel van het Reve als correspondent in Rusland (voor Het Parool) naar een pot pindakaas. Hij had net zo goed naar de trias politica kunnen vragen.
Tom vindt het ‘dom’ dat de Russen hem hebben uitgezet. Slechte reclame voor ze. Of de Russische bazen dat veel kan schelen. Poetin heeft buiten zijn eigen land praktisch alleen maar slechte reclame, maar dat maakt hem niks uit. Als het moet, wijzigt hij nogmaals de grondwet om niet tot 2036 maar tot 2136 president te blijven. Hij is dan 184 jaar. Waarom zou dat niet kunnen? De autocratie in Rusland is eeuwig.
Russische journalisten kunnen in Rusland steeds minder goed hun werk doen. Hun monden worden gesnoerd. Ook voor buitenlandse correspondenten wordt het steeds moeilijker. De onvermoeibare Pieter Waterdrinker kreeg nauwelijks nog een visum. Alleen Derk Sauer zit er nog, vrij en onverveerd! Hij is altijd bereid om even naar Nederland te vliegen om in al die talkshows uit te leggen hoe het zit, daar in Rusland. Van Charles Groenhuizen tot Eva Jinek hangen ze aan zijn lippen. Dan vliegt Derk prinsheerlijk eerste klas weer terug, om op zijn landgoed bij Moskou te genieten van zijn vele miljoenen. Hoe zou daar aan zijn gekomen en hoe heeft hij die weten te behouden? In Nederlandse talkshows wordt daar niet naar gevraagd, maar ik denk dat Poetin heel tevreden over Derk kan zijn.
En verder duim ik voor Tom Vennink dat hij snel zijn meisje weer zal zien.
