Sociaal darwinisme, Jort Kelder en andere morbide stupiditeiten
“De corona-crisis lijkt de aanzet voor een discussie over de hulp in de gezondheidszorg”, schrijft Max Pam. Heeft de een meer recht op een ziekenhuisbed dan de ander?
Lang was er niets van meer van vernomen, maar na 75 jaar is het sociaal darwinisme weer helemaal terug van weggeweest. De oorsprong van deze stroming ligt in negentiende eeuw, maar vreemd genoeg is het niet begonnen bij zijn naamgever Charles Darwin.
Het was Herbert Spencer (1820-1903), die een verbinding legde tussen biologie en sociale omgeving. Een mens kon ziek zijn, maar een samenleving ook. Bij een ziek mens komt een medicus aan het bed, bij een zieke samenleving buigt de evolutiebioloog zich over de patiënt. Het was ook Spencer, en niet Darwin die het begrip ‘survival of the fittest‘ introduceerde – hoe de meest aan zijn omgeving aangepaste soort de beste kans heeft om te overleven. Darwin zou liever de term natural selection gebruiken, maar ook hij kon niet verhinderen dat de survival of the fittest een lange mars heeft gemaakt door de negentiende en de twintigste eeuw en zichzelf ten slotte transformeerde tot het recht van de sterkste. Wij zijn dan inmiddels bij Hitler aanbeland, die onder meer sprak van ‘Rassentuberkulose’ en ‘Judenkrankheit‘. Daarmee was ziekte als metafoor op zijn hoogtepunt beland.
Maar sindsdien was het ineens uitkijken met al die sociaal-biologische toepassingen op mens & maatschappij. De rassentheorieën verkruimelden tot onbruikbaar materiaal. Het begrip survival of the fittest bleef echter nog lang verweesd rondwaren in intellectuele kringen. De afgelopen maand dook het ineens weer op.
Eerst bij de onvermijdelijke Jort Kelder. Die zei in een van zijn honderden media-optredens: “Hoeveel economische schade is het redden van mensen die daarna waarschijnlijk binnen twee jaar dood waren gegaan waard? Laten we wel wezen, we zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden. Dat klinkt vrij hard, maar het is statistisch wel wat er gaande is.”
Dat is natuurlijk een botte, smakeloze opmerking. Formeel zegt hij hier iets dat alleen betrekking heeft op 80-plussers, die te dik zijn en gerookt hebben. Goedbeschouwd mogen 80-plussers die niet te dik zijn en niet gerookt hebben, volgens Jort blijven leven. Toch wordt de suggestie gewekt dat we niet zo moeten zaniken wanneer een oudere, die normaal gesproken nog maar twee jaar te leven heeft, de pijp uitgaat omdat er voor hem (of haar) geen plaats is op de intensive care.
Gezegd moet worden dat het hier gaat om een moreel dilemma dat door de overheid zelf geheel onnodig is veroorzaakt. De krapte aan IC-bedden is geen onvermijdelijk gegeven. Vergeleken bij andere landen stond Nederland zo’n beetje onderaan, toen in Brabant de corona-uitbraak begon. Mogelijk heeft de euthanasiepraktijk ermee te maken. Ik kan mij voorstellen dat je in ons land minder snel op de IC belandt, omdat de Jort Kelders in de gezondheidzorg onze oudjes liever hun laatste twee onnuttige jaren ontzeggen/besparen.
Ik kan mij voorstellen dat je in ons land minder snel op de IC belandt, omdat de Jort Kelders in de gezondheidzorg onze oudjes liever hun laatste twee onnuttige jaren ontzeggen/besparen.
Duitsers denken daar heel anders over en dat is natuurlijk niet toevallig. Hun geschiedenis met onnuttige mensen die economisch niets meer bijdragen, ligt nog vers in het geheugen. Aktion T-4, het eugenetische programma van de nazi’s, heeft onze oosterburen geleerd zeer voorzichtig te zijn met het vroegtijdig beëindigen van mensenlevens. Vandaar dat men, ook naar percentage gemeten, in Duitsland veel meer IC-bedden gereed heeft staan.
Beter te veel dan te weinig.
Dat is geen Godwin-redenering en de verontwaardiging van Kelder dat hij na zijn opmerking voor ‘een soort massamoordenaar’ werd uitgemaakt, is volkomen onterecht. Hij mag eigenlijk blij zijn dat hij met zijn flauwe praatjes niet door de NPO op staande voet is ontslagen.
Het voelt als een overbodigheid om erop te wijzen dat wanneer een jongere op de IC voorrang verkrijgt boven een oudere wij te maken hebben met een ernstig geval van leeftijdsdiscriminatie. En dat is zelfs bij Grondwet verboden. Terecht wijst Chris Rutenfrans erop dat het individu altijd gaat boven de groep. Een vitale 70-jarige heeft wellicht ‘meer rechten’ op een IC-bed dan 50-jarige met een longziekte. Als er voor zoiets een criterium bestaat, dan gaat om de overlevingskans – per individu. In Goeree-Overflakke is onlangs een 107-jarige (Tante Cor) genezen verklaard. Met Jort als arts – godbeware me – was haar bed allang onder haar economisch onnuttige kont weggetrokken.
Jort Kelder mag blij zijn dat hij met zijn flauwe praatjes niet door de NPO op staande voet is ontslagen.
Hoe je die overlevingskansen precies bepaalt, is natuurlijk vooral een kwestie van het humeur van een arts, van wat onbeholpen statistiek en van een natte vinger. Wat bij de huidige crisis vooral opvalt, is dat ook veel mensen het hebben gekregen, van wie je het totaal niet had verwacht. Het paste niet in het plaatje. Sommigen van hen leken kerngezond. De corona-crisis lijkt daarom des te meer de aanzet voor een discussie over de hulp in de gezondheidszorg. Moeten rokers voortaan achteraan aansluiten en geldt dat ook voor dikke mensen? Zal hun premie flink omhoog moeten? Wie geen Jort Kelderiaans vermogen op de bank heeft staan, zal overigens flink in het nadeel zijn, daar aan dat bed en bij de voedselbank.
Even terzijde: ooit maakte ik over thema ‘de arts op zoek naar gezondheid’ met Theo van Gogh het volgende filmpje over:
Behalve door Jort Kelder wordt Nederland dezer dagen ook geteisterd door psychiaters. Tegenwoordig komen die vooral uit Vlaanderen, vermoedelijk omdat daar nog niet is doorgedrongen dat Freud en Lacan weinig met wetenschap te maken hebben. Maar bij ons, en vooral bij de VPRO, zijn die gasten nog erg populair. Ze hebben namen als Damiaan Denys, Dirk De Wachter en Paul Verhaeghe. Val niet in de handen van deze wonderdokters.
Zo zei Denys onlangs tegen Trouw: “Het coronavirus is óók zo’n waarheid. Het is een gezonde correctie op onze megalomane levensstijl, een tik van de Schepper, de natuurwet, een homeostase – of welke begrippen je daar ook voor zou willen gebruiken. Het is niet toevallig dat het nu komt. Als je kijkt naar de globalisering, hoe we eindeloos de wereld overvliegen, hoe we ons verhouden tot het eten van dieren, hoe alles vermarkt wordt, dan is de logische consequentie dat er een keer gecorrigeerd moet worden. Als je eindeloos water in een glas blijft schenken, stroomt het ook een keer over. Simpelweg omdat al dat water niet in één glas past”.
Met andere woorden: God straft onmiddellijk. Dat een Chinees ooit een vleermuis met virus en al heeft opgegeten en toen de over de wereld is gevlogen, daarvoor krijgen we toch een keer de kous op de kop. En uw oude vader van tachtig krijgt dat nog meer. Het is een gedachte die leeft op Urk, maar dat ook psychiaters, verbonden aan academische ziekenhuizen, op die manier denken, is wel heel bedenkelijk en weinig troostrijk.
Pas op, kwetsbare ouderen: de morbide stupiditeiten zijn onder ons.
