‘De Kerk is het bewijs dat God niet bestaat’, heeft Harry Mulisch eens beweerd. Een waar woord. Kijk maar naar de oorlogszuchtige rol van Kirill, patriarch van de Russisch-orthodoxe kerk, en je beseft dat Mulisch gelijk heeft.

Kirill de Eerste – zijn echte naam is Vladimir Goendjajev, geboren te Leningrad – behoort tot de grote schurken van deze tijd. Hij staat wat kwaadaardigheid betreft niet onder Poetin, hij staat niet naast Poetin, hij staat misschien wel boven Poetin. Hij is namens het christendom, zijn christendom, de veroorzaker van onnoemlijk veel menselijk leed. Als vandaag een Neurenberg-proces zou worden gehouden over gepleegde oorlogsmisdaden in Oekraïne, zal dood door ophanging ongetwijfeld Kirills straf zijn.    

Poetin gaf materieel de opdracht tot de oorlog in Oekraïne, maar spiritueel beschouwd is Kirill de aanstichter van het conflict. Zonder zijn oproep en steun zou de oorlog er vermoedelijk nooit zijn gekomen. Kirill is de verpersoonlijking van de band die altijd, en overal ter wereld, heeft bestaan tussen kerk en staat. Niet zelden in het verleden was de kerk de ondubbelzinnige handlanger van de staat – opium van het volk, de beste manier om je onderdanen er ook echt onder te houden. Dreig met de hel als je burgers niet willen doen wat jij wilt dat ze doen. Voor het uiten van dat soort dreigementen pleegt de kerk vaak het ideale vehikel te zijn.

Kent u het (kinder)boek Karlsson van het dak van Astrid Lindgren? Het ventje Karlsson had een propelletje, zoals Kirill de Eerste een kruisje op zijn kop meedraagt.

‘Gefährliche Freunde’, zo omschreef Die Zeit al in 2016 de samenwerking tussen Poetin en Kirill, waarbij de Russische-orthodoxe kerk ‘Poetins eigen propaganda-afdeling’ werd genoemd.

Kirill zegent graag. Hij zegent gelovigen, hij zegent dieren, hij zegent auto’s, hij zegent allerhande dingen. Hij zegent ook soldaten en hij zegt wapens. Tanks, afweergeschut, Kalasjnikovs. Geef Kirill een voorwerp om mee te doden en hij zegent het. Toen de oorlog in Oekraïne begon, sprak hij van ‘de Heilige Rus’, die vecht voor ‘een onverdeeld Koninkrijk Gods’. Nauwelijks waren Poetins eerste bommen op de Syrische stad Holms gevallen, of Kirill wist het al: ‘een Heilige Oorlog’.  

De strijd van Kirills christendom is de strijd tegen het liberalisme. Tegen de westerse decadentie, die vooral tot uitdrukking komt in de beleving van seks. Van vrije liefde, abortus, genderdiversiteit, homo’s, enz, moet Kirills niets hebben. Maar eigenlijk gaat zijn strijd niet zo alleen tegen het westen, maar vooral ook tegen Rusland zelf – althans tegen het goddeloze van het communisme, dat bijna een eeuw lang Rusland heeft overheerst. Het is Kirills persoonlijke triomf dat het atheïsme van de Sovjet-Unie is verslagen. 

Dat laatste moet je wel weer met een korreltje zout nemen, zoals je alles wat in Rusland als waarheid wordt gepresenteerd met een korreltje zout moet nemen – de enorme hoeveelheden geproduceerde wapens natuurlijk uitgezonderd. Poetin en Kirill zijn oude vrienden. Hun vriendschap dateert nog uit de Sovjettijd, toen zij beiden werkzaam waren voor de KGB. De zes jaar oudere kolonel Kirill was aanvankelijk zelfs machtiger dan kolonel Poetin. Hoe het precies in zijn werk is gegaan, weet tot dusver niemand, maar beide mannen hebben zich tijdens de Jeltsin-tijd een weg omhoog gebaand. Toen zij daar waren, konden zij elkaar goed gebruiken: Poetin de staat, Kirill de kerk. En beiden de macht.  

Het is trouwens nog maar de vraag of historici ooit zullen uitvinden hoe Poetin en Kirill elkaar hebben gevonden. Veel getuigen uit hun gemeenschappelijke KGB-periode zijn dood of op geheimzinnige wijze verdwenen. ‘Gefährliche Freunde’, zo omschreef Die Zeit al in 2016 de samenwerking tussen Poetin en Kirill, waarbij de Russische-orthodoxe kerk ‘Poetins eigen propaganda-afdeling’ werd genoemd.

Poetin beweert dat Kirills vader hem nog heeft gedoopt, tegen de zin van zijn eigen vader dat juist niet wilde. Poetin is dus een christelijke KGB-agent geweest. 

Als God liefde is, hoe kan God dan de oorlog in Oekraïne toestaan? Een kind kan die vraag stellen, geen volwassene kan hem beantwoorden

Tussen Poetin en Kirill is het inmiddels een uitruil van rituelen geworden. Hoe meer Kirill het regiem steunt, hoe geloviger Poetin wordt. Inmiddels heeft de politieke baas van Rusland al heel wat zesarmige kruisen gekust en ook beroemde iconen zijn niet aan zijn lippen ontsnapt. Poetin liet ook regelmatig zijn vrouw zegenen, tot hij een buitenechtelijke vriendin kreeg, wat door Kirill door de vingers werd gezien, net als de scheiding die daar in 2013 op volgde. De kerk is eigenlijk tegen het verbreken van een huwelijk, maar sommige dieren zijn nu eenmaal gelijker dan andere. 

Kirill kreeg daar ook wel het een en ander voor terug. Bijvoorbeeld geregelde staatsbanketten voor hem en zijn prelaten. Daarop houdt Poetin dan een toespraak met als strekking: ‘Het belang van het christendom in Rusland kan niet genoeg worden benadrukt.’ Er dan wordt er vreesachtig geknikt.

Aan materiële goederen ontbreekt het Kirill evenmin. Volgens Forbes bezit hij zo’n vier miljard dollar. Toch was het een kleinigheidje waarmee hij tegen de lamp liep. Het Zwitsers horloge dat hij om de pols droeg, was een Breguet ter waarde van zo’n dertigduizend euro. Pogingen om de Breguet –  geen Rolex, want die wordt alleen gedragen door voetballers – met fotoshop te laten verdwijnen, mislukten. Helaas was men vergeten de weerspiegeling op de tafel ook te wissen. Een christen draagt zijn lot in nederigheid, zoals men weet.

Op de een of andere manier staan deze twee foto’s natuurlijk symbool voor heel Rusland. Wat je hier ziet, is parallelle wereld waarin Rusland momenteel verkeert. Naast een echte wereld bestaat er een schijnwereld die moet worden opgehouden. Duizenden dode Oekraïners zijn daar intussen de dupe van, want door de propaganda-afdeling van Russisch-orthodoxe kerk geloven miljoenen Russen dat de Oekraïense nazi’s door duivelse krachten worden bestuurd – en dat die dus vernietigd moeten worden. 

De Heilige Oorlog.

Een bestand met Pasen sloeg Kirill liever over, want het vechten en het doden moest doorgaan. Inmiddels is zijn naam wel toegevoegd aan de sanctielijst, waarop Poetin zelf natuurlijk al langer staat. 

Wanted, dead or alive. 

Als God liefde is, hoe kan God dan de oorlog in Oekraïne toestaan? Een kind kan die vraag stellen, geen volwassene kan hem beantwoorden. Er is ook geen antwoord op, want patriarch Kirill is het beste bewijs dat God niet bestaat.