A van aanval, die van Poetin op Oekraïne en de rest van de wereld. Hitler, die was gek, en misschien loopt er in onze tijd nog ergens een dictatortje rond in een vergeten land, maar Poetin toch niet? En die Koude Oorlog was toch allang voorbij? Onbegrijpelijk. En ik merk dat er verder weinig aandrang bestaat om de man te doorgronden, tenzij me onderweg naar de P van Poetin nog wat invalt.

B van bidden. Dat was nog eens nieuws: de kerken stromen weer vol met mensen die bidden dat het in de wereld maar niet verder uit de klauwen mag lopen. Zelf bediende ik me op enig wanhopig moment van een schietgebedje (sorry voor de woordspeling), en later bleek het Onze Vader er nog goed in te zitten.

C van campagne, nee, geen militaire campagne, maar een andere die er indirect wel mee te maken heeft. De Stichting Ideële Reclame (Sire) spoort ons aan om ‘over de dood te praten’, juist nu, en ‘niet eroverheen’. Uit de campagne: ‘Praten over de dood maakt leven ermee een stuk draaglijker’. Plaatst de moderne mens de dood steeds meer buiten het leven, zoals Sire stelt? Ik geloof er niks van. Alleen, maar dat zal Sire niet zinnen, wat kunnen we bakken van de dood? Niets, zoals Connie Palmen schrijft in de roman I.M. Dood is dood. Leest haar boek uit 1998. Luistert vervolgens ook maar naar het Requiem van Mozart en de Matthäus Passion. En leeft.

D van dickpics, ja, sorry, maar vóór Poetin was ons landje daarvan volledig in de ban. Je probeert je voor te stellen wat iemand beweegt deze eigentijdse variant van potloodventerij uit te oefenen, maar het staat te ver van je af. Het is te maf. Wat zegt u, doen bepaalde apensoorten het ook? Maar de mens is toch geen dier? Of wel? Hoe dan ook, in plaats van walging en verkettering dringt zich aan mij de laatste tijd juist een gevoel van compassie op, van mededogen, jegens de beoefenaren van deze hobby. De vraag is wat erger is. 

E van ethisch reveil. Aan die term moest ik de laatste tijd van alom waargenomen grensoverschrijdend gedrag vaker denken. Geestelijk vader ervan is oud-premier Dries van Agt, die er ergens in de jaren zeventig mee kwam, als tegenwicht aan de algehele vrijgevochtenheid die overal in de samenleving was ontstaan. “Maling hebben aan wet en gezag is een nog na-ijlend sequeel van de antiautoritaire houding die in de jaren zestig werd aangeprezen als het nieuwe heil,” zei Van Agt decennia later in een rede. “Uit het morele bederf van onze ‘moet-toch-kunnen’-maatschappij schiet bij tijd en wijle stuitend wangedrag op als een giftige paddestoel uit een omgevallen rottende boomstam.”

Van Agt werd in zijn tijd door Gemakkelijk Links weggezet als een conservatieve ouwe lul, maar eigenlijk verdient hij alsnog alle lof voor zijn vooruitziende blik.

F van Femke, Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam die onlangs toegaf dat ze in de zaak van Lennart Booij, de ‘feestfixer’ zoals De Telegraaf hem omschreef, ‘een andere intuïtie had moeten hebben’. Mooie zin, doet denken aan Ruttes ‘ik heb daar geen actieve herinnering aan’. Femke begint sowieso steeds meer te lijken op een bestuurder wier politieke kleur – staande immers met de spreekwoordelijke poten in het bluswater – per dag verder verbleekt. GroenLinks, zei u?

G van goud, de grondstof waarvan De Nederlandsche Bank 612,5 ton als reservevoorraad heeft. Raken we al dat goud wellicht ooit kwijt, bij wijze van herstelbetaling, aan al die Afrikaanse en Aziatische landen met wie we in de Gouden Eeuw handeldreven dan wel die wij uitbuitten en waarmee we onze welvaart opbouwden? Het zou zomaar kunnen, nu de Bank z’n eigen verleden heeft onderzocht en tot de conclusie is gekomen dat het er niet fraai uitzag allemaal. Excuses zijn nog niet gemaakt. De Bank kijkt wel uit, vooralsnog. Maar als ik Afrika was, zou ik er werk van maken.

H van Hugo, van Hugo de Jonge. Aan de voormalige chef corona moest ik steeds denken bij de persconferentie medio februari, die alom werd beschouwd als de laatste en waarop De Jonges opvolger, de voormalige chef bedjes, Ernst Kuipers de natie de bevrijdende woorden toevoegde dat Nederland na twee jaar van ellende weer openging. Liep die Hugo zich twee jaar volledig uit de naad voor volk en vaderland, ten koste van zelfs zijn persoonlijke veiligheid, is de bevrijding eindelijk binnen handbereik, en dan moet hij toezien hoe een ander met de eer gaat strijken. Een hard vak, die politiek. 

I van IPCC, het VN-panel dat voor de zoveelste keer waarschuwde dat deze planeet naar de verdommenis gaat als de mens niet snel ingrijpt en zijn milieuverpestende gedrag niet drastisch verandert. Je leest de headlines en vraagt je af hoe lang er al gewaarschuwd wordt en hoe weinig er daadwerkelijk gebeurt. Sommigen zijn zelfs van mening dat er niet eens iets hoeft te gebeuren, want de aarde herstelt zichzelf wel en zij leveren daar dan weer bewijzen van die ook zeer geloofwaardig zijn. Kortom, niemand weet echt hoe desastreus we ervoor staan. Dus rest ons weinig anders dan af te wachten en te hopen en wederom te bidden dat de rampspoed zal meevallen.

J van Jeroen, Jeroen Dijsselbloem, tegenwoordig voorzitter van een clubje dat onderzoek doet naar de veiligheidsrisico’s van het gevoerde coronabeleid. Niks om je voor te schamen, maar Dijsselbloem had beter verdiend. Begin jaren 2000 hoorde hij binnen de PvdA tot de vertrouwelingen van Wouter Bos. Tot degenen ook die zich keerden tegen het makkelijke, modieuze linkse gedachtengoed (Gemakkelijk Links) en die een nuchterder, realistischer geluid probeerden te laten horen. Werd later een strenge maar rechtvaardige minister van Financiën, zoals dat hoort in die functie, maar daarna raakten hij en zijn partij op een zijspoor, waar ze voorlopig niet meer vanaf zullen raken. Is nu met zijn 56 jaar stokoud voor de politiek, maar Ploumen en haar maatjes zouden de verdiensten van zo’n partijkanon nog goed kunnen gebruiken. 

K van kernenergie. Moesten we maar snel werk van gaan maken. Zijn we niet meer zo afhankelijk van andermans (lees: Russisch) gas. Is ook veel beter voor het milieu. Welke knappe kop bedenkt intussen nog even een oplossing voor het kernafval, want da’s nog wel een dingetje. (Suggestie: kunnen we die troep niet in de oneindigheid van de ruimte schieten?)

L van lokale partijen, die in elk geval qua aantal de gemeenteraadsverkiezingen domineerden. Wat is dat toch voor verschijnsel, dat er altijd weer burgers zijn die een eigen partij willen oprichten? Met een zelf in elkaar geflanst logo, een programma dat niet langer is dan een paar A4’tjes, want zo begon Hans Wiegel destijds ook met zijn Een partijtje libre, met heuse kandidaten, ook van buiten de eigen vriendenkring, met vergaderingen op maandagavonden in de kantine van de plaatselijke pétanque-club. Nog het meest doet het me denken aan fragmenten uit Werther Nieland, de novelle van Gerard Reve over de belevenissen van een paar kleine jongens net na de oorlog in het Amsterdamse Betondorp: “We moeten de club oprichten,” zei ik opnieuw. “Als we er te lang mee wachten, zijn er al vijandelijke clubs, dat weet je ook wel.” 

M van Maarten, Maarten Keulemans, journalist van het jaar 2021. Op den duur kon ik de man niet meer lezen in zijn eigen Volkskrant. Altijd stelde hij vragen, zelden leverde hij de antwoorden erbij, om de eenvoudige reden dat niemand die hij raadpleegde, ze kende. En dan ging het even weer de goede kant op met bestrijding van het virus, of dan wees meneer weer op nieuwe varianten, die nog veel besmettelijker waren. Niet zelden was de toon verlekkerd, opdat wij lezers vooral maar niet moesten denken dat we er snel vanaf waren of er ooit nog vanaf zouden komen. Maarten Keulemans zal moeten uitkijken naar een nieuwe hobby.

N van nieuw, nieuw record, om maar eens wat te noemen. 2 augustus aanstaande is een dinsdag, de dag waarop Mark Rutte het record verbreekt van de tot dan toe langstzittende premier van na de oorlog, dat op naam stond van CDA-premier Ruud Lubbers. Die begon zijn loopbaan in 1982 en stopte in 1994. Daarna trad Wim Kok aan (1994-2002) gevolgd door Jan Peter Balkenende (2002-2010). In vier decennia telde ons land dus maar vier premiers. Ik ben geneigd dat te duiden als een vorm van evenwichtig landsbestuur. Kom daar eens om in deze hitsige tijden. Hopelijk staat er na Rutte ook weer iemand klaar, ongeacht de signatuur, die met dezelfde toewijding het ambt gaat vervullen.

O van OMT, alias het Outbreak Management Team van Jaap van Dissel. Kreeg ervan langs in een eerste analyse van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). Van Dissel en zijn mensen genoten van de aandacht, kijk naar die koppen van Marion Koopmans en Aura Timen. Ze vonden het heerlijk dat Rutte hen zo serieus nam, omdat hij zelf geen enkele sjoege had van hoe met een pandemie om te gaan. Maar kabinet en OMT raakten te close. Van Dissel en de zijnen gingen te zeer op de stoel van de politici zitten. Fout. 

Tsja, zou Martin Bril gezegd hebben, maar was het verwijtbaar fout? Allicht niet. Er waren geen draaiboeken voor deze pandemie, dus ook geen nauwkeurig omschreven afbakeningen van gebieden tussen adviseurs en bestuurders, omdat geen mens geloofde of zich kon voorstellen dat zoiets middeleeuws als een pandemie anno 2020 nog kon voorkomen in dit deel van de beschaafde wereld. 

Ergens volgend jaar vindt de parlementaire enquête over de corona-bestrijding plaats, ongetwijfeld live op tv uitgezonden. Maar ik ga niet kijken. Ik hoef al die lui niet te horen die het achteraf allemaal zo goed wisten.

P van Poetin. Gehoord in de trein:

Man 1: “Die man is hartstikke gestoord”.

Man 2: “Waarom nou? Hij beschermt zijn land alleen maar tegen de Navo, de EU, tegen onze democratie.”

Man 1: “Maar dan hoef je Oekraïne toch niet aan puin te schieten?”

Man 2: “Wat dacht je, dat de VS het wel zouden accepteren als er in hun achtertuin een tweede Cuba zou komen?” 

Man 1: “Ze zouden de boel daar niet platgooien”. 

Man 2: “Nee, dat doen Amerikanen subtieler, inderdaad. In de jaren tachtig probeerde Reagan te verhinderen dat de linkse sandinisten in Nicaragua aan de macht kwamen en dat het revolutionaire vuurtje vervolgens zou overslaan naar El Salvador en Guatemala. Dat deed hij via infiltratie, stiekeme acties van de CIA, via geld en wapens naar de zittende macht.” 

Man 1: “Dus jij bent een Poetin-mannetje… je hebt je zeker ook niet laten vaccineren?” 

Man 2: “Ik ben zeker geen wappie, maar tussen wat Poetin doet en de VS hebben gedaan, zie ik gewoon weinig verschil.”

Q van Qatar, land waar komend najaar het WK voetbal plaatsheeft, als de wereld tenminste niet in puin ligt. Op voorhand een omstreden toernooi, want van mensenrechten schijnen ze daar nooit te hebben gehoord. Maar Holland gaat ernaartoe, zoals we in ’78 ook naar het Argentinië van Videla gingen. En de finale verloren van nota bene het foute gastland. Ditmaal zou een titel meer dan wenselijk zijn, niet alleen om staande op de hoogste plek van het erepodium de organisatie nog eens op het hart te drukken dat die schendingen echt niet van deze tijd zijn, maar ook om ons, thuisblijvers, een goede reden te geven om weer een keer hartstikke trots te zijn op dat kleine k*tlandje.

R van retrospectief, want kijken we een paar jaar terug, dan zien we een andere wereldleider met zorgwekkende karaktertrekjes die alsnog zijn gelijk haalt met een paar zaken. De naam: D. Trump. Moord en brand schreeuwden de Navo-partners toen The Donald hen gebood twee procent van hun bruto binnenlands product te besteden aan defensie. Zo was het immers ooit afgesproken, maar nadien had geen lidstaat zich eraan gehouden. Dus wat die Trump voorstelde, ging nu ook mooi niet gebeuren. En kijk hoe na Poetins oorlog de lidstaten zijn omgedraaid als blad aan de boom. Duitsland trekt honderd miljard uit, Nederland lijkt ook flink in de bus te blazen, zelfs GroenLinksers tonen zich bereid de wapenen op te pakken.

Tweede gelijkje van Trump, die het covid-virus lange tijd jennerig het China-virus noemde, maar dat niet mocht, omdat hij niet kon bewijzen dat het daadwerkelijk in dat land was overgegaan op de mens. Wat blijkt nu? Een internationaal onderzoeksteam heeft toch een nieuw en waarschijnlijk beslissend spoor gevonden van het virus dat leidt naar de wasbeerhonden op de markt van Wuhan, China, kraam nummer 29. 

S van schuldvraag, de eeuwige vraag die, lijkt het wel, alleen in Nederland altijd en overal wordt gesteld. Wie heeft de schuld aan ‘Groningen’, aan de toeslagenaffaire, de stille ramp in de verpleeghuizen, aan de slavernij? Heeft radicaal rechts (met name Wilders en Baudet) al verantwoording afgelegd dan wel verontschuldigingen aangeboden voor haar dweperij met hun held Poetin de afgelopen jaren? En wie heeft er schuld aan Indonesië en de excessen die daar tijdens de zogenoemde politionele acties eind jaren veertig zijn gepleegd, nu ook wetenschappelijk bewezen door het Niod? Lastig met de schuldvraag in het laatste voorbeeld is: zijn er schuldigen, wat met hen te doen en welke lessen trekken we eruit? De meeste daders liggen al op het kerkhof, voor nabestaanden van bijvoorbeeld standrechtelijke executies zijn regelingen getroffen, zij het geen scheutige, maar wisten we eigenlijk niet allang dat sommigen zich daar misdragen hebben (maar die Indonesiërs waren ook geen lieverdjes hoor)? Kennelijk moet het er telkens opnieuw ingewreven worden, en er wacht ons de komende jaren nog meer bewijs waarover we ons steeds weer kapot zullen schamen. Wat mij opvalt is dat Indonesiërs zelf die hele Nederlandse discussie tamelijk oninteressant vinden. Men herdenkt wel, maar men rouwt niet. Daarbij zijn zij de overwinnaars, wij de verliezers. Opdat wij dat vooral niet vergeten. 

T van thuiswerkadvies, dat weer is ingetrokken. Onbegrijpelijk. Jammer. Want dit was de kans om het andere werken te formaliseren, ook bij gesprekken die de arbeidsvoorwaarden betreffen. De voordelen ervan zijn namelijk ongekend: minder woon-werkverkeer, dus minder files, minder kwalijke uitstoot van uitlaatgassen, meer of in elk geval niet minder productiviteit, meer rust in drukke huishoudens, meer leegstaande kantoren die omgebouwd kunnen worden tot woningen. Hopelijk laten werknemers en werkgevers zich er niet meer van weerhouden om het thuiswerken toch voort te zetten, of het desnoods te combineren met een of hooguit twee dagen per week ‘op kantoor’.

U van U2, de Engelse band welteverstaan, waarvan ik de muziek bij toeval beluisterde. Maar nummers als Sunday Bloody Sunday, Like a Song en het overbekende New Year’s Day en Seconds (dat over kernwapens gaat) beklemden des te meer. Het is muziek uit de prille jaren negentig, toen het IJzeren Gordijn net was gevallen en van dreiging amper nog sprake leek te zijn. Weldra was de oude Sovjet-Unie een van ons. Maar vooral door die stem van Bono hadden we toen al moeten weten dat we ons niet rijk moesten rekenen. Achteraf zouden het de jaren worden waarin Poetins revanchisme wortel kon schieten.

V van VI Vandaag, dagelijks praatprogramma op SBS6 waarvan ik me steeds afvraag waaraan het z’n succes toch heeft te danken. Bedienen de deelnemers de spreekwoordelijke onderbuik, zoals hoogleraar Voermans dat laatst suggereerde? Wordt daar het onzegbare gezegd en goed bevonden dan wel veroordeeld, waarna het zich een weg baant in de krochten van de samenleving en het zijn verwoestende werk verricht? De elite kijkt weg van de onbenulligheid, haalt de neus op voor het gebral, terwijl ze juist zouden moeten kijken om te weten wat er leeft en speelt onder dat deel van de bevolking over wie zij het altijd heeft en voor wier belangen zij zelfs zegt op te komen, maar dat zij dus diep in het hart veracht. 

W van wereldoorlog, nee, liever kijk ik daarvan weg. Oké, wegkijken dus. Daar zijn wij, Nederlanders, goed in. Iets wel zien maar het niet op betekenis weten te schatten. Dat is geen onvermogen, mijns inziens is het opzet: wij kunnen ons eenvoudig niet voorstellen dat de werkelijkheid anders kan zijn dan wij ons hadden bedacht. Anders, of slechter, wreder. Dat heeft weer te maken met onze neiging om alles goed te willen doen, en in elk geval het goede te bedoelen. Om vooral iedereen te willen pleasen, Poetin én de Navo, China én Taiwan. Ergens heeft het iets nobels, maar je kunt het ook hartstikke naïef noemen. 

X van X-factor. Welke politicus heeft die volgens Van Dale ‘niet nader te omschrijven factor waardoor iemand of iets meer aantrekkingskracht, uitstraling en succes heeft dan de concurrenten’? In het buitenland komen Erdogan en de Franse president Macron in de buurt, en in eigen land vrees ik toch weer alleen de premier. Buitenlandminister Hoekstra een beetje misschien, maar onze minister van Defensie Ollongren zeker niet. Kaag? Wat zal zij, oud-diplomaat immers, balen dat ze nu op ’s lands schatkist moet letten en niet mee mag spelen met de grote jongens en meisjes in het buitenland. Angela Merkel, naar haar snakt de wereld en Poetin stiekem ook wel.

Y van yoga. Op advies van een fanatieke beoefenaar uit de buurt adem ik sinds ‘Oekraïne’ veel meer via mijn buik, als ik weer eens zit te miezemuizen. Vijf tellen in, en weer uit. Heel langzaam. Een wereld is opengegaan. En die onderbuikgevoelens zijn ook ineens verdreven.

Z van Zevenvinker, bijnaam van Joris Luyendijk, auteur van het boek waarin wordt beschreven hoe mannen als hij beschikken over zeven vinkjes die garant staan voor een bevoorrecht maatschappelijk leven: man, wit, hetero, ten minste één hoogopgeleide of welgestelde en een in Nederland geboren ouder, vwo- en wo-diploma’s. Stelling: de zevenvinkjesmannenclub deed er beter aan wat vinkjes af te staan aan minder bedeelde vinkers. Hoon viel Luyendijk ten deel, wat mij verbaasde, want op zichzelf is er niks mis met nederig stemmende introspectie. Maar hoe geloofwaardig is Luyendijks pleidooi, als je hem hoort en ziet, met die air van zelfverzekerdheid en onaantastbaarheid die je niet kunt aanleren maar waarmee je begiftigd bent? Die simpelweg niet passen bij zijn boodschap. Luyendijk wil helemaal geen vinkjes afgeven. Hij had er het liefst nog een paar bij gehad. Maar daar verkoop je geen boekjes mee.