Mijn eerste keer. Was het nou die avond dat ik, na een avondje stappen, in bed belandde met een vrouw? Ik zal een jaar of vijftien zijn geweest en zij was decennia ouder. Of was het die eerste aanraking van een mannenhand? Dat moet nog een paar jaar eerder zijn geweest. Hoe voorspelbaar: het was een kennis van de familie die bijles rekenen gaf. Met dat rekenen is het trouwens nooit wat geworden. Tegenwoordig zou dit onder het kopje kindermisbruik vallen, maar in de vroege jaren zeventig keek men nog niet zo nauw. 

Ik heb het in elk geval nooit als traumatisch ervaren, al begint de geschiedenis van mijn bi-zijn met een wirwar aan emoties: lust, onzekerheid, plezier, schaamte, spanning en bevrediging. Maar dat hoort vermoedelijk bij elke eerste seksuele ervaring en is niet voorbehouden aan lhbti+’ers. Het dominante gevoel was dat ik nergens bij hoorde. Ik was het deksel dat op geen enkel potje past, omdat het op elk potje past. 

Nu, zo’n halve eeuw later, zijn de dagen van onzekerheid en het zoeken naar mijn identiteit voorbij en beschouw ik mijn bi-zijn als een verrijking. Als iets dat integraal onderdeel uitmaakt van wie ik ben. Op 23 september is de dag van de biseksualiteit. Bi Visibility Day noemen ze dat wereldwijd. Een mooie aanleiding om het pad terug te nemen, langs de verholen paden van mijn bestaan, waar zelden zonlicht valt, op zoek naar de geschiedenis van mijn bi-zijn. 

Maar er is nog een veel persoonlijkere reden waarom ik dit verhaal schrijf. Het is de krampachtige manier waarop we tegenwoordig met seksualiteit omgaan. En het wordt steeds erger. Nog even en dan moeten we, net als in Zweden, elkaar nadrukkelijk toestemming geven voordat we seks bedrijven. Doe je dat niet, dan ben je strafbaar. Dat we daarmee ook een groot deel van de magie, het plezier van het ontdekken en de vrijheid en spontaniteit rondom seksualiteit wegnemen lijkt bijzaak in de huidige discussie. 

Waar generaties in de jaren zestig en zeventig voor gestreden hebben, de vrijheid van de seksuele beleving, wordt in één klap tenietgedaan. Er is een seksuele contra-reformatie op komst: een nieuwe golf van preutsheid waarbij seksualiteit niet langer wordt gezien als iets moois en natuurlijks. Het is vooral gevaarlijk, want voor je het weet zit je aan de foute kant van de scheidslijn. Gevolg: een totaal verkrampte moraal. Onbekommerd en ontspannen genieten met en van elkaar wordt tot iets verdachts gemaakt, iets waarvoor je je per definitie via een toestemming moet verontschuldigen. Er groeit straks een generatie jongeren op voor wie seksualiteit een zwaarbeladen begrip is. Weg romantiek, weg vrijheid, weg spontaniteit. Leve het consentformulier, gemakkelijk te downloaden via apps als LegalFling, want better safe than sorry. Zo wordt seks bij voorbaat gecriminaliseerd. 

Er is een seksuele contra-reformatie op komst: een nieuwe golf van preutsheid waarbij seksualiteit niet langer wordt gezien als iets moois en natuurlijks

Even voor de duidelijkheid: dit is geen pleidooi voor kindermisbruik en grensoverschrijdend gedrag waarbij dwang of geweld in het spel is. Maar ik stel vast dat in de maatschappelijke discussie over dit onderwerp steevast het positieve geluid rond seksualiteit ontbreekt. Aan de talkshowtafels verdringen jongeren zich die vertellen over hun traumatiserende ervaringen en experts benadrukken het grote onrecht en gevaar. Nooit hoor je aan die talkshowtafels iemand zeggen dat die eerste ervaring met een oudere man of vrouw eigenlijk heel prettig was. 

Natuurlijk was er in mijn geval sprake van machtsongelijkheid, een zekere mate van grensoverschrijdend gedrag en had ik geen toestemming gegeven. Het gebeurde gewoon, maar daar was op zich niets mis mee. Ik was simpelweg bezig om mijn ontluikende seksualiteit en identiteit te ontdekken. Het was heerlijk en vrolijk en ik denk er nog steeds met veel plezier aan terug. Vrijheid, blijheid. Zo kan het dus ook!

“Een groot deel van de seksuele voorlichting bestond heel lang voornamelijk uit wat ik ‘rampenbestrijding’ noem,” stelde seksuoloog Rik van Lunsen enkele jaren geleden in het universiteitsblad Folia. Van Lunsen: “Seksuele voorlichting beperkte zich tot ‘pas op voor ongewenste zwangerschappen’, ‘pas op voor soa’s’ en ‘pas op voor enge mannen’. Er werd niet gesproken over wat je nodig hebt om plezier aan seks te beleven. Dat is gek, omdat plezier eigenlijk het doel is van onze seksuele handelingen. De Engelse statisticus David Spiegelhalter heeft berekend dat minder dan één promille van alle menselijke seksuele handelingen gericht is op voortplanting. Dat betekent dat het 999 van de 1000 keer ergens anders voor is. Dan kunnen wij maar één ander zinnig doel bedenken, en dat is plezier.”

Maar hoe zelden gaat het daarover aan de talkshowtafels en in de media. Misschien is het onze calvinistische aard, misschien ligt het aan de pavlovreactie van de journalistiek, maar de media houden zich vooral bezig met het uitvergroten van rampscenario’s. ‘11 procent van de vrouwelijke studenten in Nederland is tijdens de studententijd slachtoffer geworden van verkrachting’, blijkt uit recent onderzoek dat gehouden werd in opdracht van Amnesty International. Het leidde onlangs tot botervette krantenkoppen en dramatische reportages in het journaal. 

De tekst gaat onder de illustratie verder.

bron: johan kleinjan

Dat onder de duizend (!) ondervraagden ook een grote groep spijtoptanten behoort, oftewel meisjes die achteraf denken: dit had ik beter niet kunnen doen, plaatst de cijfers wel even in een ander licht. Dat betreft dus in lang niet in alle gevallen verkrachting. Spijt hebben van een vrijpartij na een avondje stappen hoort ook bij de vorming van je seksualiteit en identiteit. Je kunt je zelfs afvragen of het zo erg is dat je een keer met iemand naar bed gaat van wie je achteraf denkt: dat had ik beter niet kunnen doen. Me dunkt dat wanneer je dit als verkrachting definieert; half Nederland weleens verkracht is. Dan zijn we zo’n beetje allemaal slachtoffers en daders. De ontwikkeling van seksualiteit en identiteit gaat nu eenmaal met vallen en opstaan. Die ruimte moet je juist bewaken, in plaats van hem in te perken met allerlei taboes en restricties.

Terug naar de geschiedenis van mijn bi-zijn. Ik herinner mij de zachtheid van haar borsten en de kruidige geur van patchoeli. Ik herinner mij de tederheid van zijn streling, de geur van mannenzweet en de vertrouwdheid van zijn penis. Hij of zij: de daad is voor mij altijd in zekere zin geslachtsloos geweest, en dat ik daar nooit veel ruchtbaarheid aan heb gegeven heeft niet te maken met schaamte, maar met de samenleving die als een scherprechter oordeelt. Een samenleving die je coûte que coûte in een hokje wil plaatsen. 

En denk maar niet dat dat in de zogenaamd vrijgevochten kringen minder speelt. In mijn studententijd dook ik een tijdje onder in het homocircuit. Zelden heb ik de inquisiteurs vanaf hun roze wolk zo fel horen oordelen en stigmatiseren. “Jij durft nog niet uit de kast te komen,” zeiden ze dan. Je was geen mietje, maar een watje. Je was een watje als je geen mietje was. Ik heb het altijd merkwaardig gevonden hoe al die homo’s, leatherboys, bears, transseksuelen en she-girls hun eigen vrijheid vanzelfsprekend vonden, maar die van mij niet accepteerden. Ik zag er het klassieke dilemma in, waarin elke revolutionaire beweging uiteindelijk ontaardt in zijn tegendeel. Waarin de vrijheidsstrijder zelf tot onderdrukker wordt. 

Biseksualiteit bestaat in vele vormen. Het betekent niet dat iemand vijftig procent hetero- en vijftig procent homoseksueel is. Sommige mensen zijn biseksueel met een lichte voorkeur voor vrouwen, anderen hebben een lichte voorkeur voor mannen en weer andere biseksuelen vinden mannen en vrouwen allebei even leuk. Biseksualiteit ligt ergens tussen volkomen heteroseksueel en volkomen homoseksueel in. Sommige bi’s voelen zich louter fysiek aangetrokken tot hetzelfde geslacht, en kunnen wel gevoelens van verliefdheid ervaren bij het andere geslacht. Zo zit ik ongeveer in elkaar. In de geschiedenis van mij bi-zijn is geen plaats voor verliefdheid op mannen. Het gaat dus puur om seks? Ja, of beter gezegd om fysieke aantrekkingskracht en het delen van intimiteit. Om samen van en met elkaar in alle vrijheid te genieten en het leven te vieren. 

Seks met een vrouw is anders dan met een man, maar juist in dat verschil zit de schoonheid en de aantrekkingskracht

Het feit dat je niet beperkt bent tot gevoelens voor vrouw óf man hoeft ook niet te betekenen dat je niet trouw kunt zijn aan één persoon. Maar het kan wel zijn dat je bewust kiest om een relatie te hebben met zowel een man als een vrouw. Daarnaast hoeft het ook niet zo te zijn dat je afwisselend op een jongen en dan weer een meisje valt. Het kan zelfs zo zijn dat je je al jaren enkel aangetrokken voelt tot mannen en dan opeens tot een vrouw. 

En als je een keer experimenteert met iemand van het andere geslacht of hetzelfde geslacht hoef je jezelf ook niet meteen ‘bi’ te noemen. Het is eigenlijk maar hoe je er zelf tegenaan kijkt, hoe jij je erbij voelt. Ik leefde bijvoorbeeld twintig jaar lang hartstikke straight en ook honderd procent monogaam in een heterorelatie. Ik was keurig getrouwd met een vrouw, die – ik zeg het maar even – vanaf het eerste moment van mijn biseksuele gevoelens wist. 

Was ik in die periode niet bi? Natuurlijk wel. Maar ik kon goed leven met de consequenties van mijn keuze. Ik bleef wie ik was, maar dan niet praktiserend, en ik heb zelden het gevoel gehad dat er iets ontbrak. Kennelijk is dat een weg die voor biseksuelen makkelijker begaanbaar is dan voor homo’s of lesbiennes. Het uit de kast komen is daarom voor ons ook meer een keuze dan een noodzaak. 

Misschien dat biseksualiteit daarom ook altijd een rol in de marge heeft gespeeld. Wij vormden geen beweging. Wij hadden geen clubs, ontmoetingsplaatsen en noem maar op. Lange tijd bestond biseksualiteit in feite niet, of werd het doodgezwegen. Even leek er in jaren zestig en zeventig sprake van een opleving, maar al even snel verdween het weer onder de radar van de heersende moraal. 

Des te opmerkelijker is het dat biseksualiteit de laatste jaren vooral onder jongeren een soort hype lijkt te worden. Je kunt tegenwoordig geen Netflix-serie meer kijken of er komt wel een biseksueel persoon in voor. Is het daarmee meer geaccepteerd dan vroeger? Ik denk het niet. Het is vooral vorm en weinig inhoud. 

“Het zou zelfs weleens kunnen dat de huidige aandacht voor biseksualiteit in populaire tv-series als Orange Is The New Black, Transparent en Sense8 de nagel aan de doodskist is,” schreef publiciste en onderzoeker in genderstudies Linda Duits enkele jaren geleden op de site van de Humanistische Omroep. Immers, zo stelt zij terecht vast: “In geen van deze series wordt het woord expliciet genoemd. Het gaat in plaats daarvan over ‘ex-lesbiennes’, ‘fall on a spectrum’ en ‘panseksualiteit’. Die laatste term is nieuw: een panseksueel voelt zich aangetrokken tot mensen los van hun sekse of genderidentiteit, vandaar het voorvoegsel ‘pan’. ‘Bi’ verwijst naar twee seksen, waarmee het idee ontstaat dat je mensen uitsluit. Panseksueel klinkt veel inclusiever en hipper, net als queer en genderfluïde. En zo is ‘pan’ misschien wel de doorslaggevende nagel aan de doodskist van biseksualiteit. Het maakt de biseksueel, die toch al zo in het verdomhoekje zit, ook nog eens ouderwets.”

Het maakt de biseksueel nog onzichtbaarder dan hij of zij al was en het draagt geen greintje bij aan een soort brede maatschappelijke acceptatie. Sterker nog: het bestaat gewoon niet. Tal van beroemdheden, zoals Freddie Mercury, die bi zijn of waren, werden en worden door de homobeweging nog steeds als kopstuk toegeëigend. 

De tekst gaat onder de illustratie verder.

bron: johan kleinjan

De eerste keer zou je eeuwig moeten bijblijven. Alsof het van alle keren dat je het deed het belangrijkste moment is. Het belangrijkste hoofdstuk van het boek. Het is een van die onuitroeibare mythes. De eerste keer is vooral spannend en onhandig. Veel meer dan een vage herinnering is er bij mij dan ook niet gebleven: een onscherpe afdruk op de tijdlijn van het bestaan. Een flinterdunne aardlaag in de geologie van de tijd. Wat volgde was oneindig veel interessanter, want dat was een groeiproces. Het was een groot vrijzinnig experiment waarbij ik mezelf en de ander en mijn verhouding tot de ander leerde kennen. En dat was juist mogelijk omdat de samenleving niet als een scherprechter mee tussen de lakens kroop. 

Ik herinner mij vooral de zachtheid van de aanraking, de geur van mannenzweet, de stevige lippen die zachtjes rond mijn eikel heen en weer bewogen en het langzame wegglijden in een staat van genot en gelukzaligheid. Seks met mannen en met vrouwen voelde goed en het voelt nog steeds goed. Hoe je het ook noemt, panseksueel of genderfluïde: het zal mij eerlijk gezegd worst wezen. Ik hoef niet zo nodig erkend te worden als biseksueel, ik wil erkend worden als mens. Maar dat is tegenwoordig een zeldzaam geluid. Daar zou menige minderheid die momenteel vecht voor erkenning van wat dan ook – of het nu huidskleur, gender of seksuele geaardheid is – eens bij stil moeten staan. De roep om erkenning voor je inclusiviteit is immers niet zelden ook een bevestiging van je exclusiviteit. 

Maar bovenal heeft de geschiedenis van mijn biseksualiteit me één ding geleerd: seks is leuk en hoort net zo bij het mens-zijn als eten, slapen en drinken. Seks met een vrouw is anders dan met een man, maar juist in dat verschil zit de schoonheid en de aantrekkingskracht. Kunnen we er een beetje minder moeilijk over doen? Mag het gewoon weer een beetje leuk, licht en spannend zijn? 

Zo bekeken is er maar één conclusie mogelijk: we hebben geen Bi Visibility Day nodig, maar een Sex Visibility Day. Een dag waarop we de lichtheid, het plezier en de onschuld van seksualiteit in al zijn verschijningsvormen vieren, want voor je het weet is de nieuwe consentwet een voldongen feit en is seks weer net zo’n groot taboe als het was in de kleinburgerlijke jaren vijftig.   

Oscar de Wit is het pseudoniem van een gewaardeerde vaste medewerker van de redactie. Om zijn naasten te beschermen koos hij voor het gebruik van een pseudoniem. 

Kader: Bi-zichtbaarheidsdag

De internationale Dag van de Biseksualiteit of Bi Visibility Day wordt gevierd op 23 september. Op deze dag wordt aandacht gevraagd voor biseksualiteit, de geschiedenis van biseksualiteit en de gemeenschap en cultuur van biseksuelen. De dag werd voor het eerst gevierd in 1999 tijdens een evenement van de International Lesbian and Gay Association in de Verenigde Staten. 

Het is een reactie op de vooroordelen rondom biseksualiteit en de marginalisering van biseksuelen bij zowel heteroseksuelen als de gemeenschap van lhbti’ers. De dag in september is gekozen omdat de geboortedag van de bekende biseksueel Freddie Mercury in deze maand valt. In Nederland worden op of rond deze dag evenementen georganiseerd met debatten, filmavonden en informele bijeenkomsten.

Kader: Homofobie in Europa

Over de hele wereld zijn lhbti’ers het slachtoffer van schendingen van mensenrechten. De recente discriminerende maatregelen van Polen en Hongarije zorgden onlangs voor veel commotie en protesten. In heel Europa gingen burgers de straat op om te protesteren.

In Amsterdam kwamen ruim vijfhonderd mensen bij het Homomonument bijeen om te protesteren tegen de Hongaarse anti-lhbti-wet. Ze eisten dat de Europese Commissie maatregelen neemt om de nieuwe wet ongedaan te maken – waarmee de Hongaarse regering op kinderen gerichte lesprogramma’s of films verbiedt met informatie over genderidentiteit, geslachtsverandering of promotie/vertoning van homoseksualiteit. De Europese Commissie dreigt nu Hongarije en Polen voor het Europees Hof van Justitie te dagen.