Maandag 22 februari 2021, 10:00 uur

Ik zit oude dagboeken door te nemen. Vooral over politiek. In de aanloop naar de verkiezingen van 2006 schreef ik:

Donderdag 12 oktober 2006, 22:00 uur

Ik geloof dat ik rinks ben, of lechts. Vorige week deed ik de Stemwijzer. Uitslag: 44% GroenLinks, 44% VVD. Ik vertrouwde het niet. Die avond maakte ik hem weer. VVD ging naar 50. De volgende ochtend maakte ik hem nog eens. Toen ging GroenLinks omhoog. De dagen daarop deed ik hem ’s ochtends om een uur of tien en ’s avonds om een uur of tien. Het patroon bleef zo. 

Kortom: mijn ochtend-ik is linkser dan mijn avond-ik. 

Zoals Clemenceau zei: als je op je twintigste geen communist bent heb je geen hart, als je het op je veertigste nog bent, heb je geen hoofd. Is de dag een miniatuur van het leven? ‘s Ochtends overheersen hoop en verwachting, ’s avonds hebben die plaatsgemaakt voor realisme en berusting?

Een tijdje geleden stond in HP/De Tijd een stuk van Ad Fransen, waarin hij linkse verkiezingsprogramma’s van nu vergelijkt met rechtse van een paar jaar geleden. Links neemt telkens standpunten over die ze nog niet zo lang geleden als abject van de hand wezen. Wakker Nederland is al rechts bij het krieken van de dag, links wordt het pas in de loop van de avond. Links is een soort Rentokill, dat rechtse ideeën ontsmet en geschikt maakt voor bewoning. Dus ‘rechts’ zijn mensen die pijnlijke waarheden direct onder ogen zien en ‘links’ zijn mensen die dat na een periode van theatraal verzet alsnog doen. (Ezelsbruggetje: rechts staat voor rrright away, links staat voor lllater alsnog.) Wil je nieuwe inzichten direct in de praktijk gebracht zien, of pas na tien jaar preuts getreuzel, dat is in feite de keuze. Tussen een partij die misschien over één nacht ijs gaat en een partij die z’n schaatsen pas onder heeft als het alweer dooit.’ 

Maandag 22 februari 2021, 12:00 uur

Tja. Aan dat patroon is sindsdien weinig veranderd. Zou dat de reden zijn dat rechts zo groot is geworden, en links zo klein? Omdat zij al decennia lang vooral reageren op wat rechts zegt? Geen eigen visie projecteren, alleen de ideeën van rechts steriliseren en verteerbaar maken, zo goed en zo kwaad als het gaat?

Grappig trouwens, zonder het te beseffen beschreef ik een leerstuk waar ik pas later over zou lezen: het Overton Window. Ons politieke voorstellingsvermogen wordt begrensd door wat politici ons voorhouden aan mogelijkheden. Met de verkondiging van extreme denkbeelden kun je dat raam als het ware oprekken. Het ondenkbare standpunt van vandaag is het beleid van overmorgen. Extreme ideeën, desnoods gebaseerd op fictie, daar is rechts gewoon veel beter in dan links. Een niet aflatend bombardement aan extreme teksten, louter bedoeld om iets minder extreme ideeën gematigd en aanvaardbaar te doen lijken. Slim hoor. De verbeelding is alsnog aan de macht gekomen, maar door rechts. Links doet niet meer aan verbeelding, links denkt dat het om de feiten gaat. But reason is the slave of the passions. Is and ought only to be – zoals Hume het precies formuleerde. 

Wilders is verworden tot een soort nar, zoals hij truth to power spreekt is vermakelijk, maar is er iemand die de PVV nog als een regeringspartner ziet?

Maandag 22 februari 2021, 16:00 uur

Je hoort nu voortdurend mensen zeggen dat het neoliberale tijdperk ten einde is, dat we afscheid gaan nemen van het marktdenken en het individualisme, dat er weer genivelleerd moet worden, een herwaardering van het publieke denken, enzovoorts. Een nieuwe tijdgeest. De wal keert het schip, het Overton-venster schuift terug naar links. Linkse partijen profiteren er niet van, de kiezer hoeft geen deur verderop te gaan, alle partijen bewegen naar links. Ook Rutte praat nu over gratis kinderopvang en minder marktwerking in de zorg. De VVD kan best een beetje naar het midden, op rechts hebben ze weinig te vrezen. Daar zou een ‘gat’zitten, een zwart gat, als je ziet hoeveel politieve avonturiers erin verdwijnen. Wilders is verworden tot een soort nar, zoals hij truth to power spreekt is vermakelijk, maar is er iemand die de PVV nog als een regeringspartner ziet? Forum voor Democratie gaat ook snel die kant op, met een wannabe Trump als leider die een ‘civiel leger’ aanvoert en naar de maan wil. Daarstraks twitterde hij nog dat de Neurenberg-processen illegitiem waren en hij een tegenstander is van ‘strafrecht achteraf’. Weg met strafrecht achteraf – geniaal idee.

Enfin, die jongen is de weg kwijt. Maar dat zijn er meer in Nederland op dit moment. Op kerkhoven worden bloemen op graven van jongoverledenen gelegd, met teksten dat ze slachtoffer waren van ‘satanische pedoterreur’. Het werk van complotwappies – met stemrecht. 

Om in een dergelijk klimaat van een links reveil te dromen, is misschien niet erg realistisch. Er is één troost: rechts heeft in de peilingen aanzienlijk meer kamerzetels dan links, maar dat is bruto: trek de gekkies en de narren ervan af en het valt mee.

Maandag 22 februari 2021, 22:00 uur

“Maar goed”, zei Francien daarnet, “jij riep ‘geen woorden maar daden’, dus het moet Pieter Omtzigt of Renske Leijten worden. Als voorbeeld voor die andere 148: zó moet het. Maar wie dan van de twee?”

“Nou, wat denk jij?”

“Ik vind Omtzigt een prima kerel, maar die Hoekstra… huu.”

“Huu?”

Ze keek alsof ze iets in haar mond had dat ze niet vertrouwde.

“Remonstrants, Leiden, Shell, McKinsey, CDA, Financiën. Mijn god, wat een cv.”

“Hoe noemt jouw moeder dat ook alweer – refokak.”

“Ja, dat is het. Hij zegt het zelf ook: ik ben een bestuurder, geen politicus. Ga lekker besturen, denk ik dan, en laat de politiek over aan mensen met idealen. Als Omtzigt nummer één was, ja, dat zou wat anders zijn. En jij?”

Ik las dat Hoekstra de CDA-slogan Zorg voor elkaar heeft laten veranderen in Nu Doorpakken.

“Zorg voor elkaar is niks, maar Nu doorpakken is helemáál niks! Dóórpakken? Die vent heeft vier jaar met z’n armen over elkaar gezeten bij dat afgrijselijke toeslagendrama, geen poot uitgestoken, strak de andere kant op gekeken, en nu gaat hij doorpakken? De arrogantie ook. Het aanpakken sla ik over, ik ga meteen voor het doorpakken. Ik geloof er niks van.”

Francien knikte. “Renske it is then?”

“Yep. Renske it is. Een linkse doener.”

En dat om tien uur ‘s avonds.