Wie rechts zegt, denkt al snel aan blanke boomers. Staat rechts gelijk aan blank? De opkomst van zwart rechts in Amerika toont van niet. Een van de opvallendste vertegenwoordigers daarvan is de 31-jarige Candace Owens. (Foto bovenaan dit artikel.) Haar pleidooi voor een ‘Blexit’ – de uitstroom van zwarten uit de Democratische partij – vindt navolging. Kleurrijk rechts in Nederland roert zich ook. Vooral op sociale media. Waait de Blexit-beweging net als Black Lives Matter (BLM) over naar Nederland? Of is het taboe om met een moeilijke achternaam rechts te zijn? Publicist Aylin Bilic, onderzoeker Shashi Roopram en online opiniemaker Samira Tarrass vertolken het diverse, gekleurd-rechtse geluid. Makkelijk is dat niet. Wel nodig, vinden ze.

Gekleurd rechts in Nederland is divers. Waar de Marokkaans-Rotterdamse Tarrass ageert tegen linkse betutteling, staat de Turks-Nederlandse publicist Bilic voor het liberale gedachtengoed. De hindoestaans-Hollandse Roopram noemt zich conservatief-rechts. Wat ze met elkaar gemeen hebben is dat ze hun politieke voorkeur niet door hun afkomst laten bepalen. 

“Laten we niet alles uit Amerika importeren,” zegt Bilic over BLM. Met Candace Owens heeft ze ook niet zo veel. “Ik ben geen Trumpaanhanger. Ik vind het goed dat hij geen oorlogen is gestart en soms wordt hij te hard aangepakt, maar hij is wel erg tactloos. Aan de andere kant: zo’n Joe Biden die zegt: ‘You ain’t black’ als je voor Trump kiest, vind ik verschrikkelijk. Dit soort groepsdenken zorgt voor een tweedeling in de maatschappij. Hij heeft daar wel zijn excuses voor aangeboden.”

Buiten sociale media is gekleurd rechts in Nederland nauwelijks zichtbaar. Dat kan anders, zegt Bilic. “Het is al beter dan in de jaren negentig, toen alleen vertegenwoordigers van migrantenorganisaties aan het woord kwamen. Maar ik ben het ook vaak eens met opiniemakers als Nausicaa Marbe, Elma Drayer, Fidan Ekiz en Paul Jansen. Het gaat niet alleen om afkomst of politieke kleur, maar om meer diversiteit aan meningen.” Ze is blij dat ze nu voor de NRC schrijft. “Daar miste ik het rechts-liberale geluid.” 

Ooit had links een rebels randje. Tijdens de protesten tegen de Vietnamoorlog bijvoorbeeld. In de negentiende eeuw stond links voor antiautoritair, tegen de gevestigde orde. Die tijden zijn voorbij. Op een verjaardagsfeestje met academici, artsen of journalisten kun je beter zeggen dat je begrip hebt voor BLM-beelden-stormers dan dat Baudet een punt heeft. 

Rechtse kernwaarden zijn een kleine overheid en individuele vrijheid. De scheidslijn tussen links en rechts vervaagt ook. Is Geert Wilders’ pleidooi voor betere verpleeghuiszorg links of rechts? Wat te denken van GroenLinks dat voor biomassa is? Het rechtse veld omvat net als links een scala aan stromingen. Van het rechtsreligieuze geluid van de SGP tot de vrijzinnige principes van libertariërs. 

De beeldvorming heeft daaraan geen boodschap. Rechts is op zijn best een blanke bal of boomer. Op z’n slechtst staat het gelijk aan racisme. Als er één onderwerp hoog op de linkse agenda staat, is dat antiracisme. Is het voor blanken niet salonfähig om rechts te zijn, als rechtse allochtoon ben je daarom ook nog een verrader. 

De tekst gaat onder de foto verder.

Daar zit de pijn, zegt Samira Tarrass. “Links heeft het over diversiteit, maar dat is voor de bühne. Kijk naar een partij als D66. Hoeveel gekleurde mensen telt de fractie? Hetzelfde geldt voor progressieve media. Het is blank wat de klok slaat. Ik hoop trouwens wel dat je blank opschrijft en niet wit. Dat vind ik denigrerend. Mijn dochter is niet half-wit.”

Op het terras nabij Rotterdam waar het gesprek plaatsvindt, steekt Tarrass na lange tijd weer een sigaret op. “Waar Rob Jetten woont, ziet hij nooit een gekleurd persoon en dan zegt hij tegen mij dat ik gediscrimineerd word. Mijn vader leerde mij dat je hier alles kunt bereiken als je ervoor werkt. Maar voor mensen als Jetten blijf ik altijd een zielige Marokkaan.” 

Slachtofferdenken helpt niet tegen racisme, zegt ze. Zelfredzaamheid wel. Op Twitter en online opiniemagazine Opiniez verzet ze zich tegen betuttelracisme. Tegen de ‘Kijk mij eens die arme allochtonen in het zonnetje zetten!’ Divibokaal bijvoorbeeld. (Een wisselbeker van de NOS die tot mei dit jaar intern werd uitgereikt als beloning voor de inzet van experts met een ‘diverse’ achtergrond – red.)

Vroeger was ze zelf links. Dat veranderde tijdens haar betrokkenheid als zzp’er bij een gemeentelijk diversiteitsproject om ontspoorde Marokkaanse jongeren op het rechte pad te krijgen. “Het was vanaf het begin duidelijk dat het niet om oplossingen ging. Voorstellen uit de gemeenschap zelf werden weggehoond. Pappen en nathouden, daar gaat het al jaren om. Anders droogt de subsidiestroom op.”

Links heeft belang bij het in stand houden van achterstanden, denkt Tarrass, die fan is van Candace Owens. “Het wordt tijd dat de Marokkaanse gemeenschap beseft dat ze gebruikt wordt als brandstof voor een goed geoliede subsidiemachine,” schreef ze. “Links is alleen geïnteresseerd in je als je zielig bent. Dan krijg je een aai over je bol. Dat hoor ik ook van andere geslaagde allochtonen. Ondertussen doen ze alsof ze minderheden voortrekken. Zo zet je mensen tegen elkaar op.” 

Bij rechts voelt ze zich meer thuis. “Daar ben ik geen hokje, maar een mens.” Minder EU en geen biomassa zijn andere redenen om naar rechts te neigen. Fortuyn had haar sympathie, nu is ze politiek dakloos. “Zo’n Marokkanentweet van Baudet polariseert. Ik ben ook niet tegen moskeeën, zoals de PVV. Ik heb zelf een hoofddoekfase gehad. Ik ben blij dat ik dat kon onderzoeken. Vrijheid van religie is voor mij net zo belangrijk als de scheiding tussen kerk en staat. Ik ben vooral realistisch. Als allochtoon sta je 1-0 achter. Je moet je bewijzen, maar dat moeten Afrikanen in Marokko ook. Benoem problemen, pak extremisten keihard aan, maar scheer niet iedereen over één kam.” 

Het was minder eenzaam toen ze nog links was. Nu ze zich uitspreekt tegen identiteitspolitiek of racisme tegen blanken wordt ze regelmatig verketterd. “Ik zou een verrader zijn en een allochtonennazi. Over de inhoud gaat het daarbij nooit, alleen over mijn afkomst.”

Tarrass’ aanklacht staat niet op zichzelf. Op sociale media regent het gekleurde berichten tegen links. Een veelgehoorde klacht: migranten met een afwijkende mening krijgen geen podium. “Bijna elke avond zitten er D66’ers bij talkshows te vertellen hoe racistisch Nederland is. De donkere gasten die uitgenodigd worden, zijn altijd mensen met dezelfde politiek correcte mening. Zo stereotyperen en polariseren is bijna kwaadaardig. Een realistisch gekleurd-rechts geluid is daarom hard nodig. Dat verbindt.”

Nederland loopt vijftig jaar achter op de geschiedenis, zou de Duitse schrijver Heinrich Heine hebben gezegd. In werkelijkheid zei staatsman Otto von Bismarck dit over Mecklenburg. Hij zei in de negentiende eeuw: “Als de wereld vergaat, verhuis ik naar Mecklenburg, want daar gebeurt alles vijftig jaar later.” In dezelfde tijd werd dit ook gefluisterd over Nederland, dat eveneens achterliep met industrialiseren. 

“Nederland loopt overal mee achter, kijk naar de afschaffing van de slavernij,” zegt antropoloog en onderzoeker Shashi Roopram op een terras in zijn thuisstad Den Haag. Naast zijn werk als docent ondernemerschap bij de Haagse Hogeschool startte hij in 2017 met een vriend Up! Network NL, dat nieuws biedt vanuit gekleurd-rechts perspectief. Het 26.000 abonnees tellende YouTubekanaal groeit nog steeds. Het duurt hier langer, maar Roopram is ervan overtuigd dat er een Nederlandse Blexitbeweging komt. “Anders begin ik er zelf een.”

De Amerikaanse aanvoerder daarvan is sociale media-ster en conservatief Candace Owens. Hier kreeg ze bekendheid toen ze in een video kritiek leverde op George Floyd en BLM. Ze hekelt slachtofferschap en hamert op eigen verantwoordelijkheid. Owens vergelijkt de Democratische partij met een plantage waar zwarten afhankelijk worden gehouden van de overheid om als stemvee te dienen. Binnenkort verschijnt haar eerste boek: Blackout – How Black America Can Make Its Second Escape from the Democrat Plantation.

Waar Rob Jetten woont, ziet hij nooit een gekleurd persoon en dan zegt hij tegen mij dat ik gediscrimineerd word

Samira Tarrass, online opiniemaker

Haar niet onomstreden missie vindt gehoor. Waar voorheen tien procent van de zwarten Republikein zou zijn, tonen recente peilingen dat 29 procent van de Afro-Amerikanen tussen de 30 en 44 sympathie heeft voor Trump. Van acteur Terrence K. Williams tot academicus Thomas Sowell; black conservatives zijn niet langer onzichtbaar. Ook onder Hispanics verliezen de Democraten aan populariteit. 

Was Ayaan Hirsi Ali onze Owens? “Ayaan was een held. Je ziet dat zij in Amerika beter gedijt omdat er daar een traditie is van een brede conservatieve beweging,” zegt Roopram die in 2012 onderzoek deed naar hindoestaanse PVV-stemmers. Via een samenwerking tussen de Haagse Hogeschool en de Universiteit voor Humanistiek doet hij nu promotieonderzoek naar rechtse stemmers met een migratieachtergrond. Een partij als de PVV kan rekenen op zo’n twintig procent van de stemmen, blijkt uit de voorlopige resultaten. 

“Het lijkt alsof ik een nichemarkt aanboor, maar als ik links was gebleven was dat beter geweest voor mijn carrière.” Binnen de PvdA waar hij van 2010 tot 2012 als bestuurslid actief was, zag hij het verschil tussen ‘de mond vol hebben van multiculturaliteit’ en de praktijk. “Ik werd tegengewerkt. Dat gebeurt ook bij andere migranten. Bij de PVV weet je waar je aan toe bent. Ik heb dat liever dan iemand die doet alsof hij mij aardig vindt, maar me achter mijn rug naait.”

Roopram noemt zich conservatief rechts. “Vrijheid van meningsuiting is belangrijk voor mij. Net als
familiewaarden en een kleine overheid. Een grote overheid is niet effectief, dat bleek weer eens tijdens de corona-aanpak.” 

Hij komt uit een politieke familie. “Mijn zus is PvdA-wethouder in Barendrecht, mijn andere zus raadslid voor Groep de Mos. We houden van elkaar en steunen elkaar.” Steun is nodig, want om met een kleurtje rechts te zijn moet je sterk in je schoenen staan. “Collega-docenten spreken mij erop aan. Jij zou beter moeten weten, zeggen ze dan.” Behalve uit de eigen

gemeenschap komen de aanvallen uit de blank-linkse hoek. “Als docent coach ik dagelijks jonge zwarte studenten, maar ik ben toch een bounty of extreemrechts.” Niet verwonderlijk dat weinig allochtonen openlijk rechts zijn. “Zelfs een beschaafde liberaal als Afshin Ellian wordt bedreigd.”

Het tij keert ook. “Hoe radicaler de BLM-beweging wordt, hoe groter de behoefte aan ons tegengeluid.” Dat geluid verbindt, zegt ook hij. “De dag nadat wij bij Jensen waren geweest met Up!, kwam een blanke vrouw huilend vertellen hoe blij ze was dat niet alle allochtonen hetzelfde denken.” Van migranten hoort hij steeds vaker dat ze zich door Up! gehoord voelen.

“Racisme bestaat. Van links tot rechts. Zelf ben ik in de jaren negentig van mijn fiets getrapt door neonazi’s. Ze deden dat omdat Clarence Seedorf een penalty had gemist. Puur om mijn huidskleur. Maar als je de linkse slachtoffermentaliteit omarmt kom je nooit vooruit. Leren omgaan met tegenslagen. Dat is het leven. Veel migranten zijn van huis uit juist rechts. Familie is belangrijker dan de LGBT-zaak van Sylvana Simons. Mensen met een Midden-Oosterse achtergrond zijn vaak ondernemend, die hebben niks met de marxistische agenda van de BLM-beweging. Het grootste probleem van Surinamers is niet racisme, maar tienerzwangerschappen en instabiele familiestructuren. Net als blanken hebben migranten last van ongecontroleerde immigratie of de extreme islam. Of van misstanden in de zorg, niet alles gaat over afkomst.” In institutioneel racisme gelooft hij niet: “In het bestuur van onderwijs, media en politiek zitten linkse mensen. Als daar racisme is, ligt het aan links.”

De tekst gaat onder de foto verder.

Dan worden we onderbroken door twee Amerikaanse studentes. Ze klagen dat de universiteit niets doet tegen racisme. Sommige docenten hebben ongestraft ‘neger’ gezegd. In een historische context, maar dat maakt niet uit. Mag je meezingen met Niggas in Paris van Kanye West? Nee, zegt de Koerdisch-Amerikaanse van de twee. Dat soort taal maakt dat Shashi in elkaar is geslagen. De gemoederen lopen op. Uiteindelijk volgt er toch een gesprek. De blanke studente noemt zich marxist. Ze heeft net een debat gezien tussen black liberals en black conservatives. De laatste groep ‘weet niet beter’. “Educate yourself.” 

“Misschien is het jeugdige felheid, maar zie je hoe intolerant links is?” zegt Roopram na afloop. “Als we twee autochtonen waren geweest, was het gesprek helemaal uit de hand gelopen. Dit toont dat een verbindende, gekleurde beweging echt nodig is.” 

Meer nog dan Roopram en Tarrass wil Aylin Bilic de discussie ‘uit de flanken naar het midden halen’. Thema’s als eenzaamheid, eigen verantwoordelijkheid en een discrepantie tussen diversiteitspolitiek en praktijk zijn ook herkenbaar. “Hoewel, eenzaam? Ik zoek mijn eigen mensen uit bij wie ik me thuis voel. Of dat nu blanken of zwarten zijn.” Zorgen maakt ze zich wel. “In de jaren tachtig kon ik gaan en staan waar ik wilde. Ik vraag me af of mijn dochter van zeven dat straks ook kan. Zelf ben ik laatst door buitenlandse jongeren voor hoer uitgemaakt.” 

In 2015 kon ze haar mond niet meer houden, vertelt Bilic op een Amsterdams terras. “Ik zag hoe de publieke ruimte steeds religieuzer werd. En hoe links dat toeliet.” Ze verruilde D66 voor een VVD-lidmaatschap. In De Telegraaf schreef ze een kritisch stuk over de integratie-aanpak. Nu vertolkt ze het rechts-liberale geluid bij NRC. Als columnist bij die krant nam ze het op voor de witte, oudere man, de enige die nog gediscrimineerd mag worden. 

Ze werkt daarnaast in diverse functies op het snijvlak van bedrijfsleven, overheid en relatiemanagement. “Bij het bedrijfsleven voel ik me niet gekleurd; daar word je afgerekend op wat je kunt en niet op waar je vandaan komt. Die mindset zou voor heel de maatschappij moeten gelden.” 

In het bestuur van onderwijs, media en politiek zitten linkse mensen. Als daar racisme is, ligt het aan links

Shashi Roopram, onderzoeker en mede-oprichter Up! Network NL

De in Rotterdam geboren Bilic komt uit een seculier nest. “Mijn vader hekelde religieuze identiteitspolitiek. Religieuze symbolen of religieus onderwijs waren thuis uit den boze.” Het bewaken van neutraliteit in de publieke ruimte is bij rechts in betere handen, denkt ze. “Net als vrijheid en verantwoordelijkheid.” Die vrijheid staat onder druk: “In Amerika werd de hoofd-redacteur van een krant ontslagen omdat hij de kop ‘Buildings Matter, Too’ boven een artikel over architectuur zette. Johan Derksen vond ik altijd een bromsnor, maar ik kon wel glimlachen om zijn grap. Toen werd er een boycot uitgeroepen. Om een grap! Dat is een klap in het gezicht van iedereen die voor het vrije woord is. Daar wil ik bijna de straat voor op gaan.” 

Ook Bilic krijgt verwijten. “Ik zou een landverrader zijn. Alles wat rechts van D66 ligt, heet sowieso al snel domrechts. Dan ben je automatisch tegen sociale zekerheid of buitenlanders. Dat vind ik kwalijke framing.” 

Een van haar best gelezen columns bespreekt de discrepantie tussen identiteitsdenken en antiracisme. “Ik dacht altijd dat je een racist bent als je onderscheid maakt tussen zwart en wit, maar nu zijn het de ‘antiracisten’ die dat onderscheid tot in het absurde doorvoeren,” schreef ze. Ze kreeg van alle kanten bijval, ook van een aantal PvdA’ers.

Het raakt de kern. Is het niet ‘racistisch’ om te verwachten dat ‘gekleurde Nederlanders’ allemaal dezelfde politieke mening hebben? Ja, zeggen ze. Om een nieuw hokje erbij gaat het niet. Wel om verbinding en vrijheid. Roopram: “Als je zegt dat ik links moet zijn om mijn afkomst, dan ontken je mijn vrije wil. Dat is het ergste wat je kunt doen.”