De avond van 22 juni in Amsterdam-West is een onrustige avond. Een rode Opel met afgeplakte zijramen scheurt in een dollemansrit van Den Haag via Leiden naar Amsterdam. Op de achterbank zit een bebaarde jongeman die het achteropkomend verkeer angstvallig in de gaten houdt. Voorin twee in boerka gehulde vrouwen. De chauffeuse is de bekeerde moslima Martine van den O.; naast haar zit haar goede vriendin Soumaya S. Zij is de vrouw van Nouredine el F., de zenuwachtige man op de achterbank. De jonge Marokkaan, die een tijdje op kamers woonde met Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh, wordt sinds de afslachting van de cineast op 2 november 2004 scherp in de gaten gehouden door de AIVD.

In Amsterdam-West staat de Opel even stil; Soumaya en Nouredine stappen uit en nemen tramlijn 17 naar metrostation Lelylaan. Daar worden ze om een uur of tien aangehouden door de Bijzondere Bijstandseenheid, Soumaya schreeuwt: “Allahu Akbar’ (Allah is groot). Uit de crèmekleurige tas die haar man met een schuine band over zijn borst draagt, komen een geladen machinepistool (Agram 2000), een demper, een patroonhouder en veertig extra patronen. Het paar wordt afgevoerd. Martine wordt even later in haar auto aangehouden door een arrestatieteam en zij belandt in voorlopige hechtenis.

Op 4 oktober stond Soumaya S. in Rotterdam, de stad waar alle Hofstad-verdachten voor de rechter verschijnen, terecht voor wapenbezit. Hoewel, ‘stond’ — de gedreven moslima bleef zitten toen de rechter binnenkwam. Als waar gelovige erkent zij de Nederlandse rechtbank niet.

Officier van Justitie Plooy eiste een jaar gevangenisstraf. Hij achtte het aannemelijk dat Soumaya weet had van het machinepistool. Nouredine zou het enige weken voor hun arrestatie, waarin zijn vrouw niet van zijn zijde week, voortdurend bij zich hebben gedragen.

De aanvankelijke aanklachten ‘lid van een terroristische organisatie’ en dat zij met het wapen een ‘terroristisch oogmerk’ zou hebben gehad, kwamen te vervallen. Dat had Soumaya misschien wel aan haar zusje Hanan te danken. Die vertelde haar tijdens een door de AIVD afgetapt telefoongesprek dat Ayaan Hirsi Ali en Jozias van Aartsen de apotheek bezochten waar Hanan werkt. In het uitgeschreven tapverslag is te lezen dat Soumaya om de adressen van de VVD’ers bedelde, een ogenschijnlijk duidelijke aanwijzing voor haar kwade bedoelingen. Maar Hanan heeft gelogen; Hirsi Ali en Van Aartsen hebben geen stap in de apotheek gezet, zei Soumaya’s advocaat Yasar Ôzdemir. Het OM beschouwde de leugens blijkbaar niet als gedegen bewijsmateriaal. Soumaya’s vermeende plannen om met het machinepistool een paar VVD’ers heel erg bang te maken, bleven dan ook buiten de rechtszaal.

Op 18 oktober, de dag van de uitspraak, was de rechter genadig. Hij veroordeelde haar tot negen maanden celstraf, waarvan drie voorwaardelijk. Als ze geen rottigheid uithaalt in het Huis van Bewaring in Zwolle, zal ze na aftrek van haar voorarrest op 22 december alweer op straat staan. Lachend en zwaaiend, als een onoverwinnelijke heldin, verliet Soumaya de rechtzaal.

Ze zal te laat vrijkomen om het proces van haar man Nouredine el F. bij te wonen. Vanaf volgende week maandag staat hij met dertien andere vermeende Hofstadgroep-leden in Rotterdam terecht wegens lidmaatschap van een terroristische organisatie, Onder hen zijn Jason W., ook verdacht van het gooien van een granaat in het Haagse Laakkwartier, zijn broer Jermaine W. en Mohamed Fahmi B., bevriend met Van Goghs moordenaar Mohammed B, die eveneens terechtstaat.

Officier van Justitie Plooy noemde Nouredine, met wie Soumaya op islamitische wijze getrouwd is, tijdens Soumaya’s proces ‘gewiekst’. Nouredine had haar ingepalmd en werd binnen de Hofstadgroep geïntroduceerd, volgens Plooy. Aangenomen dat de extraverte toekomstige doktersassistente geen contacten onderhield met leden van de ‘vriendengroep’ voordat Nouredine in haar leven kwam. Voor haar arrestatie was Soumaya niet bekend bij de AIVD, net zomin als haar vriendin Martine. Wel trok ze als fanatiek moslima, gehuld in een bijna alles bedekkende boerka, langs moskeeën om te spreken over het geloof. Maar van terrorisme had ze – toen – nog geen kaas gegeten.

Brandschoon was haar blazoen niet. De reden dat Soumaya Yasar Ôzdemir als raadsman in de arm neemt, was dat zij hem al kende van een andere aanvaring met justitie. De van oorsprong Turkse raadsman stond haar bij toen Soumaya in 2003 overhoop lag met de gemeente Den Haag. De inzet was haar frauduleuze gedrag. Soumaya ontving in die tijd studiefinanciering en vroeg ook een uitkering aan. Ôzdemir zegt nu dat die zaak met een sisser afliep. De Haagse rechtbank wil dit vanwege ‘privacygevoeligheid’ bevestigen noch ontkennen.

Maken dit soort ‘juridische incidentjes’ en de voorgenomen metrorit met het machinepistool van Soumaya een crimineel of zelfs een terrorist? Of is ze niet meer dan een ongezeglijke thrillseeker? De eigenzinnige fanatica trouwde tegen de zin van haar ouders in 2003 met de moslim Abdelhakim A., die haar al snel weer retour bezorgde omdat ze zo’n grote mond had. Afgelopen voorjaar liep de hardleerse bruid weg met Nouredine el F.

Hij werd toen al lang door de AIVD gevolgd, en hij wist dat. Zij ook, mogen we aannemen. Wie met zo’n type een relatie begint, kan weten dat het geen huisje, boompje, beestje wordt. Misschien ging het haar wel meer om het avontuur dan om de liefde. Nouredine, die geen verblijfsvergunning heeft, zal waarschijnlijk worden uitgezet als hij zijn straf heeft uitgezeten. Soumaya beschouwt de relatie daarom nu al als beëindigd, laat haar raadsman weten. Want wat moet zij nou in Marokko?

Opportunisme, een voorliefde voor pistolen en een diepgewortelde haat tegen Hirsi Ali — met Soumaya moet je geen ruzie krijgen. Maar één ding moet je haar nageven: de Haagse moslima geeft zich niet snel gewonnen. Zelfs nu ze is veroordeeld en vastzit in het huis van bewaring in Zwolle zweert het ‘terroristenliefie’ het machinepistool nooit eerder te hebben gezien, zegt haar advocaat. Jermaine W., die eind oktober voor de tweede keer werd opgepakt wegens banden met de Hofstadgroep maar nu weer op vrije voeten is, zet daar vraagtekens bij. “Ik wil geen moslims afvallen,” zegt hij met klem. Maar hij acht het ‘onaannemelijk’ dat Soumaya niet van de Agram 2000 wist. Zeker als Nouredine het wapen in de periode voor hun arrestatie steeds bij zich droeg.

Een naar internet uitgelekt tapverslag van gesprekken tussen Soumaya en haar oudere broer Games, vlak voor haar arrestatie, bevestigt dat vermoeden. Broer en zus liggen elkaar niet zo, licht Soumaya’s advocaat toe. Games, die meer interesse heeft in aardse zaken, mocht zijn kleine zusje graag sarren met haar fanatisme. “Ik heb een boek over de islam gekregen. Dat heb ik op de wc gelezen,” stookte hij blasfemisch. Soumaya hapte. Geïrriteerd verweet ze haar broer dat hij helemaal verkeerd bezig was. Maar hij had de smaak te pakken. Als ze wilde dat hij haar een beetje serieus zou nemen, moest ze in elk geval met wapens op de proppen komen, treiterde hij. En weer had hij beet. “Kijk maar uit, ik loop met een Agram 2000 rond,” beet zijn zus hem toe. Et voilà: op station Lelylaan kwam er een Agram 2000 uit Nouredines tas. Onomstotelijk bewijs, zo lijkt.

Maar Soumaya liet zich niet snel van haar sokken praten. Ze had alleen een plaatje van het pistool gezien, op internet, toen ze met Nouredine in een Amsterdams internetcafé was, beweerde ze. Dat beeld was blijven hangen. Ook opvallend: Nouredine had drie weken voor hun arrestatie zijn oude tas ineens ingewisseld voor een nieuwe, kleinere, die hij overal met zich meesleepte. Een ander had wellicht eens geïnformeerd: “Nieuwe tas?” Of: “Erg aan gehecht zeker, dat je hem overal mee naartoe sleept.” Zo niet de praatgrage Soumaya. Sterker, haar man had haar wel even op de hoogte kunnen stellen dat er een machinepistool in zat, zei ze.

Daarom is ze pissig op Nouredine. Ze eist een verklaring van haar man. Maar het is nu moeilijk om hem zijn huid vol te schelden want het stel heeft een belverbod. Dat is frustrerend, ook al omdat er nog een akkefietje is: Malika. Zij was de eerste vrouw met wie Nouredine ook op islamitische wijze in het huwelijk trad; de Marokkaanse Malika was toen nog een puber. Een week later, toen Soumaya in beeld kwam, ging Malika terug naar haar ouders.

Twee maanden nadat Nouredine is opgepakt, sloeg zij terug. Malika vertelde justitie over de snelle radicalisering binnen de groep. Zij bevestigde dat Nouredine Ayaan Hirsi Ali en Theo van Gogh dood wenste. Soumaya, die zelf dan ook haar eerste huwelijk achter de rug heeft, hoorde pas van Malika’s bestaan toen ze al vastzat. Ze was not amused.

Nouredine ligt goed bij de vrouwen. Ook Martine van den O., de chauffeuse op 22 juni, en Amal A., de vrouw van Nouredines ‘broeder’ Zine L.A., zouden verliefd op hem zijn. Van zijn uiterlijk moet hij het niet hebben; hij is klein en zijn oren flappen een beetje, volgens een kennis. Het zullen eerder de strijdlust en avontuurlijke achtergrond zijn waar de vrouwen voor vallen. 

Nouredine, die volgens de AIVD in 2002 al over een bomaanslag repte, werd in een dorp in het Marokkaanse Rifgebergte geboren en kwam via Spanje en Portugal — waar hij werd uitgezet — naar Nederland. In plaats van een verblijfsvergunning beschikt hij over een diepgewortelde zendingsdrang. Nouredine, aanhanger van de Takfir, is van mening dat andersdenkende moslims gedood mogen worden.

Soumaya was niet op slag verliefd op Nouredine. Maar toen hij haar belde om over de islam te praten, maakten ze een afspraak — voor een gesprek over het geloof is Soumaya altijd te porren. Ze viel uiteindelijk voor zijn kennis van de islam, weet haar advocaat. Wat opvallend is, want Nouredines parate kennis laat te wensen over. De koranlessen die hij gaf in de huiskamer van hun vriendin Martine, las hij voor van de laptop op zijn schoot.

In april 2005 sloten ze een nikah, het islamitische huwelijk dat in Nederland niet wordt erkend. Omdat Nouredine sinds de moord op Theo van Gogh door justitie in de gaten werd gehouden, zwierf hij met zijn jonge bruid van het ene adres naar het andere. Ze logeerden ook een paar keer bij Martine.

Al is het haar strijdbare man die Soumaya bij de Hofstadgroep betrekt, haar fanatisme voor het geloof hoeft hij niet aan te wakkeren. “Ze was altijd al fanatiek,” zegt haar advocaat.

De gedrevenheid heeft ze ook niet van haar ouders, drie zussen (onder wie Hanan en Karima), broer Games, en jongere broertje. ‘Onze extremist’, noemt haar familie haar pesterig. Soumaya is het buitenbeentje; het gezin van Marokkaanse afkomst is gematigd moslim. Er wordt zelfs fikse strijd geleverd over het dragen van een alles bedekkende boerka. En vader en moeder S. lopen niet weg met hun radicaal gelovige schoonzoons,

Wie Soumaya waarschijnlijk wel in haar fanatisme heeft gesterkt, is haar goede vriendin Martine. Zij leerden elkaar kennen in de Haagse moskeekringen en organiseerden koranbijeenkomsten in de huiskamer van de bekeerde Martine. Onder anderen Nouredine trad er op als leermeester.

‘Mysterieuze Martine’, officieel nog steeds verdachte, roept nogal wat vragen op. Leden van de Hofstadgroep zagen in haar een mol van de AIVD. Emerson Vermaat suggereert in zijn boek De Hofstadgroep dat zij mogelijk samen met Nouredine aanslagen in Amsterdam en/of Den Haag wilde plegen op bekende personen, of dat ze zelfs de metro wilde opblazen. Het openbaar Ministerie lijkt haar minder gevaarlijk te vinden. Bij gebrek aan bewijs voor de terroristische plannen van de Naaldwijkse bekeerlinge werd begin augustus haar voorlopige hechtenis geschorst ‘wegens persoonlijke omstandigheden’. Sindsdien houdt Martine zich schuil. Ook voor vragen van de pers. “Martine helemaal geen vragen,” laat haar advocaat weten.

Ook Soumaya hoort niets meer van haar vriendin. Terwijl wat morele ondersteuning haar verblijf in de Zwolse instelling enigszins zouden kunnen verzachten.

Veroordeelden die ‘iets’ met de Hofstadgroep hebben, hebben het zwaarder dan ‘gewone criminelen’, verklaart Ôzdemir. Telefoneren en bezoek ontvangen zijn aan strengere regels gebonden. Tot Soumaya’s woede mag haar zus Karima alleen maandagochtend om 9.00 uur op bezoek komen, waarvoor zij om vijf uur in de ochtend van huis weg moet en haar kleine kind ergens moet zien te stallen. En Soumaya werd net als andere Hofstadgroep-verdachten die verspreid over het land vastzitten op de avond van 2 november door mannen met bivakmutsen meegenomen naar een isoleercel en gevisiteerd. Reden: bij een van de gedetineerden was ‘materiaal voor een bom’ gevonden. Daarom moesten alle gevangen Hofstadgroep-leden onderzocht worden op wapens. Ook hierover is Soumaya goed nijdig. Ze was toch juist niet veroordeeld voor lidmaatschap van de groep?

Contact met Nouredine is sowieso niet im Frage. Alleen op de dag voor Soumaya’s rechtszaak stond officier van justitie Plooy het paar een telefoontje toe. Hoewel Soumaya haar man nog steeds niet om de oren had geslagen met zijn eerdere huwelijk en met het pistool dat hij op zak had, kletsten ze een beetje. “Alles goed?” “Ja, alles goed. Met jou?’ Soumaya was kwaad, maar niet gek. Ze wist best dat het gesprek werd afgetapt. En Nouredine liet zich niet verleiden haar te waarschuwen om de volgende dag niet te veel te praten. Het tapverslag is opgenomen in het proces verbaal van Nouredine, vertelt Ôzdemir. Waarom? “Waarschijnlijk willen ze het gebruiken in zijn zaak om te tonen dat ze nog steeds contact hebben. “

Op 22 december, ruim twee weken na het proces waarin haar man met twaalf andere Hofstad-broeders terechtstaat, zal Soumaya’s celdeur opengaan. En dan? Zal de felle moslima haar ‘onverdiende’ straf wreken en weer spreekbeurten in moskeeën houden? Heeft haar woede haar nog radicaler gemaakt? Nee, denkt haar raadsman. “Voorlopig hoeft het niet, heeft ze gezegd.” Even geen lezingen meer. Ze zal zich volledig storten op haar opleiding tot doktersassistente, aldus de advocaat.

Een toekomst als ingetogen studente lijkt nogal onwaarschijnlijk. En stel dat Soumaya binnen een paar jaar haar bul haalt, dan is het nog maar de vraag of zij zich voegt naar de dienstbaarheid waarover een dokterassistente moet beschikken. Mondige Soumaya is een vrouw die wil dat er naar haar geluisterd wordt; ze trekt niet voor niets langs de moskeeën, Bestaat het gevaar dat ze haar gehoor kwaadschiks tot aandacht dwingt? Moeten wij de eigenzinnige vrouw die wars is van regels en wetten die niet uit haar koran komen, die de metro in wil met een machinepistool, die er radicale zienswijzen op na houdt, die ontegenzeggelijk een voorliefde heeft voor avontuur en flink over de zeik is over wat haar door justitie is aangedaan — moeten we die geloven als ze zegt dat ze zich van nu af aan opsluit met haar studieboeken?

Officier van justitie Plooy noemde haar een ‘potentieel werktuig van terrorisme’. Hopelijk zit hij ernaast.