Joekie Broedelet: „Een van de weinige dingen in mijn leven die ik goed heb gedaan, is de manier waarop ik met mijn kleindochters ben omgegaan en nog steeds omga. Voor de rest leefde ik maar een beetje raak. Ik heb in mijn leven zelden bewuste beslissingen genomen: ik liet het gewoon gebeuren. Zo ging dat met mijn carrière en ook met Remco’s geboorte. Het overkwam me. 

„Remco was nog heel jong toen z’n vader bij me wegging. Ik was in die tijd bij het Haags Hofstadtoneel de enige met een kind. In ’42 is Jan in het kamp overleden. Ik heb Remco in mijn eentje grootgebracht, dat was altijd heel erg schipperen tussen mijn werk en mijn kind. 

„Ik was nooit iemand die zo vreselijk zat te verlangen naar een kleinkind. Toen het zover was, dacht ik: dat hij nu al aan een kind begint — hij kent Lucia nog maar zo kort. Zij was zijn derde vrouw. Gelukkig had hij bij die anderen geen kinderen, anders was het wel heel slordig geweest. Maar toen de meisjes er eenmaal waren, vond ik het een openbaring. Ik vond het heerlijk. Als ik ze bij me had, voelde ik me altijd heel veilig. Zo van: mij kan niets overkomen. Wat eigenlijk een beetje vreemd is, omdat ik juist hen zou moeten beschermen. 

„Kleinkinderen betekent vooral genieten en veel minder een taak. Ik ging overal met ze naar toe: naar Artis, Madurodam en de Sterrewacht. Op allerlei reisjes, overal heen. Maar ik vond het zelf ook zó verschrikkelijk leuk bij zo’n kinderfilm te zitten en dan zo’n heel ingespannen gezichtje naast je te zien. Ik nam Cleo en Manuela meestal wel apart mee. Tegelijk was te vermoeiend, vooral omdat ze elkaar behoorlijk in de haren konden zitten. 

„Toen hun ouders gingen scheiden, was Cleo een jaar of drie. Ze waren toen veel bij mij. Thuis was het natuurlijk niet zo leuk voor ze: moeder zat hier, vader daar. Dat kan voor kinderen heel naar zijn. Maar ja, elke vriendschap of relatie heeft z’n tijd en dan is het op. Zelf heb ik juist weer geleden onder ouders die niet wilden scheiden. 

„In de tijd dat de scheiding speelde, had ik met Cleo een flat gehuurd in Scheveningen en op een dag zag ik haar in de vloedlijn staan, heel hard schreeuwend tegen de golven. Dat was haar manier om het te verwerken. Zij was altijd heel stil en verlegen, maar kon ook net als Remco opeens enorm driftig worden. Soms leek het of ze zich een beetje op de tweede plaats gezet voelde na haar oudere zusje. Als ik ze dan wel eens meenam voor een paar weken Scheveningen of zoiets, dan ging ik expres éérst met Cleo. Dat vond ze echt geweldig. 

„We hadden het altijd heel leuk samen, maar ik geloof dat ik nogal eens streng overkwam. Toen Cleo als klein meisje bij me logeerde ontdekte ik haar wel eens achter mijn stoel, heel stilletjes frunnikend met een doosje of zo. En als ik dan vroeg waarom ze niet gewoon bij me kwam zitten, zei ze: ‘Ik was bang dat het niet mocht’. 

„Vroeger waren mensen doodsbang voor me, terwijl dat helemaal mijn bedoeling niet was. Ik dacht wel eens: wat heb ik nou weer voor vreselijks gedaan? Mijn vader had een nogal sarcastische manier van doen. Blijkbaar had ik dat een beetje van hem overgenomen. Later heb ik geleerd wat voorzichtiger te zijn. 

„Cleo aardt het meest naar Remco. Ze is even slordig als hij vroeger, even verlegen ook, en net als hij houdt ze ervan hele nachten in disco’s te zijn. Daar ben ik wel eens bezorgd over geweest. Ik ben nog steeds blij dat ze niet aan drank of drugs verslingerd is geraakt.

“Ze wist nooit wat ze wilde gaan doen. Ik dacht altijd dat ze net als haar vader zou gaan schrijven, maar het is de fotografie geworden. Nu schrijft ze met haar camera. Ik heb het gevoel dat ze nog eens heel beroemd wordt, maar niet ten koste van alles: het belangrijkste is natuurlijk dat ze het leuk heeft. 

„Cleo komt heel onregelmatig, ze belt op en staat even later voor de deur. We zijn eigenlijk een soort vriendinnen; we kunnen heel goed met elkaar praten. Ze is altijd heel eerlijk. Haar zus is getrouwd en heeft twee kinderen. Dat zijn mijn achterkleindochters — dat heb je met Remco, hè, die doet in vrouwen. Cleo heeft een veel onrustiger leven dan zij. Ik heb wel eens tegen haar gezegd: ‘Jij zult net als ik een leven hebben met verschrikkelijke dieptepunten, maar dat is nodig om ook de hoogtepunten te beleven.’ 

„Als wij het over de liefde en vriendjes hebben, denk ik wel eens: kind, laat je toch niet zo makkelijk inpalmen als dat mij is gebeurd. Toch pas ik ervoor raad te geven, die volgt toch niemand op. Ik vertel wel dingen uit mijn eigen leven, gewoon als voorbeeld. In die zin dat ik bewezen heb dat je onafhankelijk kunt zijn. Ik heb er natuurlijk wel wat van gemaakt, van mijn leven, maar aan levenslessen doe ik niet. Opvoeden is onzin. Ik ben niet opgevoed en ik heb niet opgevoed. 

“Vroeger zei ik altijd: ‘Familie zoek je niet uit, het zijn je vrienden waar het om gaat.’ Maar nu ik ouder ben, is mijn familie het allerbelangrijkste in mijn leven.” 

Cleo Campert: „Mijn andere grootmoeder was echt zo’n superknusse oma die de aardappelen schilde en groente waste. Bij haar was het heel huiselijk, er waren altijd tantes en nichtjes en dan zaten we met z’n tienen om de tafel. Als klein kind vond ik dat heerlijk. Oma Joekie kende ik eigenlijk niet zo goed. Ze was heel anders, heel onafhankelijk en nogal streng. Ik vond het eigenlijk een beetje eng bij haar. Ik moest haar altijd bellen van mijn ouders en dan wilde ik dat heel vaak niet. Wel deed ze altijd van die speciale dingen met ons. Toen ik naar het gymnasium ging nam ze me bijvoorbeeld mee naar Sicilië, zodat ik daar de klassieke tempels kon zien.

“Dat zij en mijn vader beroemd waren realiseerde ik me nooit zo, al vond ik het in mijn tienerjaren wel heel handig dat ze bij het theater werkte. Ze kon overal kaartjes voor krijgen. Zo zag ik op mijn vijftiende tot afgunst van mijn klasgenootjes The Jacksons in Carré. 

„Toen ik ouder werd bleef het contact met mijn andere oma een beetje steken in gebabbel over de buren en de kat, terwijl ik merkte dat oma Joekie over alles wat je maar aansneed kon meepraten. Vooral de laatste jaren worden we steeds closer. Ik praat net zo met haar als met mijn vriendinnen. Toen het vorig jaar bijvoorbeeld uitging met mijn vriendje, heb ik heel veel steun aan haar gehad. Ze probeert je niets op te leggen, maar vertelt wel vaak over haar eigen leven en maakt daarmee duidelijk dat ze niets afkeurt. Volgens mij heeft ze echt nergens spijt van. Ze kijkt ook heel vrolijk op haar leven terug. 

„Ze is heel geïnteresseerd in m’n werk. Maar in tegenstelling tot mijn vader heeft ze geen grote ambities voor me. Ze staat hoe dan ook achter me. Alleen laatst, toen ik in mijn hoofd had gehaald dat ik naar Joegoslavië wilde, kon ze niet begrijpen waarom ik zoiets vreselijks als oorlog in godsnaam zou willen opzoeken. Ik ben ook niet gegaan. Het enige wat ze niet zo leuk vindt, is dat ik zo slordig ben. Zo ga ik bij haar langs wanneer het me uitkomt en dat is natuurlijk veel te weinig. Vroeger ergerde ze zich daaraan, tegenwoordig accepteert ze het. Klagen doet ze sowieso nooit. 

„Haar huis ziet er nog precies zo uit als toen ik klein was. We gingen toen altijd bij haar uit het raam naar de intocht van Sinterklaas kijken; nu doen we dat met de achterkleinkinderen erbij. Meestal is er dan wel een klein kind dat omhoog kijkt en haar herkent en roept: ‘Kijk, daar heb je de oma uit Sesamstraat!'”