Wat kost een man
Mannen zijn duurder dan je denkt. De Duitse econoom en hulpverlener Boris von Heesen (53) berekende dat ongezond mannengedrag de Duitse staat 63 miljard euro per jaar kost. ‘Ik ken mannen die uit principe nooit iets eten ‘wat groen is’ en nooit gewoon water drinken.’
Wat kost een man? De Duitse econoom en hulpverlener Boris von Heesen (53) rekende het uit en kwam tot een verbluffende conclusie. Schadelijk gedrag van mannen kost de Duitse staat jaarlijks 63 miljard euro. “En dat is een voorzichtige berekening,” zegt hij. “Ik denk dat het werkelijke bedrag veel hoger ligt.”
Von Heesen schreef er een boek over met de prikkelende titel Was Männer kosten (wat mannen kosten), dat in Duitsland veel media-aandacht trok en de tongen in beroering bracht.
Waarom veroorzaken mannen zoveel kosten? Von Heesen: “Laten we beginnen met iets simpels. Mannen leven ongezonder dan vrouwen. In mijn praktijk als mannenhulpverlener krijg ik mannen binnen die serieus beweren dat een man zonder buik gehandicapt is. Mannen die uit principe nooit iets eten ‘wat groen is’ en nooit gewoon water drinken, ‘want daar neuken vissen in’. Een echte man, vinden ze, drinkt bier en eet vlees. Rood vlees. Maar rood vlees en alcohol zijn ongezond. Dus dat levert kosten op voor gezondheidszorg.
Mannen zijn ook vaker verslaafd dan vrouwen en rijden gevaarlijker. Ze zijn ook veel gewelddadiger dan vrouwen. Voetbalhooligans zijn mannen, huiselijk geweld wordt grotendeels door mannen gepleegd, criminelen zijn voornamelijk mannen. De materiële schade die deze mannen veroorzaken, de opsporing, hun berechting en detentie en de opvang van hun slachtoffers kost miljoenen.”
Toch heeft Von Heesen zijn boek niet geschreven om met een beschuldigende vinger naar mannen te wijzen. Hij vraagt juist om meer hulp voor mannen. “Want al deze problemen zijn niet de schuld van individuele mannen, maar van een systeem dat nog steeds beheerst wordt door een traditioneel rollenpatroon voor mannen en vrouwen. Mannen leren daarvoor van jongs af aan dat ze sterk moeten zijn, succes moeten hebben, niet mogen huilen of falen en nooit onzekerheid mogen tonen. Daardoor ontwikkelen ze probleemgedrag. In onze samenleving komen ze ook vaak met probleemgedrag weg, want we zijn het gewoon gaan vinden. We accepteren het. Maar uiteindelijk worden ze er niet gelukkiger van; kijk maar naar het hoge zelfmoordcijfer onder mannen. In Duitsland worden drie op de vier zelfmoorden door mannen gepleegd.”
Hoe bent u ertoe gekomen om hier een boek over te schrijven?
“Ik kijk al heel lang met een kritisch oog naar de rol van de man in onze samenleving. Dat begon twintig jaar geleden toen ik in Frankfurt in de verslavingshulpverlening werkte en meeliep in een gebruikersruimte. Het viel me op dat per dag zo’n zeventig mannen langskwamen en maar twee vrouwen. Ik vroeg me af waarom die mannen zozeer in de meerderheid waren. Toen ben ik me daarin gaan verdiepen en ontdekte ik dat de meeste drugsgebruikers mannen zijn: in Duitsland is 83 procent van de drugsgebruikers man.
“Ik kwam er ook achter dat mannen veel vaker aan drank of gokken verslaafd zijn en ook meer roken dan vrouwen. Ik verdiepte me verder en toen kwam ik in de verkeersongevallencijfers terecht.
“Autorijden is heel erg belangrijk in Duitsland en het is grotesk hoezeer mannen in de cijfers oververtegenwoordigd zijn. Vier van de vijf personen die hun rijbewijs moeten inleveren, zijn mannen. Bij tachtig procent van de ongelukken die onder invloed van alcohol gebeuren, zat een man achter het stuur.
“Ik vroeg me af: waarom heeft niemand het over deze scheve verhoudingen tussen mannen en vrouwen? Waarom is er geen discussie over? Toen dacht ik: we leven in het kapitalisme, laat ik dan de taal van het kapitalisme spreken, en dat is geld. Toen ben ik waar mogelijk de kosten gaan berekenen en zo is mijn boek stap voor stap ontstaan.”
U kwam uit op een bedrag van 63 miljard euro per jaar. Maar dat is een ondergrens, beweert u.
“Ik heb alleen openbare cijfers gebruikt die iedereen ter beschikking staan. Maar voor talloze problemen bestaan geen harde cijfers, bijvoorbeeld voor dakloosheid. Terwijl we weten dat de overgrote meerderheid van de daklozen mannen zijn.
“Ik heb het bovendien alleen over de directe kosten, zoals wat een gevangene de staat per dag kost. In 2016 was dat in Duitsland 130 euro per dag. Dat zal nu ongetwijfeld meer zijn, en de gevangenissen zitten vol met mannen.
“Maar er zijn ook veel indirecte kosten, zoals ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en traumabehandeling van slachtoffers. Als een man een bankoverval pleegt, lijden daar tientallen mensen onder, die er getuige van zijn geweest. De indirecte kosten zijn veel hoger dan de directe.
In mijn praktijk als mannenhulpverlener krijg ik mannen binnen die beweren dat een man zonder buik gehandicapt is
“En dan zijn er ook nog kosten die niet naar geslacht zijn ingedeeld. In Duitsland wordt bijvoorbeeld jaarlijks 125 miljard aan belastinggeld ontdoken. Uit verschillende studies weten we dat mannen er minder problemen mee hebben om te sjoemelen met hun belastingopgave dan vrouwen.
“Je kunt je dus voorstellen dat het werkelijke bedrag dat mannengedrag de maatschappij kost veel hoger is dan die 63 miljard. Bedenk eens wat je allemaal eens met dat geld kunt doen! Je kunt ons hele sociale systeem veranderen. Je kunt mensen een basisinkomen geven!
“In wezen gaat het mij natuurlijk niet om het geld. Het gaat mij om de slachtoffers: de mishandelde vrouwen, getraumatiseerde kinderen en mannen die te vroeg doodgaan. Maar omdat niemand zich daarvoor interesseert, heb ik gezegd: oké, dan kijken we maar eens wat het kost. Want de taal van het geld verstaat iedereen.”
Maar mannen werken toch veel meer dan vrouwen en betalen toch ook veel meer belasting? Heft dat die kosten niet op?
“Die tegenwerping hoor ik vaak. Mijn antwoord is: dat is niet wat ik heb onderzocht. Ik heb onderzocht waar in onze samenleving problemen ontstaan en dat kan ik niet verdisconteren met dat mannen meer belasting betalen. Dat zijn twee verschillende zaken, dat is appels met peren vergelijken.
“Dat mannen meer verdienen dan vrouwen komt trouwens ook voort uit klassieke rollenpatronen. Want omdat vrouwen vanzelfsprekend onbetaalde zorgtaken op zich nemen en hun carrière op een laag pitje zetten als er kinderen komen, maken die het mogelijk dat mannen meer verdienen.”
Maar vrouwen vertonen toch ook schadelijk gedrag. Zij lijden bijvoorbeeld vaker aan eetstoornissen dan mannen. Dat kost ook geld.
“Mensen hebben tegen mij gezegd: vrouwen kosten meer omdat ze langer leven dan mannen. Maar het is toch cynisch om zo te praten? Alle mensen willen langer leven, dat is nou juist het doel van onze samenleving. Mensen zeggen ook tegen me: vrouwen kosten meer omdat ze zwanger worden en kinderen baren. Maar daarmee richten ze toch geen maatschappelijke schade aan? Dat is nou juist de zin van onze maatschappij, dat het leven op deze planeet doorgaat.
“Natuurlijk, er is ook vrouwelijk ongezond gedrag. Als je kijkt naar eetstoornissen, medicijnverslaving en depressiviteit, dan zijn vrouwen in de meerderheid. Maar dat is niet mijn thema. Dat kunnen anderen beter onderzoeken. Ik heb de mannen bekeken. Het gaat mij er helemaal niet om mannen in een slecht daglicht te stellen, maar simpelweg om zakelijk naar de statistieken te kijken en te zien hoe machogedrag vrouwen, kinderen en ook mannen zelf belast en wat dat kost, zodat we er eindelijk iets tegen doen.”
U werkt als mannenhulpverlener. Wat zijn de belangrijkste problemen die u bij uw cliënten ziet?
“Ik werk met mannen die in een crisis zitten. Mannen die huiselijk geweld hebben gepleegd of zelf slachtoffer zijn van huiselijk geweld en relatieproblemen hebben.
“Veel van deze mannen kunnen niet bij hun gevoelens. Ze komen bij mij omdat het slecht met hen gaat en dan moet ik eerst stap voor stap met hen kijken waar hun probleem werkelijk zit.
“En dan blijkt dat een gewelddadige man niet kwaad is, maar bang om zijn mannelijkheid te verliezen. Dat hij verdriet heeft omdat hij nooit een goede band met zijn vader heeft gehad. Dat hij zich onzeker voelt. Het gaat altijd om onzekerheid, verdriet en angst.
“Het is verrassend wat er gebeurt als die mannen eindelijk bij hun gevoel kunnen. Want als je weet dat je bang bent, kun je strategieën ontwikkelen om iets aan die angst te doen.
“Mannen moeten veel meer in contact komen met hun gevoelens, leren wat ze nodig hebben. Ze weten eigenlijk helemaal niet wat ze voelen en dat is een belangrijke oorzaak van hun ongezonde gedrag.”
Maar hoe gaan we dat veranderen?
“Allereerst moet de politiek veel meer doen om de gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen te bevorderen. En daar kunnen ze rustig ongelofelijk veel geld voor uittrekken, want het zal zich allemaal terugbetalen als het machogedrag van mannen afneemt.
“Ten tweede moeten we mannen betere hulpverlening bieden. Er is heel weinig hulpverlening die specifiek op mannen en hun problemen gericht is.
In onze samenleving voelen mannen zich nu eenmaal snel aangevallen als ze kritiek krijgen
“Ik zet me in Hessen, waar ik woon, in voor opvanghuizen voor mannelijke slachtoffers van huiselijk geweld. Want die zijn er ook, ook al vormen ze in Duitsland maar negentien procent van de slachtoffers. Maar als we mannen echt mee willen krijgen, moeten we de boodschap uitdragen: je mag zwak zijn, je mag slachtoffer zijn en we bieden je hulp aan. Mannen praten doorgaans niet over hun problemen. Ze schamen zich ervoor. Vaak weten ze niet eens hoe dat moet, praten over emoties. Ze proberen het allemaal zelf op te lossen, totdat ze vastlopen. Als er meer hulpverlening komt voor mannen, wordt het normaal dat mannen die in een crisis zitten om hulp gaan vragen.
“Mijn hypothese is: hoe sterker het patriarchaat, hoe hoger de kosten. Er zijn Europese cijfers waaruit blijkt dat in landen waar een hoge mate van gelijkheid tussen mannen en vrouwen bestaat, beide geslachten langer in goede gezondheid leven. In een geëmancipeerd land als Noorwegen leven zowel mannen als vrouwen na hun 65ste gemiddeld nog vijftien jaar zonder ernstige gezondheidsklachten. In Duitsland is dat voor vrouwen dertien en voor mannen elf jaar.
“Het leven van mannen wordt hier in Duitsland nog veel te veel door hun werk gedefinieerd. In mijn praktijk komen mannen die voor hun pensioen staan en zich realiseren: straks is alles weg wat mijn hele leven heeft gedefinieerd: mijn status, positie en erkenning. Ze zijn doodsbang om in een zwart gat te vallen, omdat ze nooit in iets anders hebben geïnvesteerd dan in hun werk.
“Mannen winnen erbij als hun leven niet alleen maar op werk is gericht, maar ook op hun gezin en het onderhouden van een sociaal netwerk. Ze ontwikkelen dan betere relaties met hun kinderen, partner, vrienden en ook collega’s. Ze zullen dan gezonder gaan leven.”
Hoe is er in Duitsland op uw boek gereageerd?
“Altijd als ik op de televisie ben geweest, zitten er standaard twintig haatmails in mijn inbox, maar ik ontvang ook positieve reacties van jonge mannen die sympathiseren met het feminisme. Het zijn vooral mannen vanaf 45 jaar die zich aangevallen voelen door wat ik in mijn boek schrijf. Tja, in onze samenleving voelen mannen zich nu eenmaal snel aangevallen als ze kritiek krijgen.
“Er komen doorgaans meer vrouwen dan mannen naar mijn lezingen en workshops. Ik ben ook uitgenodigd door een vrouwelijke minister van financiën van een Duitse deelstaat om te komen praten met haar en haar tien mannelijke afdelingshoofden. Dat was heel spannend. De minister vond mijn boodschap heel belangrijk en was enthousiast, maar die afdelingshoofden vonden het allemaal wat minder leuk. Uiteindelijk werd het een ontroerende bijeenkomst, want ik ga er niet naar toe om die mannen te bashen, maar om met hen in gesprek te gaan en te praten over de nood van mannen. En op een gegeven moment merkten ze dat de dingen die ik ter discussie stel hen ook raken.
“Als ik ergens spreek, is ongeveer de helft van de mannen in het publiek eerst heel terughoudend. Maar het lukt me altijd zo’n acht van de tien te overtuigen. Helaas kan ik niet iedereen persoonlijk overtuigen en dat stemt me weleens treurig. Je kunt me een dromer noemen. Ik weet dat het een heel lange weg is, maar ik wil het niet opgeven.”
Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.