Een vrouw aan het roer
Er is een grotere kans dan ooit tevoren dat de volgende president van de VS een vrouw is, na de mislukte pogingen van Geraldine Ferraro en Sarah Palin om vicepresident te worden. Maar ook in de rol van First Lady zijn vrouwen al van groot belang geweest.
Alle Amerikaanse presidenten tot nu toe waren mannen. Te beginnen met George Washington, die in 1789 als eerste president werd geïnaugureerd, tot aan Barack Obama, de 44ste en huidige president. Wellicht komt hier volgend jaar verandering in, mocht Hillary Clinton in november worden gekozen als 45ste president, maar dat is nog verre van zeker.
Ook iedere vicepresident was tot nu toe steeds van het mannelijke geslacht. De eerste vrouw die mocht dromen van het vicepresidentschap was Geraldine Ferraro. Zij was de running mate van Walter Mondale, die in 1984 namens de Democratische Partij probeerde om Ronald Reagan uit het Witte Huis krijgen. Dat mislukte volledig. Mondale won enkel in zijn thuisstaat Minnesota (goed voor tien kiesmannen) en de hoofdstad Washington D.C. (drie kiesmannen). De zittende president Reagan won in alle andere staten (goed voor 525 kiesmannen); de Amerikaanse kaart kleurde daardoor tijdens de uitslagenavond Republikeins rood. Van de bijna 93 miljoen uitgebrachte stemmen ging weliswaar ruim veertig procent naar het duo Mondale-Ferraro, maar Reagan en zijn running mate, zittend vicepresident Bush, hadden in vrijwel alle staten een meerderheid van de stemmen behaald. In Amerika geldt het winner-take-all-principe: de kandidaat die de meerderheid van stemmen behaald heeft in een bepaalde staat, wint alle kiesmannen van die staat. Reagan evenaarde dat jaar het record van Richard Nixon uit 1972. Die versloeg bij zijn herverkiezing zijn Democratische opponent George McGovern zelfs in diens thuisstaat South Dakota. Twee jaar later trad Nixon af door de Watergate-affaire, maar voor de liberal McGovern was het leed toen al geschied. Nixon werd opgevolgd door zijn vicepresident Gerald Ford en dus bleef het presidentschap in Republikeinse handen.
De tweede vrouw die mocht dromen van het vicepresidentschap in de VS was de Republikeinse Sarah Palin. Zij was in 2008 de running mate van John McCain, gerespecteerd senator uit Arizona en Vietnamveteraan. Zelf was Palin op dat moment gouverneur van Alaska. Maar ook zij brachten het niet tot het Witte Huis en moesten het afleggen tegen Barack Obama en Joe Biden. Anders dan de – in 2011 overleden – vooruitstrevende Geraldine Ferraro profileerde Sarah Palin zich juist als zeer conservatief, bijvoorbeeld op het gebied van abortus. Palin is ook nu nog actief voor de Tea Party op de rechtervleugel van de Republikeinse Partij en regelmatig is haar conservatieve geluid te horen op televisiezender Fox. Ook is ze prominent lid van de National Rifle Association (NRA), de belangrijkste belangenorganisatie voor wapenbezit in Amerika. Het tweede amendement van de Grondwet geeft Amerikaanse burgers het recht wapens te ‘bezitten en dragen’. President Obama probeert het recht op wapenbezit juist te beperken. Dit jaar liet Sarah Palin nog van zich horen in Iowa toen ze als een van de eerste vooraanstaande Republikeinen haar steun (endorsement) uitsprak voor de kandidatuur van Donald Trump. Ze hield een enthousiaste speech naast een glunderende Trump, nadat hij haar had aangekondigd als een ‘very very special person’.
‘Margaret Thatcher werd door haar man vaak the Boss genoemd.’
Overigens is Sarah Palin door de jaren heen vaak dankbaar slachtoffer geweest van diverse Amerikaanse comedians op televisie. Zo zei talkshowpresentator Steven Colbert na de endorsement speech van Palin dat het great is dat ze weer zichtbaar is. Tot grote hilariteit van zijn publiek voegde hij eraan toe: ‘for me!’ Voor Tina Fey is het misschien nog beter nieuws. Zij heeft namelijk vele malen hilarische Palin-imitaties neergezet in het televisieprogramma Saturday Night Live (SNL). Op het internet zijn er nog heel wat terug te vinden. Het programma is niet meer zo populair als een paar jaar terug, maar met de terugkeer van Sarah Palin werd ook Tina weer omgetoverd tot Sarah. USA Today meldde zelfs, met een knipoog naar de slogan van Donald Trump: ‘Tina Fey as Sarah Palin makes SNL great again’. Waarschijnlijk gaan we dit jaar nog wel meer van Palin horen en zien. Trump zou haar zelfs kunnen vragen als running mate.
Ook Nederland heeft nog nooit een vrouwelijke regeringsleider gehad, al had het tweede kabinet (1998-2002) van minister-president Wim Kok (PvdA) wel twee vrouwelijke vicepremiers: Annemarie Jorritsma (VVD) en Els Borst (D66). Heel wat landen die in veel opzichten conservatiever zijn dan Nederland zijn ons op dit punt voorbijgestreefd. Zoals het Verenigd Koninkrijk. Daar was Margaret Thatcher de eerste vrouwelijke leider van de Britse Conservatieve Partij en tevens de enige vrouwelijke premier tot nu toe. Ze was met een regeerperiode van ruim elfenhalf jaar de langstzittende Britse premier van de twintigste eeuw en had als bijnaam the Iron Lady. Een mooie anekdote: in februari 2007 zei ze, nadat ze een bronzen standbeeld van zichzelf had onthuld, in haar toespraak: “I might have preferred iron, but bronze will do…” Ook Duitsland is inmiddels gewend aan een vrouwelijke regeringsleider. Sinds november 2005 is Angela Merkel de (allereerste) Bundeskanzlerin. Ze heeft de regeerperiode van Margaret Thatcher dus al bijna geëvenaard.
Angela draagt de naam van haar eerste echtgenoot en studievriend Ulrich Merkel, van wie ze in 1982 na een huwelijk van vijf jaar is gescheiden. Haar huidige echtgenoot Joachim Sauer trouwde ze in 1998 en is hoogleraar scheikunde aan de Humboldtuniversiteit, de oudste universiteit van Berlijn. Hij mijdt het liefst de media. De echtgenoot van Margret Thatcher, Sir Denis Thatcher, die in 2003 op 88-jarige leeftijd overleed, was ook niet erg zichtbaar. Zijn motto was ‘Always present, never there’. Hij was meer dan vijftig jaar getrouwd met barones Margaret. In haar memoires noemt ze haar man een geslepen adviseur. Hij verwees vaak naar haar met ‘the Boss’.
De vrouwen die het Witte Huis op Pennsylvania Avenue in Washington D.C. bewoonden, hebben wel vaak een belangrijke rol gespeeld, ook al waren ze zelf geen president. Anders dan de wederhelften van Europese leiders treden de echtgenotes van Amerikaanse presidenten veelvuldig op de voorgrond. Over de invloed van Martha Washington, Mary Todd Lincoln, Eleanor Roosevelt, Jackie Kennedy en Pat Nixon zal ik later schrijven. Voor nu wil ik afsluiten met de vorige maand overleden echtgenote van de 40ste president van de VS, Nancy Reagan. Zij zei ooit dat ze geen politieke uitspraken deed, omdat dat niet haar afdeling was, maar haar lobby om stamcelonderzoek mogelijk te maken op zoek naar een medicijn tegen de ziekte van Alzheimer heeft er mede toe geleid dat president Obama het verbod op stamcelonderzoek bij embryo’s heeft afgeschaft. Alleen al daarvoor verdient ze een plaats in de geschiedenis! Haar bekendste uitspraak over de invloed van vrouwen is een typische Reaganuitspraak: “A woman is like a teabag. You can’t tell how strong she is, until you put her in hot water.”