‘Voor mij ben en blijf jij dé definitie van wat een echte actrice hoort te zijn’
Ellen Vogel (26 januari 1922 – 5 augustus 2015) was actrice. In haar lange carrière speelde deze grande dame van het Nederlandse toneel diverse rollen in alle genres, van komedie tot treurspel. Een paar jaar geleden was ze nog te zien als prinses Juliana in de tv-serie Bernhard – Schavuit van Oranje. Anneke Grönloh schrijft haar een brief.
Lieve Ellen,
Ik was achttien jaar oud toen ik je voor het eerst zag spelen. Het was in Shakespeare’s Midzomernachtsdroom in de Stadsschouwburg van Amsterdam met naast je die prachtige Ko van Dijk. Je persoonlijkheid alleen vulde het toneel! Ik had nog nooit zoiets moois en majesteitelijks gezien!
Je bent voor mij altijd een voorbeeld geweest in vele opzichten: je klasse, je uitstraling, je aangeboren beschaafdheid, je talent.
We kenden elkaar jaren op afstand. Je was altijd ontzettend aardig en belangstellend als we elkaar ergens zagen, maar ik was zo onder de indruk van je dat ik amper iets durfde te zeggen. Toen ik dat uiteindelijk een keer tegen je vertelde, vond je dat ‘totale onzin’ en besloot jij dat ik daar ogenblikkelijk mee zou ophouden. Gelukkig maar!
Toen ik een aantal jaren geleden benaderd werd voor een rol in een speelfilm en ik je vertelde die echt te gaan weigeren, omdat ik dat niet zou kunnen, was je niet minder resoluut. In niet mis te verstane bewoordingen gaf je me te kennen dat ik dat beslist wel kon en dat ik die rol ook zeker ging aannemen. “Bij elk lied dat ik jou zie zingen, haal je moeiteloos de bijbehorende emotie uit jezelf en projecteer je die; dat ís acteren.” Einde discussie.
Voor mij ben en blijf jij dé definitie van wat een echte actrice hoort te zijn. Je zei me eens: “Niets is doder dan een dode acteur. Bij jullie blijven de platen en de liedjes bestaan, maar bij mij was het spelen met rook. Wat je doet, bestaat alleen in dat moment en daarna is het voorgoed weg.” In jouw geval is dat beslist niet zo, lieve Ellen. Iedereen die ooit een voorstelling met jou heeft bijgewoond of je in een rol op de televisie heeft gezien, is aangeraakt door iets groots en magisch: door jou. En dat is dermate bijzonder en imposant dat het je bijblijft. Allesbehalve rook. Wat het wel is? Ik kan het moeilijk onder woorden brengen. Groots en meeslepend en tegelijk heel subtiel en intiem, dramatisch en ondeugend vrolijk, lief maar soms met een scherp randje: Ellen. Een ander woord heb ik er niet voor. Je bent uniek.
Een paar weken voor jouw slotapplaus heb ik nog mogen optreden voor jou en je medebewoners bij jou in Amsterdam. Uiteraard nam jij de aan- en afkondiging voor je rekening. De technicus wilde je daarvoor de microfoon aanreiken, maar je maakte met één blik duidelijk dat jij als actrice met perfecte dictie en stembeheersing natuurlijk geen mechanisch hulpmiddel nodig had. Vervolgens sprak je zulke lovende en lieve woorden over mij dat ik van de emotie nauwelijks nog kon zingen.
Ik ben heel dankbaar dat ik je toen nog heb kunnen omarmen. Heel dankbaar voor de gedeelde momenten en emoties, dankbaar voor je wijsheid en warmte. Zo dankbaar dat ik je heb mogen kennen. Dag lieve lieve Ellen. Dag prachtig mooi mens. Ik neem geen afscheid, want zoals we elkaar laatst beloofden: “We’ll meet again!”
Dikke kus,
Anneke Grönloh
Anneke Grönloh is zangeres, bekend van hits als Brandend zand en Soerabaja.