Een van mijn lievelingsboeken is Marius wil niet in Joegoslavië wonen van Karel van het Reve. Het is een verzameling korte en langere stukken (essays), die Van het Reve tussen 1954 en 1970 heeft gepubliceerd in verschillende bladen. De behandelde onderwerpen hebben alles te maken met Karels interesses: Rusland, het communisme, de politiek, de literatuur en verder nog zo wat. 

De naam in de titel verwijst naar Marius Broekmeyer (1927-2007), een slavist die destijds als expert gold op het gebied van het arbeiderszelfbestuur in Joegoslavië. Broekmeyer schreef daar met veel sympathie over, wat de spotlust van Karel van het Reve opwekte. In 1981 heb ik Van het Reve én Broekmeyer eens opgezocht voor een stuk in de Haagse Post. Joegoslavië bestond toen nog, maar van het arbeiderszelfbestuur was weinig terecht gekomen. Reden genoeg om te vragen wat beide slavisten vonden van de democratiseringsgolf, die toen over de Nederlandse universiteiten trok. 

Karel vond het niks, dat was al snel duidelijk. Maar tot mijn verrassing bleek Marius het met hem eens te zijn. Marius had zich tot het kapitalisme bekeerd! Hij woonde intussen in een keurige straat, in een keurige buurt, ergens in Amstelveen. Hij zei: ‘Ik geloofde dat toen, dat was dus verkeerd.’ 

Beter laat dan nooit.

Marius wil niet in Joegoslavië wonen blijkt na meer dan veertig jaar nog altijd bijzonder actueel. Weliswaar is het communisme uit het Oostblok verdwenen, maar nog altijd is het niet prettig wonen in landen als Joegoslavië en Rusland  – tenzij je natuurlijk tot de bestuurlijke maffia behoort. Maar zodra je bijvoorbeeld buiten Moskou of St. Petersburg komt, is de armoede enorm. Soms lijkt het wel of je in de Middeleeuwen terecht bent gekomen. 

Rond de eeuwwisseling leek het even met Rusland de goede kant op te gaan, maar die hoop is inmiddels geheel verschrompeld. Uiteindelijk bleek Poetin veel dictatorialer, oorlogszuchtiger en misdadiger dan Brezjnev ooit was geweest. De Sovjet-Unie functioneerde al als een gevangenis voor de eigen bevolking, maar in het huidige Rusland is de toestand veel erger. Voor het minste geringste kom je daar in een strafkamp terecht. Het is beslist niet toevallig dat onder Poetin de standbeelden voor Stalin weer rechtop worden gehesen. In zekere zin is ook de ideologie hetzelfde gebleven. Alleen heeft het wereldlijke heilscommunisme plaats moeten maken voor de hemelse heilsverwachting van het orthodoxe christendom.

* 

De wijze waarop Navalny werd vermoord en zijn familie bij de begrafenis werd tegengewerkt door de autoriteiten, toont aan dat Poetin in wezen een enorme angsthaas is, een enorme lafbek ook, doodsbang voor zijn eigen bevolking. Eigenlijk wisten we dat al. Die lange tafel, waaraan hij zijn generaals en andere bezoekers op afstand placht te ontvangen, wijst op een grote angst voor iedereen die bij hem in de buurt komt. Dat soort smetvrees hoort bij dat soort dictators. Net als bij Hitler moeten kilometers weg worden afgezet, wanneer Poetin eraan komt. 

‘Poetin is een monster’, zei de weduwe Navalny en die werkelijkheid kun je moeilijk wegwuiven met de verzuchting dat nabestaanden altijd emotioneel zijn.

En nu heeft Poetin voor de zoveelste keer gedreigd met het gebruik van kernwapens. 

‘Gaap’, zei je bijna zeggen, als het niet zo treurig was.

Poetin dreigt met kernwapens, omdat het Westen ‘onze cultuur’ wil vernietigen, beweert hij met zijn onnavolgbare logica die alles omkeert. Zijn dreigement kan niet verhullen dat het eigenlijk een zwaktebod is. Steeds meer Russen moeten krom liggen voor een paar lapjes grond in de Oekraïne, en dat terwijl de Russische kerkhoven steeds voller worden met gesneuvelde soldaten.

Steeds meer Russen moeten krom liggen voor een paar lapjes grond in de Oekraïne, en dat terwijl de Russische kerkhoven steeds voller worden met gesneuvelde soldaten.

Tijdens de Koude Oorlog had je fellow-travellers, derdeweggers en crypto-communisten, allemaal hele en halve scheldwoorden voor degenen die een zekere bewondering voor Rusland aan de dag legden. Aan het eind van de Koude Oorlog neigde het sentiment naar pacifisme, want een kernoorlog was er niet gekomen. De conclusie: wederzijdse afschrikking had er juist voor gezorgd dat de bom niet was gevallen. 

Veel Marius Broekmeyers zijn toen tot hun verstand gekomen. Alleen een klein deel van Nederland zou naïef blijven. Verantwoordelijke politici – onder wie Ruud Lubbers (!) – bleken gelukkig verstandig te hebben gehandeld: zonder er veel ruchtbaarheid aan te geven, waren de kruisraketten gewoon geplaatst.

Maar wie zijn de Marius Broekmeyers van nu?

Dat zijn degenen die beweren dat Rusland met zijn ‘speciale operatie’ eigenlijk wel punt heeft. Die beweren dat de Navo niets te zoeken heeft in Oost-Europa, die beweren dat de bedreigde landen geen democratie nodig hebben, omdat zij vallen onder de Russische invloedssfeer. Dat zijn degenen die Oekraïne niet willen steunen. De reden van die weigering doet er niet toe. ‘We besteden het geld liever in eigen land’, of ‘je moet vooral geen olie op het vuur gooien’, enzovoort, zijn in feite allemaal argumenten die Poetin de kans geven om de oorlog te winnen. 

‘We besteden het geld liever in eigen land’, of ‘je moet vooral geen olie op het vuur gooien’, enzovoort, zijn in feite allemaal argumenten die Poetin de kans geven om de oorlog te winnen. 

Je kunt dat soort mensen bespotten, zoals Karel van het Reve heeft gedaan met Marius Broekmeyer, maar ik denk dat de situatie in Europa ernstiger is dan in de vorige eeuw, ten tijde van de Koude Oorlog. Poetins argument dat de etnische Russen in Oekraïne worden bedreigd en dat zij derhalve bevrijd dienen te worden, is van hetzelfde gehalte als dat van Hitler toen hij de Sudenten-Duitsers zogenaamd te hulp schoot. 

De oorlog zou wel eens dichterbij kunnen komen dan wij wensen. 

In feite zijn het soort mensen dat Oekraïne aan de Russen wil uitleveren hele en halve NSB’ers. Laten we gewoon het beestje bij de naam noemen. De PVV-senatoren, die ook na de draai van Wilders, tegen hulp aan Oekraïne stemden, hebben niets meer en niets minder dan een NSB-inborst. Joost Niemöller is de Max Blokzijl van deze tijd. Het is een teken van kracht dat Joost alle drollen van Poetin lekker vindt. Thierry Baudet doet me denken aan Martien Beversluis, maar dan een stuk minder slim. 

Wat doen we met die lui? Persoonlijk zou ik voor ieder van hen wel een stichting in het leven willen roepen. Een stichting die geld gaat inzamelen. Bijvoorbeeld met landelijk advertenties, voorzien van dit soort teksten: 

STICHTING STUUR THIERRY BAUDET NAAR RUSLAND

Nederlanders!

Zonder winstoogmerk stelt de Stichting zich ten doel geld in te zamelen om Thierry Baudet de gelegenheid te geven naar Rusland te emigreren. Er moet een apart potje komen om de boeken van Baudet in het Russisch te vertalen. Alle kosten voor een nieuw paspoort zijn daarbij inbegrepen. Verder gratis transport voor al zijn maaltijdboxen. Stort vrijgevig!

IDEAL: RL 25 2904 37784, tnv STSTBNR, Stalinlaan 1,  Amsterdam, 1954 KGB. 

Houzee!

De stichtingen DROP PVV-SENATOREN IN DE DOMBAS en PARACHUTEER PEPIJN VAN HOUWELINGEN BOVEN HET FRONT zijn nog in oprichting, maar het enthousiasme om te doneren is bijzonder groot en het ziet ernaar dat beide stichtingen binnenkort al zo veel geld in kas hebben dat zij aan hun doelstellingen kunnen voldoen. 

Overigens heeft Pepijn van Houwelingen, Tweede Kamerlid van Forum voor Democratie, al eens voorgesteld om tribunalen op te richten. Dat lijkt mij een prima idee, tenminste als men hier het zogenaamde ‘boemerang-principe’ toepast. De tribunalen zouden kunnen plaats vinden bij de Mussert Muur in Lunteren, maar meer daarover een volgende keer.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.