Een leuke anekdote over Herman van der Zandt? “Pff.” Paul Vloon, die als chef evenementen van de NOS bij tal van televisie-uitzendingen – van de Nationale televisieactie Giro555 voor slachtoffers van de tyfoon Haiyan tot de Bevrijdingsjournaals – nauw met de presentator samenwerkte, vraagt even respijt.

Vloon, als we later terugbellen: “Ik heb erover nagedacht, maar kan écht niets bedenken. Anekdotes zijn vaak alleen leuk als er iets misgaat. Ik heb zeker zo’n 150 programma’s met Herman gemaakt, maar er schiet me niets te binnen. Hij maakt gewoon weinig fouten. Jij bent wat dat betreft niet te benijden.”

Vloon is fan van Van der Zandt – ook van de mens Herman van der Zandt. “Ik klink misschien alsof ik zijn verloofde ben, maar ik kan gewoon geen slecht woord over hem verdragen. Herman is een buitengewoon aangenaam mens. Om mee te werken, maar ook om mee het café in te gaan. Ik bedoel: ik zit al mijn hele leven in het wereldje en heb er niet gek veel vrienden. Maar Herman beschouw ik wel als een vriend.”

Herman van der Zandt, de presentator die in 2001 bij de NOS begon als nieuwslezer en inmiddels tal van andere programma’s heeft gepresenteerd, waaronder Met het mes op tafel, is een aimabel mens. Daarover is iedereen het eens. 

En hij is een uitstekend presentator. Of het nu een crematie betreft – die van Jan Wolkers in 2007, zijn eerste ‘evenement’ – of een popfestival als Noorderslag: hij draait er zijn hand niet voor om. Vandaar dat bijna iedere programmamaker of eindredacteur bij de NOS die met de handen in het haar zat omdat de vaste presentator plotseling was uitgevallen – Met het oog op morgen, Noorderslag, Top 2000 à gogo – maar al te graag een beroep deed op Van der Zandt. Dikwijls met succes. 

Ik klink misschien alsof ik zijn verloofde ben, maar ik kan gewoon geen slecht woord over Herman verdragen.

Paul Vloon, chef evenementen NOS

Vandaar ook dat KRO-NCRV ‘heel blij’ is dat de presentator op 1 januari volgend jaar bij de omroep in dienst treedt om daar onder meer bij De slimste mens de ‘grote schoenen van Philip Freriks op te vullen’ – dixit: Sandra Hilster, mediadirecteur KRO-NCRV.

Maar watmaakt Van der Zandt nu zo’n goede presentator? En wat heeft hij nog meer in zijn mars? Eindredacteuren, omroepbazen, presentatoren en andere collega’s spraken met HP/De Tijd over een alom geprezen talent dat zijn definitieve bestemming nog niet lijkt te hebben gevonden.

Maandag 13 januari 2013. Blue Monday, de meest deprimerende dag van het jaar. Herman van der Zandt presenteert het NOS Journaal van 14.00 uur. Hij heeft alle reden om in een depressie te schieten. De eerste minuten is er nog niets aan de hand. Wanneer hij halverwege de uitzending een item over het staatsbezoek van koningin Beatrix aan Brunei aankondigt, gaat het mis. Van der Zandt krijgt een hoestbui. Hij verontschuldigt zich en neemt een slok water.

Veel helpt het niet. En in plaats van beelden van het staatsbezoek hoort de kijker alleen de stem van de verslaggeefster. De regie schakelt door naar het volgende onderwerp: Cyprus praat met de Europese Unie over een mogelijke belastingheffing op banktegoeden boven de 100.000 euro. Op de achtergrond een foto van paus Franciscus die zijn voorganger Benedictus XVI de hand schudt.

Van der Zandt: “Ja, dat klopt natuurlijk niet.” Wanneer de regie verder gaat naar het item over het afscheid van de paus, verschijnt er weer geen filmpje.

Van der Zandt: “Wij hadden u graag de uitzonderlijke ontmoeting laten zien van de paus met zijn voorganger die naar huis terugkeert. Dat moet u dan maar van mij geloven.”

De uitzending loopt ten einde. Wat rest is het weerbericht. De presentator: “Het weer dan nog misschien?” Hij kijkt even met een schuin oog naar de regie. “Nee, ook niet meer. Nou u weet vast zelf ook wel dat het koud is met een snijdende oostenwind. Wij gaan het proberen te fiksen en we zijn later op de dag bij u terug met Journaals die het wel doen.”

Herman van der Zandt ten voeten uit. Kalm en gezegend met een groot improvisatietalent – twee van zijn grootste troeven. Of, in de woorden van Mylou Frencken, barvrouw en zangeres in Met het mes op tafel: cool and collected (bedaard). “Of het nu de quiz zelf betreft of de promo’s vooraf: Herman blijft verrassen, je ziet hem nooit stamelen.” 

Dat klopt. In paniek raakt hij zelden, weet Van der Zandt. Sterker, dan is hij op zijn best, vertelde de presentator, die in aanloop naar zijn nieuwe baan kiest voor de publicitaire luwte en daarom afziet van medewerking aan dit portret, al eens tijdens een gastcollege aan de Hogeschool Windesheim. “Als ergens de pleuris uitbreekt, is het nergens leuker dan op een nieuwsredactie.”

Van der Zandt doelde daarmee op belangrijk nieuws. Soms kent de hectiek ook een andere oorzaak. Zoals in januari 2015, vlak voor aanvang van het NOS Journaal, toen een gewapende man de studio’s bleek te zijn binnengedrongen. Hij stond weliswaar niet in de studio waar het Journaal werd opgenomen maar in een naburige studio, van waaruit een verslaggever een item zou toelichten. Een geintje, was de eerste reactie van de presentator. Al snel hoorde hij van de regie dat het menens was. Van der Zandt, nog steeds redelijk kalm: “Jongens, weg nu hier.” Een seconde later, iets gedecideerder: “Jongens, weg!” Uiteindelijk wist de inmiddels gewaarschuwde politie de indringer snel te overmeesteren.

Helemaal van roestvrij staal zijn de zenuwen van de presentator nu ook weer niet. Een mooi voorbeeld hiervan is zijn debuut in 2013 bij het radioprogramma Met het oog op morgen. Dat was ergens tussen kerst en oud en nieuw, een periode met doorgaans weinig nieuws. John Jansen van Galen zou het programma presenteren, maar voelde zich niet goed. Voor de eindredacteur reden om in het nagenoeg verlaten pand op zoek te gaan naar een achtervanger.

Een van de weinige nog aanwezigen was Van der Zandt. Die bereidde zich voor op de late editie van het NOS Journaal. Of híjeventueel als plaatsvervanger wilde fungeren. Van der Zandt stemde toe. Jansen van Galen werd gedurende de avond steeds zieker. Een halfuur voor de start kreeg Van der Zandt te horen dat hij aan de bak moest.

Belangrijkste item: een lang dubbelinterview met cabaretier Vincent Bijlo en zijn eveneens blinde broer. Onvoorbereid en al ‘peentjes zwetend’ zette de presentator zich aan deze klus. Met goed gevolg. Van der Zandt trad toe tot het team vaste presentatoren. Tot medio oktober was hij wekelijks tussen 23.00 en 0.00 uur op Radio 1 te beluisteren. Zijn laatste uitzending werd hij uitgeluid door… John Jansen van Galen.

Zoals chef NOS Evenementen Vloon al eerder aanstipte: fouten maakt Van der Zandt zelden. Vloon weet ook hoe dit komt. “Zorgvuldig taalgebruik, dat leer je wel als nieuwlezer bij de radio. De fouten worden eruit geramd. Maar bij Herman valt het echt op.”

Vloon noemt als voorbeeld de opnames voor Uit het leven, de in de laatste dagen van het jaar door de NOS uitgezonden portretten van bekende en minder bekende Nederlanders die in dat jaar zijn overleden. Korte uitzendingen die Van der Zandt presenteerde. “Daar staat een hele dag voor. Maar de laatste jaren waren we uren eerder klaar dan begroot. Herman had zich niet één keer versproken.” 

Dat hij zo weinig fouten maakt, daar staat hij zelf minder van te kijken. Tijdens het gastcollege op de Hogeschool Windesheim: “Je moet het durven, durven fouten te maken. Dan moet je doorgaan. Misschien gaat het nog twee keer fout, maar daarna niet meer.”

Van der Zandt heeft gemakkelijk praten. Hij blijft kalm en beschikt daarnaast ook nog eens over een groot improvisatietalent. Bekendste voorbeeld daarvan: de presentatie van de verkiezingsuitslagen. Vanaf 2010 deed hij dit met behulp van een groot touch-screen. Al zwiepend sleepte hij met zijn vingers over het scherm, doorspekt met de nodige kwinkslagen. (Als bij de verkiezingen in 2012 de SGP op Schiermonnikoog is gestegen van 0,4 naar 5,8 procent van de stemmen: “Ik denk dat daar een heel gezin uit de Veluwe op vakantie is.”) 

De uitzending werd een soort onemanshow, die hem de bijnaam Herman de Schermman opleverde en hem trending topic maakte op X, toen nog Twitter. Voor Van der Zandt reden in 2015 met de presentatie van de verkiezingsuitslagen te stoppen. De presentator werd belangrijker dan de inhoud. Of, in zijn eigen woorden: “Dat mensen met bier en chips naar de verkiezingsavond gaan kijken is nu ook niet helemaal de bedoeling.”

De kijkers houden van Van der Zandt, zoveel is zeker. Zijn ironie en humor zijn daarbij belangrijke troeven.

Die ironie is ietwat pesterig en uitdagend, maar naturel en eigenlijk nooit irritant. Hans Laroes, van 2002 tot 2011 hoofdredacteur van het NOS Journaal: “Met die ironische ondertoon creëert Herman een extra band met de kijkers. Het relativeert, stelt gerust. Wat dat betreft doet hij mij wel denken aan Joop van Zijl (presentator van het NOS Journaal van 1977 tot 1996 – red.).” 

Best knap, vindt Laroes: “Ironie is op televisie een moeilijke stijlfiguur. Je moet het goed doseren. Ben je te ironisch, dan rijst bij de kijker al snel de vraag: interesseert het hem eigenlijk wel?”

De humor van Van der Zandt is tongue in cheek en schurkt dicht tegen ironie aan. Goed voorbeeld hiervan: het ‘Matthijsje’ dat Van der Zandt medio november 2013 deed ten bate van de nationale televisieactie Giro555 ter gelegenheid van de slachtoffers van de tyfoon Haiyan op de Filipijnen. Een marathonuitzending van achttien uur die Van der Zandt presenteerde.

DWDD hield die avond open podium. Iedereen mocht tegen betaling een bijdrage leveren aan dit programma. Van der Zandt deed dat live met een korte promo vanuit het Top 2000 à gogo-café waarin hij Matthijs van Nieuwkerk imiteerde. 

Van der Zandt, gehaast, met de vingers tegen de borst, een voor een de nog lege stoelen aan de tafel bij de leuning vastpakkend, in dezelfde gezwollen bewoordingen als Van Nieuwkerk: “Ik ben slechts de slippendrager van de grootvorst van deze avond. Humberto Tan zit híer, hier zit Bridget Maasland, hier Jeroen Pauw en hier Paul Witteman. Welkom in dit café dat ik natuurlijk nooit zou durven betreden zonder de one and only, de koning, keizer en admiraal, mijn vriend Leo Blokhuis.” Een parodie die veel applaus oogstte, niet in de laatste plaats van Van Nieuwkerk zelf.

Van der Zandt heeft een band met de kijker: daarvan is ook Sandra Hilster, mediadirecteur bij KRO-NCRV, overtuigd. “Herman is van de inhoud, maar ook van de verbinding en het goede gesprek. Hij is een man van het midden. Dat past goed bij ons DNA. Het maakt hem benaderbaar, hij komt zo’n beetje door het scherm heen. Alsof hij naast je aan de bar zit.” 

Die toegankelijkheid lijkt inherent aan zijn bescheiden karakter. Van der Zandts ster mag dan in relatief korte tijd flink zijn gestegen, hij is niet arrogant. Niet voor de camera en ook niet erachter. 

De ingetogen wijze waarop hij in 2007 de crematie van Jan Wolkers presenteerde is volgens NOS-chef Vloon illustratief. Deze uitvaartbijeenkomst werd rechtstreeks uitgezonden en vond plaats op De Nieuwe Ooster in de Watergraafsmeer. De plechtigheid werd opgeluisterd met bijdragen van tal van sprekers.

“Op zich niet zo’n moeilijke klus,” aldus Vloon. “Hij hoefde alleen te openen en de bal te volgen.” Maar de programmamaker was meteen verkocht. “De rust die hij uitstraalde – Herman voelde precies aan wat er moest gebeuren. Niet te eager. Dat zie je nog weleens in ons vak bij presentatoren, dat ze elk gaatje opzoeken om te laten zien dat ze er zijn.”

Van der Zandts verslag van deze plechtigheid viel ook de jury van de Philip Bloemendal Prijs op. Die nomineerde hem in 2008 voor deze prijs voor jonge talentvolle presentatoren van nieuwsprogramma’s in de media. Dat hij nog maar twee jaar daarvoor bij de televisie was begonnen en nu al live zo’n plechtigheid kon verslaan, vond de jury opmerkelijk. Uit het juryrapport: “Het is net alsof hij dit al veel langer doet – met een vanzelfsprekende autoriteit en een grote mate van geloofwaardigheid. Zijn verslaggeving bij de begrafenis van Jan Wolkers bewees dat hij ook op dat gebied al iemand is die als vanzelfsprekend zijn plaats tussen de professionals heeft ingenomen.”

Herman is een professional. Hij bereidt zich terdege voor. Indachtig het adagium: neem je werk serieus, maar niet jezelf.

Hans Laroes, voormalig hoofdredacteur NOS Journaal

Wat dit juryrapport impliciet zegt: Van der Zandt is authentiek. Dat is ook een van de belangrijkste redenen waarom Mart Smeets hem zo waardeert. Smeets, jarenlang de anchorman van Studio Sport, wees hem in 2015 aan als zijn opvolger – eerst bij Studio Sport, later als verslaggever/presentator van De Avondetappe, een programma waarin iedere avond wordt nagepraat over de op die dag verreden etappe van de Tour de France. “Herman doet niet gek, hij blijft zichzelf, hij is niet afhankelijk van de autocue en hij is een heel prettige persoonlijkheid.”

Die ‘prettige persoonlijkheid’ manifesteert zich niet alleen voor, maar ook achter de camera’s, weten zijn collega’s. Bijvoorbeeld toen wielerfanaat Van der Zandt tussen de opnames van inzamelingsactie Alpe d’HuZes door met collega’s zelf op de fiets stapte om de Franse Alpen te bedwingen. Paul Vloon, die meefietste en naar eigen zeggen toch al moeite had de anderen bij te houden, reed in een paar dagen tijd liefst vier keer lek. Telkens was het Van der Zandt die hem als eerste te hulp schoot om de band te verwisselen.

Een prettig mens, een uitstekende presentator: wie al deze loftuitingen leest, kan de indruk krijgen dat het Van der Zandt allemaal komt aanwaaien. Maar dat is schijn. Voormalig baas van het NOS Journaal Laroes: “Herman is een professional. Hij bereidt zich terdege voor. Indachtig het adagium: neem je werk serieus, maar niet jezelf. Dat behoedt je voor veel ongelukken. Daarmee ben je als presentator in Hilversum een witte raaf. Er raken heel veel mensen in dit wereldje in de war omdat ze regelmatig met hun hoofd op televisie komen.”

Ook is Van der Zandt volgens Laroes niet zó aardig dat hij over zich heen laat lopen. “Hij eist veel van zichzelf en ook van anderen. Maakt een van zijn collega’s een fout, dan is het niet: jammer, maar laten we het gezellig houden, volgende keer beter. Nee, dan zegt hij er wel iets van.” Een voorbeeld schiet de voormalige hoofdredacteur zo niet te binnen. Van der Zandt zelf refereerde tijdens het gastcollege bij Hogeschool Windesheim aan het NOS Journaal van 13 januari 2013, de al eerder genoemde uitzending waarin van alles misging. “Ik ben de presentator. Als er dan geen bandje komt, sta ik voor lul. Dan word ik wel pissig.”

Tegelijkertijd lijkt één ding evident: presenteren zit bij Van der Zandt in de genen. Dat is ook de conclusie van Philip Freriks, de huidige presentator van De slimste mens die – net als Van der Zandt – lang bij het NOS Journaal werkte en hem aanwees als zijn opvolger.

“Herman heeft net dat beetje extra dat van een gemiddelde presentator een eminente presentator maakt. Zo een die algauw als onmisbaar wordt beschouwd. Dat zit ’m ongetwijfeld in zijn ogenschijnlijk makkelijke manier van doen, z’n zelfvertrouwen, relativering en gevoel voor humor. Zoiets noem je geloof ik charisma of uitstraling. Moeilijk te definiëren, maar het is er.”

Van der Zandt heeft talent. Dat ontdekte Hans Laroes al tijdens de screentest voor het NOS Journaal in 2005. “We waren op zoek naar jonge presentatoren. Er waren ruim honderd gegadigden, maar Herman was een van de weinigen die direct goed scoorde – net als Jeroen Tjepkema (Tjepkema en Van der Zandt begonnen beiden in 2006 bij het NOS Journaal – red.). De camera moet van je houden. Van je stem, de manier van bewegen en kijken. Herman heeft dat. Er zit iemand die je meteen accepteert. Hij is geloofwaardig, wekt vertrouwen. Dat is bij een nieuwslezer belangrijk. Die zijn relatief weinig in beeld en tegelijkertijd dragen ze de hele uitzending. En toch zijn ze niet groter dan de uitzending zelf.”

Bij het strak geregisseerde NOS Journaal is het niet gebleven voor Van der Zandt. 

Geruggesteund door zijn studie geschiedenis en met zijn brede algemene interesse presenteerde hij de afgelopen jaren een trits programma’s – Met het mes op tafel, het Watersnoodjournaal, de opening van de slavernijtentoonstelling – die aansluiten bij zijn kennis en talenten. De switch naar KRO-NCRV lijkt een logische volgende stap.

Wat hij bij deze omroep de komende jaren nog meer gaat doen behalve De slimste mens is volgens mediadirecteur Hilster nog niet bekend. “Het worden programma’s die hem passen als een jas. Die zijn we nu met Herman en onze creatieve en journalistieke teams aan het ontwikkelen, uiteraard in goed overleg met de NPO. Dat dit grotere titels worden, is evident. En dat we iets op het gebied van audio gaan doen, bijvoorbeeld een mooie podcast, sluit ik ook niet uit. Herman draagt ook de radio een warm hart toe.”

Een talkshow wellicht? Hilster kan daar nog niets over zeggen. Maar een talkshow past zeker bij Van der Zandt, meent zijn voormalige chef Hans Laroes. “KRO-NCRV heeft geen talkshow, best kans dat er iets in die categorie komt. Al weet ik niet of dat nu voor een presentator het hoogst haalbare is. Talkshows zijn nogal aan inflatie onderhevig. Ik denk wel dat hij het kan. Herman zal er dan zeker zijn eigen stempel op drukken. Hij is bijvoorbeeld geen driftkikker die vindt dat elk item hooguit 29 seconden mag duren.”

De camera moet van je houden. Van je stem, de manier van bewegen en kijken. Herman heeft dat.

Hans Laroes, voormalig hoofdredacteur NOS Journaal

Een satirisch nieuws- en praatprogramma à la De Avondshow met Arjen Lubach dan? Dat programma, destijds nog Zondag met Lubach geheten, lacht hem zeker toe, vertelde Van der Zandt in 2016 tijdens het gastcollege bij de Hogeschool Windesheim.

Laat Herman de Schermman maar schuiven. 

Van der Zandt in het kort

Herman van der Zandt (49) startte zijn carrière als presentator bij de Bredase ziekenomroep Studio Audio. Van der Zandt, toen dertien jaar, maakte daar met zijn twee jaar oudere broer Casper het jongerenprogramma Zwamneus en Co. Na zijn studie geschiedenis begon hij in 2001 als nieuwslezer bij het NOS Radionieuws. Vanaf de zomer van 2006 was hij ook presentator van het NOS Journaal. Vervolgens stapte hij in 2015 over naar NOS Sport, waar vanwege het vertrek van Jack van Gelder een vacature was ontstaan. Hij presenteerde daar onder meer Studio Sport en Langs de Lijn. Ook volgde hij Mart Smeets op bij De Avondetappe. En passant presenteerde hij tal van andere programma’s, waaronder de rechtstreekse verkiezingsuitzendingen. Daarmee verwierf hij de bijnamen ‘Touch Herman’ en ‘Herman de Schermman’. Daarnaast volgde Van der Zandt in 2015 Joost Prinsen op als presentator van het quizprogramma Met het mes op tafel. Afgelopen zomer maakte KRO-NCRV bekend dat de presentator per 1 januari 2024 in dienst treedt bij deze omroep. Hij zal daar, naast De slimste mens, een aantal nieuwe programma’s gaan presenteren. Van der Zandt woont in Utrecht, is gescheiden en heeft twee kinderen. Zijn huidige vriendin is Anna Gimbrère. Zij is wetenschapsjournalist en presentatrice.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.