Giorgia Meloni, de eerste Italiaanse premier sinds Benito Mussolini die voortkomt uit de fascistische beweging, heeft Europa, Italië en zelfs haar eigen ministers verrast door een asielakkoord te sluiten met Albanië. Toen zij de afgelopen zomer op vakantie was in Puglia, is zij een dagje overgestoken naar Albanië om haar collega Edi Rama te ontmoeten. Hoogstwaarschijnlijk is het plan daar bekokstoofd. Deze week was de Albanese premier in Rome en werd de overeenkomst beklonken. Het idee is dat bootvluchtelingen die door de Italiaanse kustwacht worden opgepikt, niet langer naar Lampedusa of Sicilië worden gebracht, maar naar Albanië, alwaar hun asielaanvraag door de Italiaanse autoriteiten zal worden behandeld. 

Meloni presenteerde haar akkoord als de oplossing van het migratievraagstuk, maar het is met raadsels omgeven. Onduidelijk is welke status de Italiaanse kampen op Albanese bodem zullen krijgen. Ze zullen waarschijnlijk beschouwd worden als een soort militaire bases op vreemde bodem. De Albanese autoriteiten zullen verantwoordelijk zijn voor de ordehandhaving en de veiligheid, maar afgewezen asielzoekers zullen door Italië worden gerepatrieerd, hoewel Italië nu al de grootste moeite heeft om afgewezen asielzoekers van het eigen grondgebied uit te zetten. 

Het is eveneens onduidelijk welke wederdienst er aan Albanië zal worden verleend. Premier Rama van dat land verklaarde plechtig dat hij niets van Italië verwacht in ruil voor zijn goedertierenheid en dat het hem een eer is om een bevriende natie in nood te kunnen bijstaan, maar dat gelooft eigenlijk niemand. Er zal op zijn minst van Meloni worden verwacht dat zij zal lobbyen voor het EU-lidmaatschap van Albanië. 

De grootste onduidelijk is misschien nog wel dat het moeilijk is te zeggen op welke manier deze oplossing een oplossing is. De overvolle kampen op Lampedusa zullen erdoor worden ontlast, akkoord, maar om dat te bereiken had je ook andere opvanglocaties kunnen openen op Italiaans grondgebied. Er zou volgens Meloni een afschrikwekkende werking uitgaan van de overeenkomst, alsof Afrikaanse vluchtelingen zouden besluiten nog liever oorlog, dictatuur en armoede te verbijten dan het risico te lopen om in Albanië terecht te komen. Ik ben bang dat de voornaamste verdienste van het akkoord vanuit het perspectief van Meloni is dat het een deel van de vluchtelingen onzichtbaar zal maken. In dat opzicht is het een coherent vervolg op de Turkijedeal en de recente overeenkomst met Tunesië. 

Hoe nijpender en mensonterender de omstandigheden zijn in Ter Apel of op Lampedusa, hoe groter de kans is dat er overlast ontstaat, hetgeen vruchtbaar stinkende humus is voor electoraal gewin.

Uiteraard is het niet de bedoeling dat wij ons afvragen of de vluchtelingen zijn geholpen met dit akkoord. Dat was ook bij de overeenkomsten met Turkije en Tunesië geen relevante vraag. Maar dat terzijde. 

De extreemrechtse regeringspartijen in Europa, zoals de partij van Meloni in Italië en de VVD in Nederland, spelen een cynisch spel met migranten. Uit electorale overwegingen moet het zogenaamde probleem, dat helemaal geen werkelijk probleem zou hoeven te zijn, zo veel mogelijk uit de hand lopen en zo zichtbaar mogelijk zijn. Hoe nijpender en mensonterender de omstandigheden zijn in Ter Apel of op Lampedusa, hoe groter de kans is dat er overlast ontstaat, hetgeen vruchtbaar stinkende humus is voor electoraal gewin. Wij zouden in onze naïviteit kunnen denken dat de extreemrechtse regeringspartijen zich zouden willen inspannen om de overlast van overvolle asielzoekerscentra aan te pakken, maar dat zou een domme fout zijn. Ze laten het met opzet escaleren om vervolgens triomfantelijk te kunnen zeggen dat ze altijd al hadden gezegd dat die zwarte mensen een gigantisch probleem vormen voor de hardwerkende burgers. 

Maar de kiezers verwachten ook daadkracht, dus vroeg of laat – liever laat, wanneer het probleem volgens plan volledig uit de hand is gelopen – zullen er schijnoplossingen moeten worden gepresenteerd. Een symbolische maatregel die onwrikbaarheid uitstraalt, is op een gegeven moment gewenst. Uiteraard mag deze maatregel geen werkelijke oplossing vormen, want daarmee zou extreemrechts zijn eigen electorale goudmijn sluiten. Symboolpolitiek is precies wat nodig is en dat is precies wat de Albaniëdeal behelst.

Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.