Steenrijk, straatarm
Deze maand was de Amerikaanse senator Bernie Sanders in het land om zijn nieuwste boek Het is oké om kwaad te zijn op het kapitalisme te promoten. Goed getimed, vlak voor onze eigen parlementsverkiezingen, en dus koren op de molen van GroenLinks-PvdA om hun verkiezingscampagne op te luisteren en linkse kiezers op te roepen zich te verenigen om de uitwassen van het kapitalisme uit te bannen.
Er is één programma op de Hollandse televisie dat wekelijks op kleine schaal die uitwassen laat zien en dat heet Steenrijk, straatarm. Arme stellen of gezinnen mogen een week logeren in het dure huis van hun rijke tegenkandidaten, en vice versa, inclusief de daarbij horende hobby’s, eventuele bolides, vriendenclubjes en besteedbaar weekbudget.
Ooit werd ik nota bene zelf gevraagd mee te doen aan het populaire SBS6-programma. Toen ik de redacteur van dienst – die mij maar bleef aansporen om mee te doen – vertelde dat ik helemaal niet rijk ben, wierp hij tegen: “Tja, dat zeggen ze allemaal.” Aan rijke kandidaten evenwel geen gebrek.
De oer-Hollandse calvinistische traditie, waarin het taboe is om ongebreidelde rijkdom te tonen, is allang overboord – zeker sinds de Rotterdamse excentrieke zakenman en multimiljonair Bram van Leeuwen, beter bekend als Prince de Lignac, begin jaren tachtig met zijn jacht beladen met goud en Aziatisch jongenspersoneel de wereldzeeën bevoer. Naar de huidige maatstaven was dat maar een armetierig bootje, getuige de vele filmpjes van de hypermoderne jachtvloot van de superrijken op TikTok of Instagram. Het etaleren van puissante rijkdom is sowieso bon ton op de sociale media.
Echte armoede daarentegen zie je dagelijks in het straatbeeld, zeker in het Amsterdamse stadsdeel ten noorden van de stad, over het IJ, waar ik sinds twee jaar woon.
Bruggen naar de overkant zijn er na decennia van gesteggel nog steeds niet, de bevolking verplaatst zich voornamelijk van en naar de stad via overvolle en steeds drukker wordende pontjes. Hoewel ook in dit stadsdeel de gentrificatie hard toeslaat, is in sommige oude volkswijken de verpaupering goed zichtbaar.
Aan de onderkant van de samenleving verandert er niet veel. Die leeft al jaren zonder ooit een bestaanszekere dag mee te maken; de enige zekerheid is dat morgen waarschijnlijk weer een klotedag is, schrijft Bert Nijmeijer in het artikel ‘De diepte van armoede’ (vanaf pagina 46). Armoede is als een put met gladde wanden. Als je er eenmaal in zit, kom je er niet zomaar meer uit.