Kunst, afhaalpasta en wijn: een avond met Michel Houellebecq
Gwen van der Zwan bezocht een openbaar interview met de Franse schrijver Michel Houellebecq in een oud kantoorpand in Amsterdam. Het werd een vreemde avond. ‘De organisator vraagt me of ik misschien een uurtje met de schrijver wil doorbrengen. “Om hem te interviewen?” vraag ik. “Nee, naakt, in een kamer, met z’n twee”.’
Ik zit in een oud kantoorpand op een industrieterrein in Amsterdam. Naast me zit de Franse schrijver Michel Houellebecq, die recent veel media-aandacht kreeg vanwege zijn betrokkenheid bij een pornofilm waarin hijzelf een hoofdrol speelt. Toen Houellebecq de opnames terugzag, kreeg hij spijt en stapte naar de rechter, in de hoop het gebruik van de expliciete scènes te verbieden. De rechtbank stelde hem in het ongelijk en dus komt deze pornofilm binnenkort uit. Wel werd er besloten dat KIRAC (het Nederlandse kunstcollectief dat achter deze pornofilm zit) de film voor vertoning aan Houellebecq moet voorleggen. Wanneer Houellebecq bezwaar uit en KIRAC aanpassingen weigert te doen, kan Houellebecq opnieuw naar de rechter stappen.
Tarik Sadouma, initiator van deze avond, zet met pasta gevulde wegwerpbakjes en koffiemokken met champagne voor ons op tafel. Sadouma was betrokken bij de projecten van KIRAC, maar is uit het collectief gestapt vanwege de volgens hem onethische omgang met Houellebecq. Hij heeft een ander collectief opgericht: The Unsafe House of Jaafar El Hazred. ‘Het eerste islamitische kunstcentrum van Nederland.’ Met dat collectief heeft ook hij een film over Houellebecq gemaakt, waarvan de eerste versie vanavond vertoond wordt. Omdat Sadouma en Houellebecq bevriend zijn geraakt nadat Sadouma zich afsplitste van KIRAC, werkt Houellebecq voorafgaand aan de vertoning mee aan een Q&A. In afwachting hiervan zit ik met een stuk of zes Unsafe House-betrokkenen, Houellebecq en zijn vrouw Qianyun Lysis Li, in het verblijf boven de loods waar straks de Q&A zal zijn. Sadouma nodigde me uit om de middag met hen door te brengen omdat ik journalist ben. Nadat Houellebecq zijn pasta heeft geprobeerd, gaat hij over op mijn wegwerpbakje.
Sadouma vraagt me tijdens het eten of ik misschien een uurtje met Houellebecq wil doorbrengen. “Om hem te interviewen?” vraag ik. “Nee, naakt, in een kamer, met z’n twee.” Het is niet de eerste opvallende opmerking die Sadouma maakt. Eerder legde hij me al uit dat The Unsafe House een harem is, waarbinnen sekswerk een thema is. Als ik niet op zijn opmerking in ga, zegt hij dat ik het als sekswerk moet zien. “Je zou er geen geld voor terugkrijgen, maar wel iets anders dat van waarde is: seks met een genie.” Tijdens dit gesprek filmt hij me, misschien omdat hij een eventuele interessante reactie wil vastleggen als materiaal voor een volgende kunstfilm.
Houellebecq wil liever niet met journalisten praten, en dat verbaast me niet. In zijn werk hekelt hij hun incompetentie. Wellicht dat hij mij minder schuwt omdat ik opga in het gezelschap.
Op de achtergrond is iemand nog bezig met het af-editen van de eerste versie van de film die zo vertoond wordt. Ik zie beelden voorbijkomen van Sadouma en Houellebecq die gesprekken voeren over de islam. “Een van de thema’s in de film is de relatie tussen de vermeend islamofobe Houellebecq en ons islamitische kunstcollectief”, zegt Sadouma terwijl hij knikt naar het beeldscherm waarop geëdit wordt.
Als er een andere journalist binnenkomt, die Houellebecq vraagt of hij hem een paar vragen mag stellen, is het resolute antwoord daarop: nee. Houellebecq wil liever niet met journalisten praten, en dat verbaast me niet. In zijn werk hekelt hij hun incompetentie. Wellicht dat hij mij minder schuwt omdat ik opga in het gezelschap. Ik ben een jonge, creatief ogende vrouw met een mok champagne, en ik zie er daarmee net zo uit als de meeste aanwezige Unsafe House-betrokkenen. Zo zie ik kans om hem te vragen wat hij hier eigenlijk doet. “Tarik is een vriend van me,” zegt hij. “Hij vroeg me of ik vanavond een Q&A wilde doen. Voor vrienden doe ik dat.”
Als het gesprek overgaat op Nederlandse politiek, vraag ik hem of hij Thierry Baudet kent. Maar die naam heeft hij nog nooit gehoord. Als ik hem uitleg dat deze bekende Nederlandse politicus kritiek oogstte met een misogyne bespreking van zijn roman Sérotonine, vertelt hij me dat hij Pim Fortuyn wel kent. “A funny guy. I like him. The French love funny guys.“
foto: Gwen van der Zwan
Op tafel ligt een geprint pdf van het boek van Houellebecq dat vorige week is uitgekomen: “Quelques mois dans ma vie“, waarin de schrijver reageert op de sekscontroverses. Hij verwijst hierin naar de in de film spelende pornoactrice en filosofiestudent Jini van Rooijen als ‘De Zeug’. Stefan Ruitenbeek, de voorman van KIRAC, wordt ‘De Kakkerlak’ genoemd. Houellebecq beschrijft hoe ‘De Kakkerlak’ hem gelokt heeft met een matige vrijpartij met ‘De Zeug’ en spreekt over ‘de hoeren van de Kakkerlak’. Hij schrijft ook dat hij niet wist waar de opnames voor bedoeld waren en dat ‘De Kakkerlak’ en ‘de Zeug’ handelaren bleken te zijn die zijn lichaam als aantrekkelijke marktwaar hadden gezien. Maar waarom heeft Houellebecq dan meegedaan en zelfs een contract ondertekend waarin hij toestemming geeft voor het maken van een film? Een mengeling van onder andere antidepressiva, drank en slecht begrip van het Engelse contract is het antwoord op die vraag. Houellebecq voelt zich misbruikt.
De echtgenote van Houellebecq toont ondertussen het jurkje dat ze op Vinted heeft gekocht voor de gelegenheid: een doorschijnend polyester japonnetje. Of ze de juiste kleur kousen bij het jurkje aan heeft, vraagt ze aan haar man. Houellebecq knikt. Daarna vertrekken ze naar de aangrenzende studio van kunststudente en Unsafe House-manager Maria van der Velde, om daar nog even een dutje te doen.
Beneden druppelen ondertussen de eerste gasten binnen. Omdat Houellebecq slaapt, help ik (de als duivel verkleedde) Van der Velde met de ticketverkoop (6,66 euro voor een kaartje). De setting is intiem, er arriveren zo’n honderd mensen die een plekje uitkiezen op de voor hen klaargezette klapstoelen. Net als het programma van start gaat, arriveren de expliciet onuitgenodigde Ruitenbeek en Van Rooijen, verkleed als kakkerlak en zeug. Als Van der Velde het tweetal weigert, manoeuvreren ze zich langs haar en positioneren zich op het voor Houllebecq opgebouwde podium, waar Van Rooijen knorrend als een varken haar blote borsten en buik aan het publiek laat zien. Nadat ze naar buiten zijn geëscorteerd en de politie is gebeld, verlaten ze het terrein en keert de rust terug.
foto” Gwen van der Zwan
Het programma trapt af met een vrouwelijke imam die door middel van een Azan het publiek oproept tot gebed. “Allahoe Akbar (Allah is de grootste). Ashadoe ella ilaha illallah (Ik getuig dat er geen god is behalve Allah). Ashado anna Mohammada rasoel Allah (Ik getuig dat Mohammed Allah’s gezant is). Hayya alassalaah (Haast U naar het gebed).” Hierna neemt Houellebecq plaats op het podium. Tijdens een uur durende Q&A wordt vervolgens zijn oeuvre besproken. Vanwege Houellebecqs beperkte Engelse vaardigheden en zijn zachte stemvolume, in combinatie met het feit dat het meeste Frans niet vertaald wordt, is het moeilijk om het gesprek te volgen. Ondertussen wordt er flink gerookt, zowel door de auteur als door het publiek.
Als ik weer beneden kom, staat Thierry Baudet voor de deur. Of Houellebecq er nog is.
Na een luid applaus vertrekt Houellebecq weer naar boven en ik volg hem op de voet. Over het feit dat Ruitenbeek en Van Rooijen er waren, verkleed als kakkerlak en zeug, laat hij zich tegen mij niet uit. Het echtpaar drinkt nog een mok champagne terwijl beneden de eerste versie van de film vertoond wordt. Hierna volgt een paaldansact en vertrekken Houellebecq en zijn partner naar hun hotel. Als de dj-set begint, waarin gebruik is gemaakt van soundtracks van films van Gaspar Noé, omdat Houellebecq een groot fan is van Noé, voeg ik me bij het feest. Omdat bijna alle gasten een poging tot paaldansen doen op de voor de act geïnstalleerde paal, besluit ik, geïnspireerd door de sfeer, om ook een poging te wagen. Als ik mezelf in de paal hijs, knapt echter het bandje van mijn haltertop. Gelukkig word ik direct naar boven begeleid door ‘de harem’, waar mijn kledingstuk met hulp van meerdere vrouwen ter plaatse gerepareerd wordt.
Als ik weer beneden kom, staat Thierry Baudet voor de deur. Of Houellebecq er nog is. The Unsafe House moet hem teleurstellen. Jammer voor Baudet, denk ik. Dit was wellicht zijn enige kans om zijn bestaan aan zijn grote held kenbaar te maken.
Met dank aan Teun Voeten voor de foto’s.
Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.