Journalist of eikeltje met microfoon?
De man wiens microfoon werd afgepakt door Yoeri Albrecht werd overal een ‘journalist’ genoemd, maar dat is hij helemaal niet, schrijft Jan Kuitenbrouwer. ‘Die man is een activist, dat is iets anders.’ En waarom gaat de NVJ mee in deze uitholling? ‘Hoe kan iemand mijn belangen als waarheidszoeker behartigen als hij ook leugenverkopers vertegenwoordigt?’
‘Heeft het Westen de Russische invasie van Oekraïne uitgelokt?’, vroeg Instituut Clingendael zich eind vorig jaar af. Zij raadpleegden zeven Nederlandse experts: Ko Colijn, Rob de Wijk, Laurien Crump, Hubert Smeets, Bob Deen, Jolle Demmers en Jonathan Holslag. Alleen Demmers neemt een afwijkende positie in (‘ja’), de overigen zijn het in grote lijnen eens (vijf keer ‘nee’, één onthouding). De oorlog in Oekraïne heeft in Nederland nauwelijks tot debat geleid, er is een vrij brede consensus over de schuldvraag en de gepaste reactie. Zoals meestal volgt Nederland de Atlantische lijn, opzichtig genoeg voor schouderklopjes uit Londen en Washington, maar niet té, want als de wind draait moeten we overstag kunnen. Het bekende patroon.
Voor een debatcentrum is consensus de dood in de pot, dus ‘om het debat te stimuleren’ liet De Balie midden op het Leidseplein het wrak van een Russische tank neerzetten, kapotgeschoten door het Oekraïense leger. De vierkoppige bemanning van deze tank is waarschijnlijk op uiterst gruwelijke wijze om het leven gekomen. Eerst word je bij de inslag van zo’n granaat door de luchtdruk verpletterd, en als je dan nog niet dood bent, verbrand je levend.
Als ik Rus en fervent voorstander van de invasie was, zou ik mijn landgenoten de laatste eer willen bewijzen met een bloemetje of iets dergelijks. Dat zou een interessant debat kunnen uitlokken, maar dat is dan weer niet het soort debat dat de Balie wil stimuleren, een bord bij het wrak laat weten dat eerbetoon zal worden verwijderd.
Het is een klassiek staaltje Nederlands gewetenstheater, product van een consensuscultuur waarin geen ruimte is voor grote daden, en dus leggen wij ons maar toe op grote gebaren. ‘U bent misschien tegen deze oorlog, maar ik ben er nog véél tegener. Kijk maar, ik heb maar liefst tienduizend kilo schroot laten aanrukken.’
Het beeldverslag bevestigt dat Microman niet uit was op een informatief item over de tentoonstelling van die tank, maar op een suggestief videootje over ‘wat er achter deze actie zit’ en het provoceren van de organisatoren.
Bij dit massagraf op rupsbanden deed zich intussen een incident voor. Nadat hij de expositie had geopend werd Yoeri Albrecht, directeur van de Balie, benaderd door een videoploeg. Een man met een microfoon wilde weten hoe het zat met de ‘geldstromen’ van De Balie. Of er sprake was van ‘financiering vanuit de NAVO’. Het gaat hier om een militaire kwestie, op de website van De Balie staat de NAVO vermeld als ‘projectbegunstiger’, dus die vraag is op zichzelf legitiem. Albrecht heeft geen zin in dat gesprek en loopt geïrriteerd weg. Microman loopt mee en houdt aan. ‘Nee maar effe serieus, open kaart, voor het debat…’ In het hoofd van Albrecht knapt iets, hij grijpt de microfoon en probeert hem de man uit handen te trekken. Dat lukt niet direct, er ontstaat een worsteling. Albrecht heeft een deel van de microfoon afgebroken, weigert het terug te geven, doet dat uiteindelijk toch en verdwijnt het gebouw van de Balie in. Het beeldverslag bevestigt dat Microman niet uit was op een informatief item over de tentoonstelling van die tank, maar op een suggestief videootje over ‘wat er achter deze actie zit’ en het provoceren van de organisatoren. Als hij een vertegenwoordigster van de Amerikaanse ambassade voor de voeten loopt en zij heel even heel zacht zijn arm aanraakt, is het meteen: ‘You don’t have to touch me!’ Ook gebruikt hij het campusmodewoordje ‘trope’.
Wijselijk maakte Albrecht direct zijn excuses. ‘Ik had nooit zo moeten reageren op deze journalisten. Hiervoor bied ik mijn excuses aan. Het is van groot belang dat journalisten hun werk kunnen doen en met respect in gesprek blijven’, liet hij weten.
De media die over het incident berichtten, namen dat ‘journalist’ allemaal over. Parool: ‘De directeur van het Amsterdamse debatcentrum De Balie heeft excuses aangeboden voor het belagen van een journalist.’ NOS: ‘Toen een journalist hem op straat vroeg of het debatcentrum …’ etc. NRC: ‘Journalist van het linkse YouTube-kanaal Left Laser.’
Albrecht heeft Microman een mooie dienst bewezen, want dankzij hem staat die nu te boek als ‘journalist’. Zou een van die redacties zich verdiept hebben in wat ‘Left Laser’ is? Die organisatie heeft twee doelstellingen, leesbaar op hun website. Zij ‘produceren en distribueren propaganda ter ondersteuning van onze wereldwijde strijd tegen onderdrukking en uitbuiting’ en die ‘onze trots en moreel versterken.’ Het logo op hun merchandise: een hamer-en-sikkel. Left Laser is een (neo)communistische propagandaorganisatie. Interessant, misschien zelfs prijzenswaardig – onderdrukking en uitbuiting, wie is daar níet tegen – maar propaganda is toch wel iets heel anders dan journalistiek. Yoeri Albrecht had Microman moeten aanduiden als ‘activist’, want dat is hij.
Kennelijk heeft de mediarevolutie ons op het punt gebracht waar wij iedereen die met een notitieblok, camera en/of microfoon rondloopt ‘journalist’ noemen. Maar een leek die een jacquet aantrekt, een concertzaal binnenloopt en met een stokje voor het orkest gaat staan, is dat een dirigent? En als hij vervolgens een witte jas aantrekt, een stethoscoop om z’n nek hangt en in een ziekenhuis patiënten gaat bekloppen, is hij dan een arts? Nee, en iemand met een camera die mensen aanspreekt is daarmee nog geen ‘journalist’.
Kennelijk heeft de mediarevolutie ons op het punt gebracht waar wij iedereen die met een notitieblok, camera en/of microfoon rondloopt ‘journalist’ noemen.
Ook de Nederlandse Vereniging van Journalisten gaat mee in deze uitholling. ‘Wat ik hier zie is onbegrijpelijk en kwalijk. Van journalisten blijf je af,’ twitterde ‘algemeen secretaris’ Thomas Bruning na het Albrecht-incident. Niemand bij de NVJ heeft dus even de moeite genomen om te kijken wie de makers van die video zijn. Ik heb me vaak afgevraagd waarom de NVJ de meest onzichtbare vakbond van Nederland is, maar als ze daar niet eens weten wat het woord ‘vak’ bekent, wordt het wel enigszins begrijpelijk. Welkom aan boord, verstekeling!
Ja, journalistiek is een vak, waar professionele en ethische kwalificaties aan verbonden zijn. Verreweg de meeste mensen die nu in de journalistiek werken hebben daar een gedegen opleiding voor gevolgd, steeds vaker een universitaire. Over wat feiten, waarheid, neutraliteit, onafhankelijkheid, objectiviteit en fairness zijn kun je eindeloos debatteren, maar wat journalisten met elkaar gemeen hebben, échte journalisten, is dat zij die waarden in elk geval nastreven, en begrijpen dat journalistiek zonder dat streven geen journalistiek ís. Ik ben al heel lang geen lid meer van de NVJ – het is een zwakke vakbond die zijn leden slecht bedient, zowel collectief als individueel – maar als ik nog lid was zou ik nu opzeggen. Hoe kan iemand mijn belangen als waarheidszoeker behartigen als hij ook leugenverkopers vertegenwoordigt?
In 2020, toen het coronabeleid aanleiding was voor diverse geweldsacties tegen journalisten, pleitte Henri Beunders in de Volkskrant voor een keurmerk voor journalisten. ‘Het huidige maatschappelijke klimaat is een explosief mengsel van emancipatie, media en boosheid. De onduidelijkheid over wie journalist is, versterkt het ontploffingsgevaar. Daarom dient er wél een Orde van Journalisten te komen, met een diploma of examen, en op zijn minst een eed of gelofte om zich te zullen houden aan al die codes die nu wel bestaan, maar niet bindend zijn,’ schreef hij. ‘Alleen een duidelijke beroepsgroep kan aanspraak maken op erkenning en overheidssteun.’ Hij heeft gelijk. Een beroepsgroep die zich verschuilt achter relativistische excuses om zichzelf niet te definiëren, verliest zijn status, zijn geloofwaardigheid en uiteindelijk zijn bestaansrecht. Hoog tijd voor dat keurmerk.
Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €4 per maand.