De stikstofcrisis
Het geschetste beeld is zwart: bossen vol bruine, stervende bomen, steeds minder insecten, vlinders en vogels, verdwijnende hei, afnemende waterkwaliteit, massale bodemontkalking, long- en andere gezondheidsproblemen.
Het is maar een fractie van de schadelijke gevolgen van het door de mens veroorzaakte overschot aan uitstoot van reactieve stikstofverbindingen. Daarom heeft het kabinet besloten de stikstofuitstoot binnen acht jaar met minimaal vijftig procent te verminderen.
Voor het behalen van die doelen is 25 miljard euro uitgetrokken. Veel boeren vrezen dat ze moeten stoppen. Is dat niet een te hoge prijs om te moeten betalen? Verslaggever Jan Smit zocht het uit en sprak drie deskundigen, die het stikstofdilemma schetsen.
Vooropgesteld: wat als we niets doen? De mensheid zal er niet door uitsterven, wel wordt onze leefkwaliteit een stuk slechter. Dat voorspelt Rien Aerts, hoogleraar systeemecologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Het is ook de stellige opvatting van Jan Willem Erisman, hoogleraar milieu en duurzaamheid aan de Universiteit Leiden, die ook wel bekendstaat als de stikstofprofessor. Hij refereert aan het Nationaal Milieubeleidsplan 4 (NMP4) uit 2001. Daar stonden mooie, stringente doelstellingen in. Hadden we die maar gehaald, aldus Erisman; dan was er nu geen probleem geweest. Maar door alle politieke invloed is het plan volgens hem gewoon niet uitgevoerd – noch het beleid, noch het monitoren en onderzoek daarna.
De gevolgen voor de volksgezondheid zijn groot. Vorig jaar verscheen in het gezaghebbende vakblad Science een onderzoek waarin wetenschappers berekenden dat luchtvervuiling door fijnstof en stikstofverbindingen de mensheid jaarlijks 23,3 miljoen levensjaren kost. Daarmee is zo’n 360 miljard euro gemoeid aan onder meer zorgkosten en werkverzuim. In Nederland veroorzaken fijnstof en stikstofverbindingen bijna 5000 spoedziekenhuisopnamen en 4,5 miljoen werkverzuimdagen per jaar. Een enorme kostenpost. Als er niets gebeurt, zal dat alleen maar verder toenemen, voorspelt hoogleraar Onno van Schayck, hoogleraar preventieve geneeskunde aan de Universiteit Maastricht. Geen fijn vooruitzicht.