Asociale media
Wie in tram, trein of metro stapt ziet telkens hetzelfde beeld: telefoons in de aanslag, en delen maar, schrijft hoofdredacteur Tom Kellerhuis.
Een hele generatie is ermee opgegroeid. Wie in tram, trein of metro stapt ziet telkens hetzelfde beeld: telefoons in de aanslag, en delen maar. De oorspronkelijke functie ‘bellen’ lijkt geruisloos verdwenen, de video-call is alom aanwezig. Op elke willekeurige plek, hoe onbeduidend ook, maken we selfies van alledaagse momenten, of delen we belangrijke en onbelangrijke zaken met elkaar. Niks mis mee, zo onschuldig als wat, maar achter al de gratis diensten die het mogelijk maken, schuilen sluwe, gewetenloze advertentiebedrijven die maar één doel voor ogen hebben: zo veel mogelijk winst maken. Simpel gezegd werkt dat zo: hoe meer kliks, hoe beter voor een adverteerder, en hoe meer geld er in de zakken van de techbedrijven stroomt. Het verdienmodel zit in de geplaatste advertenties, bij Facebook in 2020 zo’n
98 procent van de totale omzet.
Laatst bracht het onvolprezen Nieuwsuur aan het licht dat criminelen op grote schaal bots inzetten, computerprogramma’s die het menselijk klikgedrag zo goed mogelijk proberen na te bootsen, teneinde illegaal enorme bedragen te incasseren. Mondiaal verdampen volgens deskundigen jaarlijks zo tientallen miljarden euro’s door advertentie-fraude. Die pijn zou toch gevoeld moeten worden door de advertentiebranche, die het probleem echter bagatelliseert.
Ondertussen is er van het oorspronkelijke verbindingsideaal, achttien jaar na oprichting van Facebook – waarvan het moederbedrijf nu Meta heet – niet heel veel meer over. Controverses overspoelen het bedrijf al jaren, dat tot de rijkste der wereld behoort. Het wordt beschuldigd van politieke manipulatie, polarisatie en opruiing – met als voorlopig
dieptepunt de bestorming van het Capitool in 2021 door fervente Trump-aanhangers. Het zou bij sommige gebruikers leiden tot verslaving en een laag zelfbeeld. Het laat omstreden inhoud op zijn platforms toe zoals nepnieuws, complottheorieën en teksten die aanzetten tot haat.
Vorige maand verloor Meta in één klap ruim een kwart van zijn beurswaarde, het grootste bedrijfsverlies ooit. Afgelopen jaar introduceerde Apple een anti-volgmaatregel. Wie voor het eerst een app opent op de iPhone kan niet om de melding heen. Wereldwijd zou 80 procent geen toestemming willen geven om het surfgedrag te volgen, waardoor adverteerders veel minder goed weten wie ze bereiken, en hun geld liever elders uitgeven. En dan is er nog de concurrentie van het snel opstomende Tiktok.
Censuur en regulering liggen gevoelig in westerse democratieën, de vrijheid van meningsuiting is immers in het geding. Maar de beslissing om een podium te geven aan haatzaaiers, ondermijners van de democratie of leugenverspreiders over het coronavirus hoort niet thuis bij de duistere algoritmes van private techbedrijven. Voorwaar een flinke klus voor huidige en toekomstige politici, wet- en regelgevers en rechters.