Onbegrip

Hoeveel vreemdheid kan een roman verdragen? In de nieuwe Rob van Essen worden geheime boodschappen verstuurd via kleine propjes papier die in een luchtrooster zijn gestoken, overleeft een jongen op magische wijze een klimpartij onder een hoge brug, brengt een moeder haar jeugd door op een uitgestrekt dak. En dat is nog maar het begin.

‘Een reis is een hallucinatie’ luidt het aan Flann O’Brien ontleende motto van deze roman. Bij uitstek geldt dit voor de reis die de hoofdpersonen, Wildervanck en Scherpenzeel, samen ondernemen. Dat je als lezer geneigd bent hen op die hallucinante trip te vergezellen, mag de grote verdienste van Van Essen heten. De truc die hij uithaalt is even simpel als slim: zijn hoofdpersonen begrijpen zelf immers óók niet goed wat hen overkomt. De lezer voelt zich daardoor niet buitengesloten, maar sympathiseert met de naar betekenis zoekende personages.

In een prachtige slotscène wordt duidelijk dat je pas verbanden gaat zien als je de wereld van een afstandje bekijkt. Ook grootse literatuur, zoals deze roman, kan je zo’n glimp van inzicht verschaffen.

Rob van Essen
Miniapolis 
Atlas Contact
€21,99

Psychonaut

Het gebruik van psychedelica is aan een comeback bezig. Na de populariteit van geestverruimende middelen halverwege de twintigste eeuw werd trippen in de jaren negentig en nul iets voor oude hippies en verstokte Ruigoord-gasten. 

Maar de laatste jaren lijkt er een hernieuwde belangstelling te zijn voor het verkennen van de grenzen van de eigen geest. In deze onttoverde tijd, zo schrijft Michiel van Elk in zijn boek over psychedelica, is er een vanzelfsprekende tegenbeweging op gang gekomen, in de vorm van de beruchte ayahuasca-ceremonies en andere sjamanistische, spirituele ervaringen onder invloed van paddo’s en truffels.

Ook vanuit wetenschappelijke hoek wordt er meer serieus onderzoek gedaan naar de werking van psychedelica. Michiel van Elk is zelf neurowetenschapper, maar ook ervaringsdeskundige als psychonaut: hij gebruikte allerlei geestverruimende middelen en doet daarvan uitvoerig verslag. Belangrijk pluspunt van dit boek is dat Van Elk geen blinde gelovige is. Ja, tijdens een trip kan je een magische werkelijkheid betreden, maar daar zitten ook gevaarlijke kanten aan. Hij ziet psychedelica vooral als ‘ode aan de onzekerheid’.

Michiel van Elk
Een nuchtere kijk op psychedelica
Das Mag
€24,99

Betoverend

Hij was dé literaire verrassing van 2020. Min of meer uit het niets won schrijver Sander Kollaard vorig jaar met zijn roman Uit het leven van een hond de Libris Literatuurprijs. Volkomen terecht, want dat verhaal over een gewone man met een gewoon leven onderscheidde zich door de ongewone diepgang en buitengewone tederheid.

In Kollaards nieuwe roman is de hoofdpersoon opnieuw een vrij kleurloos manspersoon met een hond. De kleur in zijn leven komt van twee vrouwen en dorpsgenoten: de ene is de zeventigjarige Anna, een felle natuuractiviste, de andere de uit een naamloos oorlogsgebied gevluchte, zwijgende Zilan. Zo verschillend als de twee zijn, leren ze de ik-figuur om zich open te stellen en al zijn zintuigen aan te spreken.

Intussen onderbreekt Kollaard het verhaal herhaaldelijk met essayistische passages, over kleuren – het geel van Willem de Kooning of het rood van bloed – maar ook over de werking en functie van woede, Olof Palme en de Zweedse klassenmaatschappij, Shakespeare en de suspension of disbelief, of over ‘het virus’. Al die schijnbaar associatief samengebrachte elementen vormen tezamen een betoverende eenheid.

Sander Kollaard
De kleuren van Anna
Van Oorschot
€22,50