De leuke dingetjes van Heilige Hedy
Opeens is er een nieuwe heilige beëdigd: Hedy d’Ancona. Wie kritisch op haar durft te zijn, wordt meteen weggezet als ‘zure oude man’, merkte Jan Kuitenbrouwer. “Ik vroeg wat Hedy d’Ancona in haar lange leven gedaan heeft voor gewone, laagopgeleide mensen, de mensen waarvoor de PvdA ooit werd opgericht en die de partij de afgelopen dertig jaar massaal de rug toekeerden. Er kwam geen antwoord.“
Voor een geseculariseerd land heeft Nederland best nog veel heiligen. Seculier of niet, je moet een paar heiligen hebben, zo werkt het nu eenmaal. Een paar taboes, een paar momenten op de kalender en een paar heiligen. 3 februari, dag van de Heilige Blasius, beschermer tegen keelaandoeningen.
We hebben Johan Cruijff natuurlijk, onze grootste heilige van na de Tweede Wereldoorlog, maar ik kan meer vrouwelijke voorbeelden noemen dan mannelijke. Mies Bouwman, Annie M.G. Schmidt, Sonja Barend, heilig of op z’n minst zalig verklaard. Je mag er je bedenkingen bij hebben, maar dan zwijg je. Eerbiedig zwijgen hoeft niet, maar liever ook niet al te oneerbiedig. Een neutraal, zwijgend wachten op het volgende gespreksonderwerp, dat is de gedragscode. Ja, of je doet je mond open, maar dan moet je op het ergste voorbereid zijn. Ik deed dat vroeger wel eens met Youp van ’t Hek, toen die nog heilig was. Ja, je kunt ook ex-heilig zijn. Heiligheid kan worden ingetrokken, als je iets Heel Ergs doet, of als je gewoon te lang doorgaat met wat je deed en in je onkwestbaarheidswaan je krediet opsoupeert, zoals Youp. Kijk maar naar die anderen: op tijd gestopt – heel belangrijk.
Nu en dan wordt een nieuwe heilige beëdigd. Het is geen formele ceremonie, meer een stil, collectief besluit, dat op een gegeven moment blijkt te zijn genomen.
Het meest recente geval, maar corrigeer me als ik mij vergis, is Hedy d’Ancona. Zij is nu drieëntachtig, bracht een boek uit, en is de laatste weken niet weg te slaan uit de media. Of dit push of pull is, kan ik moeilijk inschatten. Vinden de media haar nu zo geweldig interessant of is zij zo onvermoeibaar in de zelfpromotie?
Hedy d’Ancona is een perfect voorbeeld van het soort politici dat de Partij van de Arbeid naar de afgrond van de irrelevantie duwde.
Onvermoeibaar is zij zeker. Dat is natuurlijk een lovenswaardige eigenschap, en voor mensen van gevorderde leeftijd waarschijnlijk ook wel inspirerend. Kijk die Hedy, wow, drieëntachtig en nog zo bij de tijd! Hedy’s heiligheid is voor een belangrijk deel gebaseerd op haar verdiensten voor de vrouwenemancipatie. Als KLM-stewardess had zij een feministische openbaring en de rest is geschiedenis. Man/Vrouw Maatschappij, Opzij, Staatssecretaris voor Emancipatie, enzovoorts.
Goed. Maar voor het overige was zij een politica van niks.
Hedy d’Ancona is een perfect voorbeeld van de ideologisch onverschillige PvdA-generatie die rechts blijmoedig assisteerde bij de uitholling van de publieke sector en hun partij al doende naar de afgrond van de irrelevantie duwde. Marc Chavannes, die veertig jaar lang de Nederlandse politiek en het openbaar bestuur volgde, zei afgelopen maandag in NRC: ”Misschien is de rotste plek wel dat we zo blindelings de modes van de tijd volgen. Eerst in de jaren zeventig en tachtig vernieuwing om de vernieuwing, met de illusie van democratisering. Daarna vanaf de jaren negentig de privatisering van politiek en bestuur.” Hij noemde geen namen, maar die van Hedy d’Ancona had niet misstaan. Een dedicated follower of fashion, ook in politiek opzicht.
D’Ancona’s boek gaat over hoe wij omgaan met ouderen, en de ‘zachte uitsluiting’ waar mensen mee te maken krijgen bij het bereiken van een zekere leeftijd. Waarom schrijft D’Ancona dit boek nu pas, vroeg ik mij af, en niet toen zij de leeftijd had waarop voor gewone mensen die ‘zachte uitsluiting’ begint? Zou het zijn omdat zij ook na haar 65e gewoon actief bleef in tal van organisaties, en nu, twintig jaar later alsnog richting haar emeritaat wordt geloodst? Wat had zij verwacht: om tot haar laatste ademtocht met voorzittershamers te blijven zwaaien? Al dan niet in het volledige bezit van haar faculteiten?
Dat d’Ancona inmiddels tot Hollandse Heilige is verheven bleek toen ik bovenstaande opmerking op Twitter maakte. Ik vroeg wat Hedy d’Ancona in haar lange leven gedaan heeft voor de gewone, laagopgeleide mensen waarvoor de PvdA ooit werd opgericht en die de partij de afgelopen dertig jaar massaal de rug toekeerden. Oei! Ik werd direct tot ‘zure oude man’ uitgeroepen, ook, ongemakkelijk genoeg, door mensen die ik bewonder. Antwoord kwam er niet. “Wij zijn haar veel verschuldigd”, reageerde een vrouw. Wat precies, informeerde ik. Geen antwoord. “Zij heeft ontzettend veel betekend”, antwoordde een ander. Noem eens iets, vroeg ik. Geen antwoord. Zo werkt dat met heiligen, dat wordt je niet een-twee-drie, dus er was vast een goede reden voor. Uiteindelijk noemde iemand de ‘Wet Gelijke Behandeling’, die d’Ancona zelf ook als ‘kroon op haar werk’ beschouwt. Goed, op die slak gaan we geen zout leggen.
Maar afgezien daarvan?
Toen zij in Den Haag ‘aan de knoppen zat’, was zij nog niet zo begaan met het lot der ouderen als nu. Haar baas Ruud Lubbers legde haar een fikse bezuiniging op de ouderenzorg op, die zij zonder veel verzet doorvoerde
Ik herinner mij haar beëdiging als minister, in het kabinet Lubbers III, toen zij glunderend tegen een televisieverslaggever zei dat zij ‘allemaal leuke dingetjes ging doen.’ Een van die dingetjes was de afschaffing van de filmkeuring, een uniek systeem waarin iedere Nederlander die geïnteresseerd was kon meepraten over de juiste classificatie. Omdat de gemiddelde Nederlander niet zo ruimdenkend is als Hedy d’Ancona, kwamen daar soms leeftijden uit die Hedy te hoog vond, dus zij verving dit fraaie systeem van democratische burgerparticipatie door hét neoliberale pet project van die tijd: ‘zelfregulering’. Inmiddels weet iedereen wat sommigen destijds al zeiden, waaronder Joseph Stiglitz, de Nobelprijswinnaar, namelijk dat ‘zelfregulering’ een oxymoron is, en praktisch neerkomt op laissez faire. Het was een naïef, lichtvaardig jaren zestig-ideetje, uitgevoerd in een volledig ander tijdperk. Ineens lag Stanley Kubricks Lolita voor Alle Leeftijden in de videotheek. Dat hardwerkende moeders de videorecorder als babysit gebruikten en dus moesten kunnen vertrouwen op de keuringslabels op video’s en DVD’s, besefte d’Ancona niet en wilde zij toen er protesten kwamen van ouderorganisaties ook niet weten. Al was het maar omdat zij inmiddels een betaalde functie bekleedde bij het NICAM, de audiovisuele brancheorganisatie die de ‘keuring’ voortaan zelf deed en – verrassing! – alles bij voorkeur het AL-label gaf. Nergens ter wereld werden films zo laag geklasseerd als in Nederland, en d’Ancona was er trots op. Toen zij in 2008 terugtrad dankte de videobranche haar met een groots afscheidsfeest en een onderscheiding.
Toen zij in Den Haag ‘aan de knoppen zat’, was zij nog niet zo begaan met het lot der ouderen als nu. Haar baas Ruud Lubbers legde haar een fikse bezuiniging op de ouderenzorg op, die zij zonder veel verzet doorvoerde. Zij was het die besloot tot afschaffing van het ‘bejaardenhuis’, inmiddels door alle experts beschouwd als een historische vergissing. Zij was een van de PvdA’ers achter de ‘sociale vernieuwing’, een eufemisme voor bezuinigen op sociale voorzieningen, zoals later door het CDA aangeduid als ‘zelfredzaamheid’, en door de VVD als ‘participatiemaatschappij’.
Ook een andere vergissing van de PvdA had haar warme steun: de integratie van etnische minderheden ‘met behoud van eigen cultuur’ en het onderwijs aan minderheden in hun eigen taal (OETC). Wie daar kanttekeningen bij plaatste werd door PvdA’ers als d’Ancona, haar toenmalige partner Ed van Thijn en andere progressieve smaakmakers van die dagen verketterd als vreemdelingenhater en racist. “Nederland is een groot hotel”, vond d’Ancona.
‘Leuke dingetjes’!
Hedy D’Ancona heeft de PvdA natuurlijk niet eigenhandig vervreemd van haar oorspronkelijke achterban, van Jan (en Annie) Modaal, zoals zij in de jaren zeventig door de Haagse Post gedoopt werden, maar om nu te zeggen dat zij zich ertegen verzét heeft, nee. Dus in mijn santenkraam is geen plekje gereserveerd voor haar.