Het afgelopen jaar was een ongekend financieel jaar. Lockdowns dwongen de normaal zo rijkelijk spenderende Nederlander geld op te potten, terwijl de negatieve rente op spaargeld verre van uitnodigend is. Zo ook voor jongeren en studenten: geen prijzige etentjes, dagelijkse feestjes in de kroeg of verre reizen naar andere continenten. Met wekelijks pakketjes bestellen via AliBaba of Bol.com of sushi via Thuisbezorgd ging het gemiddelde studentenbudget ook niet op. In de zoektocht naar een beetje spanning en vermaak kregen velen van hen daarom een nieuwe hobby: beleggen. 

De gewekte interesse onder jongeren heeft direct geresulteerd in een nieuwe digitale markt. Om aan informatie te komen raadplegen studenten nu een uitdijend assortiment aan kanalen op YouTube, Instagram, Twitter en Reddit, waar zelfbenoemde beleggingsgoeroes en ‘financieel influencers’ over elkaar heen buitelen om hun keuzes toe te lichten. Zo kwam rapper Boef, die beschikt over een enorme populariteit onder de jongere generatie, met een beleggingscursus, die voor enkele honderden euro’s aan te schaffen is. Steeds lastiger is het om de echte financiële experts te scheiden van slimme beleggers die hun eigen aandelen aanprijzen om de prijs op te drijven. 

Onderzoeksbureau Kantar becijferde dat het aantal beleggende huishoudens in 2020 met zeventien procent toenam ten opzichte van 2019. Deze ongekende groei, de grootste sinds de beurseuforie van de internetzeepbel eind jaren 90, heeft ervoor gezorgd dat nu een totaal van 1,75 miljoen huishoudens hun heil hebben gezocht in beleggingen. Lage rente op spaarrekeningen en het vele thuiswerken hebben een aanzuigende werking gehad op Nederlanders waarbij door sterk verminderde uitgaven meer geld dan anders overbleef. Brokersbedrijf DEGIRO vermeldde dat de helft van haar nieuwe klanten in 2020 onder de dertig jaar oud was. De aanmelddrukte zorgde bij hen zelfs voor lange wachtlijsten met op het toppunt meer dan 30.000 geïnteresseerden. Bovendien liet onderzoek van Markteffect zien dat het aantal beleggers in cryptomunt Bitcoin afgelopen jaar explosief toenam met 62 procent, een toestroom die ook gedeeltelijk aan de toegenomen interesse van jongeren toe te schrijven is. 

Je verveelt je, geld kan niet in de kroeg besteed worden, dan wil je daar wat mee gaan verdienen. Waar ik eerder 50 euro overhield, houd ik nu 300 euro over

Jelle Houben, student bedrijfskunde

Hoe komt het dat beleggen booming is onder jongeren? Niet enkel de huidige marktkarakteristieken blijken een rol te spelen. Waar jongeren normaal een volgeplande agenda hadden, zitten ze nu thuis op hun handen, starend naar een steeds groter wordende spaarrekening. Beleggen werd zo ook een manier van tijdverdrijf, een nieuwe hobby. Jelle Houben, student bedrijfskunde, is tijdens de coronacrisis begonnen met beleggen: “Je verveelt je, geld kan niet in de kroeg besteed worden, dan wil je daar wat mee gaan verdienen. Waar ik eerder 50 euro overhield, houd ik nu 300 euro over.” Ook Jelle Vintges, student geschiedenis en in oktober 2020 begonnen, beaamt dat: “Ik had minder standaard uitgaven: festivals, sociale activiteiten, vakanties. Zonder rendement op de spaarrekening ga je dan beleggen.” 

Het is een ware trend: discussies over beleggen vinden door het coronavirus nu veelal online plaats, waar investeerders delen wat ze gekocht hebben. Janneke Willemse, financieel journalist en schrijver van het boek Blondjes beleggen beter, bemerkt een toegenomen geldbewustzijn onder jongeren. “Jongeren zijn meer bezig met zelfontwikkeling, ook als het gaat om money mindset, de mentaliteit dat je met tomeloze inzet alles kunt bereiken.” Gamificatie ligt echter op de loer door toegankelijke applicaties en de enorme aanwas van zelfbenoemde financiële goeroes op het web. Deze term wordt gedefinieerd als ‘het toevoegen van spelprincipes aan activiteiten die niet als spel bedoeld zijn.’ Spanning die eerder kwam van ander entertainment zoals sportweddenschappen of uitgaan wordt nu uit beleggen gehaald. Rabi Safi, die onder de naam van ‘De Belegger’ financiële content deelt, herkent de grote bevattelijkheid van jongeren voor het streven naar snel geld. “Ze zien Lamborghini’s of hun favoriete rapper die met geleend geld winst behaalt. Jongeren zijn bevattelijk voor dat snelle geld en nemen ook veel meer risico’s.” Tegelijkertijd beschikken ze logischerwijs over minder kennis en een onzekere financiële situatie. 

Jongeren zijn volgens Karin Radstaak, woordvoerder van financieel kenniscentrum Nibud, gevoeliger voor invloed van buitenaf, omdat hun brein nog niet uitontwikkeld is. Succesverhalen over kortetermijnwinsten zorgen voor een grote verleiding onder jongeren, en dat zijn nu net de enige verhalen die (online) gedeeld worden. Daarbij komt dat jongeren vroeger enkel beïnvloed werden door hun directe omgeving, terwijl de huidige parallelle wereld van sociale media zorgt voor een eendimensionale weergave van de werkelijkheid, van andermans succes. “Scholierenonderzoek laat zien dat jongeren meer geld hebben dan eerder, maar vaker het gevoel hebben dat ze geld tekortkomen. Dat komt door die online wereld waarin bekende mensen oneindig geld en spullen lijken te hebben.”  

Bovendien kan beleggen onder studenten gevaarlijk zijn door hun fragiele financiële situatie. Radstaak: “Jongeren hebben vaak nog geen (vaste) baan en weinig spaargeld als back-up om op terug te vallen.” Als startkapitaal wordt daarom nu door een deel van de studenten hun DUO-studentenlening gebruikt. Jelle Vintges wint op Instagram snel aan populariteit met zijn account @BeleggenmetOmeDuo, waarop hij marktupdates plaatst en zijn portefeuille deelt. De naam laat weinig aan de verbeelding over: de DUO-lening dient als aanvullend krediet voor op de beurs, naast zijn spaargeld en inkomsten uit een bijbaan. De voornaamste nadelen van beleggen met zijn studielening zijn volgens hem het beleggen met geleend geld en een minder hoge hypotheek. Echter, als student of starter zijn kansen op de huizenmarkt toch al niet rooskleurig. Student Jelle Houben wendt ook zijn studentenlening aan en wijst op de nul procent rente van die lening. “Met de huidige lage rente op de spaarrekening kan het beter op mijn beleggersrekening staan, dat maakt het ook nog eens leuker.”

Beleggen met DUO-leningen kent morele bezwaren, want het is geleend belastinggeld. Toch zien sommige studenten het als een zinvolle investering. Het kenmerkt de risicovolle houding van studenten die niet ver vooruitkijken, aldus Karin Radstaak van het Nibud. Ze vindt het dan ook een onverstandige tendens: “Het is prima om geld te lenen, als je het maar terug kan betalen. Dat is bij een studieschuld nog ongewis, want studenten hebben nog geen vast inkomen.” Ook ‘De Belleger’ Safi is geen voorstander van dit fenomeen: “Door te beleggen met je studielening voeg je aan het beursrisico een extra risico toe. Je haalt geld uit de toekomst om nu uit te geven met de kans dat het niets oplevert. Nergens voor nodig. Het doel is juist om financiële rust te krijgen en niet financiële stress door schulden.” De rente op studentenleningen is nu nog coulant, maar blijft niet 35 jaar hetzelfde: de renteregeling kan iedere vijf jaar door de overheid aangepast worden. Student Jelle Houben noemt dat onwaarschijnlijk: “Er zijn zoveel studenten die in ditzelfde schuitje zitten, die kunnen ze niet nog verder in de problemen helpen.”

Daarnaast wijst Safi op de financiële stress die het maken van schulden kan opleveren. Dat is naar zijn idee een van de meest onaangename vormen van stress en het kan studenten in het Nederlandse schuldensysteem nog jarenlang achtervolgen. Ook Radstaak benadrukt de consequenties van schuldenopbouw door beleggen met geleend geld. “Het woord schuld heeft in het Nederlands een dubbele betekenis. Je hebt schulden, maar het is ook je eigen schuld. Het is één woord en het wordt sterk geassocieerd met elkaar.” Dat zorgt voor een schaamtegevoel, een afwachtende houding en moeite om geldproblemen bespreekbaar te maken. Geld lenen blijkt makkelijk, aflossen een stuk lastiger, en daarom is voorzichtigheid geboden.

Online ondernemen is in rap tempo normaal geworden. Rabi Safi van ‘De Belegger’ en Janneke Willemse met haar boek Blondjes Beleggen Beter zijn beiden onderdeel van een nieuwe groep Nederlandse contentmakers over financiën. Ze zijn al dan niet bewust ‘financieel influencer’ geworden. Naar Safi’s video’s kijken in plaats van 2000 mensen inmiddels gemiddeld 12.000 mensen. Het boek van Willemse is al 27.000 keer over de toonbank gevlogen. Ze zien ook hoe om hen heen de online financieel influencers als paddenstoelen uit de grond schieten. Het geheel dreigt onoverzichtelijk te worden, wie verkondigt de waarheid en met welke motieven? Safi: “Het is een heel breed speelveld geworden met verschillende types, dat bemoeilijkt de afweging voor jongeren over wie een gedegen advies geeft.” Op sommige YouTube-kanalen bepaalt de kijker de samenstelling van een portefeuille door te stemmen, wat illustreert hoe gamificatie en beleggen verder verweven zijn geraakt. Daar komt bij dat online ondernemers door sponsoring soms uiteenlopende redenen hebben voor het aanbevelen van aandelen. Willemse: “De meeste makers bedoelen het goed als ze het ene afkraken en het andere product aanprijzen, maar het is wel belangrijk dat een influencer duidelijk vermeldt of de boodschap gesponsord is of niet. Ik ben zelf ook benaderd, grote banken werken graag met influencers samen.”

Net als het onderzoeken van bedrijven, zouden beleggers ook de credibiliteit van een YouTube-kanaal moeten onderzoeken: wie is het, wat is zijn track record en opleidingsniveau, hoe worden video’s gemaakt?

Rabi Safi van ‘De Belegger’

De vraag rijst of de overheid een rol zou moeten krijgen in het controleren en beteugelen van online financieel advies. Safi pleit voor betere voorlichting op scholen over risico’s van beleggen vanuit het Ministerie van Financiën. Daarnaast is hij voorstander van een uitbreiding van het WFT-diploma voor financieel advies naar online content, zodat de wildgroei aan zelfbenoemde experts een halt kan worden toegeroepen. Radstaak van Nibud beaamt de plannen voor meer financiële educatie op scholen over de omgang van geld en financiële producten, maar is kritisch over een online WFT-certificaat. “Iedereen kan zo’n financiële adviescursus doen, dus het zegt niet zoveel. Toch is het wel een graadmeter dat iemand zich erin heeft verdiept.” 

Janneke Willemse werpt tegen dat meer regulering op het gebied van beleggen niet wenselijk is. “Ik mag wél zeggen dat ik bij jou thuis rode gordijnen zou ophangen, maar ik mag niet enthousiast zijn over een aandeel? Je kunt niet alles dichttimmeren.” Volgens haar worden beleggers te veel afgeschilderd als hardleerse, onbezonnen geldzoekers en zouden beleidsmakers meer mogen uitgaan van hun gefundeerde overwegingen. “Als je een rapper bent, ligt het natuurlijk niet voor de hand dat je veel verstand van beleggen hebt. Beleggers moeten niet iedereen klakkeloos volgen, maar het is prima als zij het leuk vinden om te zien wat een rapper doet.” Eigen keuzes zouden bij beleggingen bepalend moeten zijn. Wel moeten autoriteiten hard ingrijpen om oplichterij en fraude te voorkomen met regels, aldus Willemse. 

Belangrijker nog is het volgens Safi dat jonge beleggers zelf kritisch blijven en zelf voelsprieten ontwikkelen voor gedegen analyses. “Net als het onderzoeken van bedrijven, zouden beleggers ook de credibiliteit van een YouTube-kanaal moeten onderzoeken: wie is het, wat is zijn track record en opleidingsniveau, hoe worden video’s gemaakt?” Radstaak (Nibud) waarschuwt ook voor het blindweg overnemen van andermans advies: “Stap niet zonder meer in omdat de ander ook een goede ervaring heeft. Dat is het slechtste argument, dan ben je al te laat.” Daarvoor is het van belang financieel advies in een bredere context te zetten en niet enkel succesverhalen van één iemand te volgen. Student Jelle Houben volgt verschillende kanalen met grote voorzichtigheid: “Ik ben bij voorbaat altijd al een beetje huiverig op YouTube. Ik neem de informatie met een korreltje zout, maar neem het tegelijkertijd in me op als waardevolle informatie.” 

Is het dan enkel waakzaamheid, argwaan en gevaar voor jonge, startende beleggers? Willemse en Safi hebben verschillende adviezen voor beleggers in spe: start met maandelijks een klein beetje geld, doe het met geld dat je kunt missen, blijf rustig nadenken bij dalingen, lees beleggingsboeken, neem geen onverantwoorde risico’s, zorg voor een goede spreiding en kijk niet iedere dag naar je portefeuille. Zoals Rabi Safi het verwoordt: “Je belegginshorizon is als jongere een belangrijk voordeel, dus hoe vroeger hoe beter. Beleggen is gemaakt voor iedereen.” Zeker in tijden waarin burgers in toenemende mate voor hun eigen pensioen en financiële toekomst moeten zorgen, is beleggen een alledaagse realiteit geworden. Toch is het niet iedereen gegeven. Willemse: “Ga vooral níet beleggen als je denkt dat je het bij een crash niet aankan.” Het is daarom ernstig de vraag wie van de huidige jonge beleggers, met hun snelle winstbejag, na langdurig rode cijfers nog op de beurs blijft hangen.