Bitcoin is een hype die zijn weerga niet kent. Hoewel mainstream media voornamelijk de exorbitante prijsfluctuaties doorspreken – soms wel van veertig procent op een dag – wordt de cryptomunt steeds populairder. Toch waarschuwen critici voor de risico’s en nadelen van bitcoin. De digitale munt is oncontroleerbaar, lokt criminelen aan en het opwekken ervan is verre van milieuvriendelijk. Waar ligt de top van deze cryptovaluta? Hoe groot is het bubbelrisico? En is het aftellen tot we onze kop koffie afrekenen met bitcoin?

Aan de hand van de stelling ‘Het is mogelijk dat één bitcoin binnen tien jaar één miljoen dollar waard is’ ging HP/De Tijd in gesprek met twee economen. Willem Middelkoop is voormalig beurscommentator van RTLZ, eigenaar van Commodity Discovery Fund en een pleitbezorger van bitcoin. Wim Boonstra is professor monetaire zaken aan de Vrije Universiteit, economisch adviseur bij de Rabobank en niet bepaald een uitgesproken fan van bitcoin.

Denkt u dat de top van bitcoin binnen tien jaar op één miljoen dollar zou kunnen liggen?

Willem Middelkoop: “Lang worstelde ik met die waarderingskwestie. Al in 2014 schreef ik in mijn boek ‘De big reset’ dat bitcoin het digitale goud is. De manier van ontwerpen, het ‘minen’, is uniek. De waarderingsbepaling nu is veel meer dan wat de gek ervoor geeft. Het is veranderd in wat de gehele financiële wereld het waard vindt: grote bedrijven, rijke mensen, iedereen voegt het toe aan de portefeuille. Vermogende particulieren hebben de hobbyisten vervangen, bitcoin is volwassen geworden. Het rendement heeft tot nu toe altijd opgewogen tegen het risico. Ik volg het model van Plan B en dat is helder: bitcoin zou zonder meer binnen tien jaar één miljoen dollar waard kunnen worden.”

Wim Boonstra: “Ik houd een slag om de arm en ben geen grote fan van bitcoin. Ik heb stevige aarzelingen bij de enorme hype die ervan gemaakt wordt. Die hype kan inderdaad eindigen in een waardering van één miljoen dollar over tien jaar, maar net zo goed in een waardering van nul euro. Want, er zit geen economie onder, het wordt opgepept door een groep enthousiastelingen. Als iemand de precieze waarde voorspelt, neem ik dat direct met een kilo zout: het is onvoorspelbaar en intransparant. Desondanks zou bitcoin wel duur kunnen blijven door haar schaarse hoeveelheid. Enkel in landen waar het geldstelsel instort, zoals recentelijk in Venezuela, zie je een massale vlucht naar bijvoorbeeld bitcoin, dan neemt men grote prijsschommelingen op de koop toe.”

Hoe schat u het bubbelrisico van bitcoin in? Wat zijn nadelen van deze cryptomunt?

Willem Middelkoop: “Geld is de bubbel in de financiële wereld. 25 procent van alle dollars in omloop zijn afgelopen jaar gecreëerd, ter crisisbestrijding. Hoe groter die geldbubbel, hoe meer geld naar bitcoin vloeit. Het aantal is echter begrensd op 21 miljoen en kan door schaarste oneindig stijgen, terwijl geld middels hyperinflatie juist oneindig in koopkracht kan dalen. Dat idee dat bitcoin uniek, betrouwbaar, digitaal geld is, is allang het stadium van de computernerds en vermogende mensen voorbij, het begint echt mainstream te worden. Maar als je het niet begrijpt, ben je automatisch negatief erover, dat heet cognitieve dissonantie. Een nadeel? Bitcoin is digitaal, 13 procent is inmiddels kwijtgeraakt door bijvoorbeeld een vergeten wachtwoord.”

Wim Boonstra: “Zonder meer een risico. Als de luchtballon klapt kan het ook in een ruk weer weg zijn. Er was eens een rijke Amerikaan die in de taxi zat. Toen de chauffeur begon over zijn aandelenportefeuille, wist hij dat hij eruit moest stappen. Twee weken later brak de Beurskrach uit. Dat is het gevaar van hypes. Stop nooit al je geld erin, ze komen en gaan.
Bitcoin heeft een aantal nadelen. Hoog elektriciteitsgebruik bij het ‘minen’ maakt het milieuonvriendelijk: het is alsof je hogesnelheidstreinen weer op steenkolen laat rijden. Verder was het de eerste van haar soort, inmiddels bijgehaald door snellere systemen. Bovendien is bitcoin beperkt in aantal, economisch ‘gehandicapt’, het zal niet meestijgen met groei van productiviteit en nationaal inkomen.”

Hoe ziet u de potentie van bitcoin als mogelijk regulier betaalmiddel?

Willem Middelkoop: “Dat is lastig. Bitcoin is voorlopig enkel echt succesvol gebleken als spaarmiddel. Het is onlogisch om bitcoin te gebruiken als betaalmiddel voor een pizza, echter het is een toevoeging voor grote internationale transacties. Het kost niets en is betrouwbaar. Bitcoin is de kern van de digitale revolutie, een startpunt voor andere innovaties. Autoriteiten hebben een kritische houding hiertegenover. Het is een gedecentraliseerd systeem, wenselijk vanuit zuiver economisch perspectief, maar vervelend vanuit het perspectief van een stimulerende overheid. Daarom zullen die krachten voorkomen dat bitcoin als geld gebruikt zal worden. Bovendien ontwikkelen centrale banken hun eigen digitale valuta. China is daar het verst mee.”

Wim Boonstra: “Het wordt zeker niet het nieuwe betaalmiddel. Zowel technisch als economisch gezien is bitcoin daar niet geschikt voor. Waarom? Het is een slecht controleerbaar en intransparant systeem. Pseudonimiteit staat voorop: wie zit er achter een ‘wallet’. Niet voor niets worden bij iedere hack van een gemeente of universiteit betaling in bitcoin geëist. De kans dat je met bitcoin in de Albert Heijn zult gaan betalen is nul. Dat Elon Musk zegt dat je met bitcoin voor een Tesla kunt gaan betalen is onrealistisch. Het zegt mij ook niet zoveel: hij schiet ook auto’s de ruimte in. Stel je eens voor dat je in januari 2020 een hypotheek had afgesloten in bitcoin, dan was je nu diepongelukkig.”