Donderdag 19 november 2020, 12.00 uur

Gisteravond met Francien naar Borat Subsequent Moviefilm: Delivery of Prodigious Bribe to American Regime for Make Benefit Once Glorious Nation of Kazakhstan gekeken. Er zitten een paar zeer goede grappen in – de titel alleen al. Sacha Baron Cohen is briljant en zijn tegenspeelster Maria Bakalova is een ontdekking, maar we vonden het geheel toch een beetje pointless. ‘Hij doet gewoon telkens hetzelfde’, zegt Francien, en dat is waar. Het is een beetje alsof je naar een goochelaar kijkt: je vraagt je voortdurend af hoe het gedaan is, maar om de aandacht langer vast te houden is toch meer nodig. Waar is het verhaal? Amerika beschikt over een onuitputtelijk reservoir aan achterlijke rednecks die je in de maling kunt nemen? So what else is new.

En hoe authentiek is het allemaal? Ik lees berichten dat de slachtoffers die in de luren gelegd worden, niet allemaal even argeloos waren. Kijken we naar spontane reacties, of naar geacteerde spontane reacties? De geruchtmakende scène met Rudi Giuliani is nog net geen hoax, maar het scheelt niet veel. Het is een pittige test waar ze Trumps klusjesman aan onderwerpen – oude man wordt op hotelkamer door verleidelijke blondine op bed geduwd en bij de gulp gegrepen – maar in tegenstelling tot wat de previews suggereerden, volbrengt hij hem foutloos. Bedient deze waarheidszoeker zich nu ook al van fakenews?

Een man die lingerie koopt, die doorbreekt het stereotype rolpatroon, toch?

Baron Cohen heeft alles op alles gezet om de film nog voor de Amerikaanse verkiezingen in omloop te brengen, lees ik, dus kennelijk beschouwt hij het als een bijdrage aan Bidens campagne. Moet een satiricus dat willen? 

Zaterdag 21 november 15.30 uur

Had een stomme ruzie met Francien, daarnet, om niks. Ik ben maar even een blokje om gegaan met Mona. ‘Het is corona,’ zei ze toen ik terugkwam. Ze heeft gelijk. We beginnen een beetje genoeg te krijgen van dit gehalveerde leven. Het wordt zo saai. Even met iemand in het café afspreken voor een paar biertjes, pas als het niet meer kan merk je hoe leuk dat eigenlijk is. Het kan thuis ook, aan de keukentafel – eigen bier, eigen nootjes – maar toch is het anders. Je bent gastheer, of op bezoek. Een sessie in een café is meer ‘samen tegen de wereld’. Beetje om je heen kijken, mensen observeren, een bekende tegenkomen, leverworst eten, licht aangeschoten terug naar huis lopen, misschien nog even langs de Febo. Prozaïsche genoegens, node gemist.

Zondag 22 november, 22.45 uur

Wat ik nu af en toe doe is een boswandeling-met-bier. Eind van de middag, niet te laat, met iemand afspreken bij de ingang van het bos, twee of vier blikjes bier in de rugzak, een eind lopen tot je goed warm bent, op een bankje wat bier drinken en weer teruglopen. Doe ik geregeld met Johan, mijn oude vriend, die hier vlakbij woont. Onlangs ook met George, een oud-collega van de universiteit, die belde. We spreken elkaar niet meer zo vaak, sinds mijn vertrek. Ik kreeg het idee dat hij iets op z’n hart had, en inderdaad, toen we op het bankje zaten, het eerste blik in de hand, kwam het eruit. Hij wordt onderzocht door dezelfde ‘Taskforce Sociale Veiligheid en Omgangscultuur’ die ik destijds achter me aan kreeg.

‘Wat is er gebeurd?’

‘Niks! Een slappe grap!’

Op een ochtend stapte hij in een van de liften van Gebouw 15, waar een kleine duizend mensen werken. Bij de knoppen stond een vrouw, die vroeg naar welke verdieping hij wilde.

‘De lingerieafdeling graag’, had hij gezegd.

Ik moest lachen.

’Jezus, George, de oudste grap van de wereld!’

‘Ja, daarom juist.’

Ook totaal afgezaagde grappen kunnen nog leuk zijn, als ze maar op precies de juiste manier gebracht worden. Dan wordt het een grap over een grap. Een metagrap. George’s uitvoering was raak, de andere liftpassagiers waren in lachen uitgebarsten, sommige een beetje besmuikt maar de meeste met waardering.

‘Je kunt ook zeggen kampeerafdeling’, doceerde hij, ‘maar lingerie is leuker.’

Een paar dagen later kreeg hij een telefoontje van de Taskforce Sociale Veiligheid en Omgangscultuur: er was een klacht tegen hem ingediend. De vrouw bij de liftknoppen was een hoogleraar genderstudies, en zij was ‘geschokt’, ‘gekwetst’, zij had zich ‘onveilig’ en ‘geïntimideerd’ gevoeld, het ‘incident’ had tal van ‘negatieve, pijnlijke emoties’ bij haar ‘getriggerd’, zij eiste maatregelen tegen George en een openbaar excuus. 

‘Als dit nou het Nationale Instituut voor Humorstudies was, oké,’ zei George, ‘maar iemand in genderstudies zou die grap juist moeten waarderen! Een man die lingerie koopt, die doorbreekt het stereotype rolpatroon, toch?’

De socialeveiligheidsfunctionaris lachte zurig.

Na enig touwtrekken waren ze overeengekomen dat George het slachtoffer een brief zou schrijven, en dat had hij gedaan. Maar het slachtoffer en de socialeveiligheidsdienst hadden er geen genoegen mee genomen.

Om dit soort traumatische ervaringen in de toekomst te vermijden,’ sloot hij af, ‘zou u kunnen overwegen een wat meer geïsoleerde omgeving te zoeken voor uw werk

‘Waarom niet?’ vroeg ik, al had ik wel zo’n vermoeden, George kennende.

Hij gaf me de brief. ‘Het spijt mij dat mijn onschuldige grapje negatieve en pijnlijke emoties bij u getriggerd heeft’ schreef hij. ‘Dit is nooit mijn bedoeling geweest, en ik zal proberen mij in de toekomst rekenschap te geven van het mogelijk teweegbrengen van een dergelijke reactie.’ Daarop volgde nog een half A4-tje zalvende, sussende frasen over empathie, rekening houden met elkaar en dergelijke. ‘Om dit soort traumatische ervaringen in de toekomst te vermijden,’ sloot hij af, ‘zou u kunnen overwegen een wat meer geïsoleerde omgeving te zoeken voor uw werk. Een stevig gecapitonneerde ruimte bijvoorbeeld, ergens in een bosrijke omgeving?’

Ai!

George keek me aan met wijdgesperde ogen, opgetrokken wenkbrauwen, handen geheven in vermoorde onschuld. 

‘Een uitvoerig excuus en een goedbedoeld advies!’

Een week later kreeg hij een officiële brief, mede ondertekend door het College van Bestuur: er kwam een onderzoek naar het incident, zijn ‘intimiderende’ en ‘kleinerende’ brief en zijn gedrag als hoogleraar in het algemeen. Tot die tijd werd hij op non-actief gesteld en moest hij bij het LNVGAP (Landelijke Netwerk Vrouwelijk en Genderqueer Academisch Personeel) een ‘Leiderschapstraining’ volgen.

‘Jezus. Daar ben je mooi klaar mee.’

Ik dronk mijn blikje bier leeg, kneep het in elkaar, stopte het in de rugzak en haalde twee nieuwe tevoorschijn. We zaten aan de rand van een pas ingezaaid graanveld, over de bruine aarde lag een zachtgroene zweem, die oplichtte in de ondergaande zon. 

‘Ik zit al drie maanden thuis,’ zei hij, ‘volgende week begint die cursus.’

‘Dus je gaat wel?’

‘Als ik niet ga, lig ik eruit. Misschien niet dáárom, maar dan vinden ze wel iets anders.’

‘O ja, als ze je kwijt willen lukt het ze. De Cancelkammer.’

‘Maar shit, wat heb ik zin om een rel te schoppen. Stelletje quislings.’

‘Nou, wat let je?’

‘Jij zat tegen je emeritaat aan. Ik moet nog tien jaar.’

We liepen terug. Ik berekende dat we net niet voor donker het bos uit zouden zijn.

Op de bankjes bij de ingang zaten jongeren, zoals meestal. In dit jaargetijde steken ze vaak vuurwerk af. Net toen we daar aankwamen was er een lichtflits tussen de bomen en een enorme knal. Dat is de Cobra, weet ik van de wikkels die ze naast de afvalbak gooien, de zwaarste donderslag op de markt. Er hing een dichte, blauwwitte wolk kruitdamp. We liepen er dwars doorheen.

Bob Soeverijn Zonder Filter – dagboek van een oude witte man is elke dinsdag te lezen op onze website, en nu ook maandelijks als huisgemaakte podcast. Beluister de tweede aflevering via o.a. Soundcloud, Spotify of iTunes!