Woensdag 11 november, 19.45 uur 

Het wordt weer Sinterklaastijd. 

Zoals de meeste mensen, denk ik, bewaar ik gemengde herinneringen aan het Sinterklaasfeest.

Wij hadden thuis een oliekachel, een DRU. Een plomp, rechthoekig, geëmailleerd geval. In Sinterklaastijd zette mijn moeder ons in een halve kring op de grond, rond die kachel – zijzelf in het midden op een krukje. Dan moesten wij zingen en intussen strak naar die kachel kijken, want dan zou de Sint dat voelen, of horen, of weet ik wat, en wat lekkers door de schoorsteen strooien. Dus wij zingen, vijf jochies, uit volle borst, en intens naar die lelijke oliehaard staren. DAAAAAR WORDT AAN DE DEUR GEKLOPT!!! HARD GEKLOPT!!!! ZACHT GEKLOPT!!!! DAAAAAR WORDT AAN DEUR GEKLOPT!!!! WIE ZOU DAT ZIJN!!!!

‘Ja! Doorzingen! Harder!’

‘DAAAAAR WORDT AAN DE DEUR GEKLOPT!!! HARD GEKLOPT!!!! ZACHT GEKLOPT!!!! DAAAAAR WORDT AAN DEUR GEKLOPT!!!! WIE ZOU DAT ZIJN!!!!’

En dan ineens regende het pepernoten en snoepgoed. Ik hoor het nog, ratelend over de parketvloer. Gevijven stoven wij in het rond, op onze knieën, om de buit binnen te halen. En dan begon het weer van voren af aan: manisch naar de oliehaard staren en zo hard mogelijk zingen.

Op een gegeven moment zag ik hoe het werkte. Mijn moeder had een schort om, ze zat op dat krukje, iets hoger dan wij, een beetje achteruit, met een hand in de voorbuidel van dat schort. Als zij meende dat alle tien de ogen strak op die kachel gericht waren, trok ze snel haar hand te voorschijn en wierp de inhoud met een korte, felle beweging recht omhoog. Ik zat direct naast haar en was een klein beetje achteruit geschoven, zodat zij net in mijn ooghoek zat, en toen zag ik het.

‘Mam,’ zei ik later, ‘ik weet hoe je het doet.’

‘Ja jongen,’ zei ze. ‘Ik zag dat je het zag.’

Het jaar daarop ging het anders. De deur naar de gang ging open, op een kier, en een zwarte wollen handschoen gooide het strooisel de kamer in. Dat was de buurvrouw, zou ik later begrijpen. Als de buren hun kachelserenade hielden, retourneerde mijn moeder de gunst. Zwarte Piet als hand.

Vrijdag 13 november 12.20 uur.

Er is een stuk minder Zwarte Piet-gedoe dan voorgaande jaren, valt me op. Is de kogel door de kerk? Of sluit ik me ervoor af, dat kan ook. Vroeger had iedereen dezelfde media-ervaring, nu gaat het in ‘bubbels’. Als er een app bestond waarmee je kon zien waar die verschillende bubbels zoal mee bezig zijn, zou ik hem direct aanschaffen. Dat idee ga ik Daniël aan de hand doen. Lijkt me een gat in de markt. Niet ‘how the other half lives’ maar ‘how the other bubble thinks’. Ik heb ook al een goede naam: Metabubbel.

Nu Zwarte Piet een witte Piet met roetvegen is geworden, kunnen mensen van kleur dan nog wel voor Piet spelen?

Vrijdag 13 november, 16.40 uur

Soms vang je een glimps op van wat zich in zo’n bubbel afspeelt – als het doorbreekt naar de hoofdstroom. 
Zoals laatst, toen me opviel dat The New York Times het woord ‘black’ tegenwoordig met hoofdletters schrijft. The Black community. Ik dacht eerst nog even aan een overijverige redacteur die zijn stijlboekje te buiten ging, maar het blijkt beleid. Een stukje critical race theory, omarmd door de mainstream. In dit geval het persbureau Associated Press, dat voor de hele Angelsaksische journalistiek de spellingsregels uitvaardigt, en onlangs heeft besloten dat ‘black’ thuishoort in de categorie ‘Hispanic’, ‘Asian’, ‘African’, enzovoorts. Dat zijn specifieke culturen met een eigen geschiedenis en identiteit, en dat geldt voor ‘zwart’ ook, vindt de stijlcommissie van AP. ‘Wit’, daarentegen, duidt alleen op huidskleur, zonder uitgesproken culturele kenmerken. Het lijkt mij een gelegenheidsredenering. Hébben zwarte mensen meer met elkaar gemeen dan witte of gele? Ik bedoel, bepleit het, dwing het af, maar alsjeblieft, bespaar ons de gaslighting. Het is gewoon een vorm van typografische affirmative action. ‘Eígenlijk is er meer nodig om een hoofdletter te krijgen, maar jij bent zwart, dus je krijgt er toch eentje. Voortaan ben jij Zwart, en wij zijn wit. Zo goed?’

De stijlcommissie van AP geeft het in feite ook toe. ‘Witte mensen delen in het algemeen geen specifieke geschiedenis of cultuur,’ schrijven ze, ‘of de ervaring om gediscrimineerd te worden vanwege hun huidskleur.’ Dus een specifieke cultuur op zich is niet voldoende voor een hoofdletter, hij moet ook achtergesteld zijn. Tja, dan moet je ook ‘hetero’ en ‘Homo’ schrijven. Of ‘man’, ‘vrouw’ en ‘Trans’. Boeren schijnen ook nogal gediscrimineerd te worden, dus zullen we ‘Boer’ voortaan ook met hoofdletter schrijven? En wat doen we met de Caucasiër? Hoofdletterloos dus maar, voortaan?

In het onlangs verschenen boek Wit Huiswerk – hoe je kunt bijdragen aan de strijd tegen racisme is de nieuwe regel al doorgevoerd, lees ik. Ik ben benieuwd of de Nederlandse media dit ook gaan doen. Wie zal de eerste zijn? Ik gok op Trouw. Of NRC.

Zaterdag 14 november, 13.50 uur 

Net met Daniël naar de nieuwe podcast geluisterd. Knap hoor, hoe hij die techniek in korte tijd onder de knie heeft gekregen. Aflevering 1 namen we op in een studiootje van de Lokale Omroep, hier in de buurt, maar dat is nu dicht vanwege corona. In overleg met de jongens van HP/De Tijd hebben we besloten om hem zelf op te nemen, hier thuis. Daniël heeft een opnamesetje gecreëerd in de kelder. Die staat vol met wijn en verhuisdozen – goed voor de akoestiek, zegt hij. We hadden Mona in de keuken opgesloten, maar die stond op een gegeven moment dus toch bovenaan de keldertrap, te blaffen. Konden we opnieuw beginnen. Verder liep het op rolletjes. Hij zal volgende week wel online komen. Veertig minuten gemopper van een oude witte man – je moet er maar zin in hebben.

Zaterdag 14 november, 16.20 uur 

Ha! Sylvia Witteman heeft de hoofdletter-discussie gemist, en vraagt zich op Twitter verbijsterd af waarom in Wit Huiswerk ‘zwart’ in hemelsnaam als ‘Zwart’ wordt geschreven! Ja meid, nog even en jij moet dat ook doen.

Door dit soort aanstelleritis zou je haast vergeten dat de antiracismebeweging in de kern natuurlijk volkomen gelijk heeft. Ik vind het prima, die uitdrijving van de klassieke Zwarte Piet. Maar nu Zwarte Piet een witte Piet met roetvegen is geworden, kunnen mensen van kleur dan nog wel voor Piet spelen? Van Facebook niet, in elk geval. Ene Leonardo uit Ommen, een gekleurde jongen uit Brazilië, zette laatst een foto van zichzelf op Facebook als Zwarte Piet. Werd verwijderd! Toen plaatste hij een foto van zichzelf als Roetveegpiet. Ook weggehaald! Voor gekleurde mensen is geen plaats meer in de Sinterklaasfolklore. Al met al is Team Sint dus alleen maar minder inclusief geworden.

Ik weet zeker: als we ooit met deze eenzijdige mix waren begonnen, zou de antiracismebeweging daar op een gegeven moment tegen in opstand zijn gekomen. Ho ho, waarom is iedereen hier wit? Kan daar niet wat kleur bij? Dan had die actiegroep Roetveegpiet Is Racisme geheten, en geëist dat Piet’s rol door echte kleurlingen gespeeld werd. (Ja nee, ‘kleurling’ mag ook niet meer, ik weet het. Of nu weer wel? Never mind.)

De volgende ronde moet welhaast een beweging zijn om de oude witte man uit het tableau te schrappen. Om Sint zelf zwart te maken, pardon, Zwart. Piet is de knecht, laat die maar wit blijven, nee, de baas van het spul, díe moet zwart zijn. En eigenlijk ook een vrouw, natuurlijk. Sint Nicolien. Sinta Nicolina! Een zwarte, vrouwelijke Sint, in een eclectisch, Rooms- Afrikaans gewaad, een bonte kazuifel afgezet met luipaardenbont, een mijter gevuld met tropische bloemen en vruchten. Zij wordt omringd door serviele, witte roetveegpieten met een wasbordje en een halsband om – lijkt me schitterend. 

James Bond ondergaat op dit moment ook een geslachtsverandering, lees ik. Daniel Craig met borsten, ik kan niet wachten. 

Zondag 15 november 2020, 15.30 uur 

Ja, dat zeg ik nou, maar dat van die borsten is nog wel éven een dingetje.  Er dreigt een scheuring in het feminisme inzake de borst. Op social media is een soort borstenguerilla uitgebroken. Borsten zijn op Facebook, Twitter en dergelijke taboe. Ze willen geen porno, begrijpelijk, en hebben de grens gelegd bij de vrouwelijke tepel. Daar zijn de algoritmen op afgericht. Mannentepels mogen wel, al worden die soms ook geschrapt, omdat het algoritme het verschil niet altijd ziet. Algoritmen zijn ook maar mensen. Sommige vrouwen zien dit beleid als een omgekeerde vorm van objectificatie, of zijn beledigd dat een deel van hun lichaam als ‘aanstootgevend’ wordt gekwalificeerd. Zij tarten het systeem met zo bloot mogelijke boezem-selfies. De schrijvende exhibitioniste Stella Bergsma bracht een T-shirt op de markt met de tekst ‘Sorry voor de tieten’.

Maar tegelijk woedt op Twitter een discussie over ‘boob armor’, het borstenharnas. In de Disney+ serie The Mandalorian, een spinoff van Star Wars, komen vrouwelijke krijgers voor die een kuras dragen dat hun borsten, hoe zeg je dat, accommodeert. De ‘feministische mediacritica’ Anita Sarkeesian is daar boos over. ‘Boob armor. Come on, seriously’, twitterde zij. Zij had liever gezien dat de Mandaloriannekes gewoon een plat mannenkuras droegen, qua gelijkheid. Ha! Sorry voor de tieten, maar dan in ernst. Anita de critica kreeg veel boze reacties, maar ook de nodige bijval. 

Het is dus afwachten of de nieuwe 007 boobs krijgt of niet, maar één feministische stroming zal teleurgesteld zijn.

Bob Soeverijn Zonder Filter – dagboek van een oude witte man is elke dinsdag te lezen op onze website, en nu ook maandelijks als huisgemaakte podcast. Beluister de tweede aflevering via o.a. Soundcloud, Spotify of iTunes!